Στην πολύ ωραία ταινία «The Darkest Hour», ο Νέβιλ Τσάμπερλεν κι ο λόρδος Χάλιφαξ πιέζουν κάποια στιγμή τον Ουίνστον Τσόρτσιλ να διαπραγματευτεί με τον Χίτλερ, ο οποίος προελαύνει νικητής σε όλα τα πεδία των μαχών.
Το επιχείρημα είναι ότι διαπραγματευόμενοι πριν ηττηθούν θα επιτύχουν καλύτερους όρους. Ενώ αν ηττηθούν, τα πράγματα μετά θα είναι χειρότερα.
Τότε ο Τσόρτσιλ επικαλείται ένα παλιό κινεζικό απόφθεγμα και τους λέει:
- Δεν μπορείς να διαπραγματευτείς όταν έχεις το κεφάλι σου μέσα στο στόμα της τίγρης!
Δεν είναι σαφές αν το απόφθεγμα αυτό υπάρχει, αν ο Τσόρτσιλ το επικαλέστηκε (οι εγκυρότεροι βιογράφοι του το αμφισβητούν...) ή αν είναι απλώς ένα εύρημα του σεναριογράφου.
Το βέβαιο είναι ότι ο βρετανός πρωθυπουργός δεν διαπραγματεύτηκε.
Ερώτηση που δεν είναι άσχετη. Τι κερδίζει η Ελλάδα με την επανέναρξη των διερευνητικών συζητήσεων έπειτα από δέκα μήνες σύγκρουσης με την Τουρκία;
Απάντηση. Εβγαλε το κεφάλι της από το στόμα της τίγρης.
Πάμε λίγο πίσω. Στην πρώτη συνάντησή του με τον Ερντογάν, ο Μητσοτάκης επέδειξε μια καλοπροαίρετη αφέλεια (Σεπτέμβριος 2019).
Μετά τη συνάντηση δήλωνε λίγο συγκαταβατικά και με τη συνηθισμένη του μετριοπάθεια:
- Με την Τουρκία είχαμε και θα έχουμε προβλήματα.
Ο Μητσοτάκης υποτίμησε πως ούτε η Τουρκία, ούτε ο Ερντογάν, ούτε τα προβλήματα ήταν ίδια. Είχαν αλλάξει. Κι όταν αλλάζει ο συνομιλητής σου πρέπει να αλλάξεις κι εσύ.
Την ίδια στιγμή, ο Ερντογάν από την πλευρά του φαίνεται ότι έβγαλε το συμπέρασμα πως ο νέος Πρωθυπουργός είναι κι αυτός «του χεριού του».
Ενας νέος Τσίπρας με κάποιους νέους Κοτζιάδες γύρω του. Θα συμβιβαστεί μια χαρά με το κεφάλι του στο στόμα της τίγρης.
Γι' αυτό λίγους μήνες αργότερα ο τούρκος πρόεδρος εξέλαβε τη μεταμόρφωση του Μητσοτάκη με τον Εβρο περίπου σαν προσωπική προσβολή.
Τι συνέβη; Γιατί η Ελλάδα αντιδρά; Γιατί δεν τον υπολογίζει; Γιατί δεν παίρνει υπόψη της τα συμφέροντά του; Γιατί δεν αποδέχεται επιτέλους τον σε βάρος της συσχετισμό;
Από τον Μάρτιο και μετά ο Ερντογάν επεδίωξε να κάνει εμφανή τον συσχετισμό ισχύος που θεωρούσε ότι τον ευνοεί. Και να δημιουργεί ένα σωρό «τετελεσμένα» τα οποία ουδείς εκτός από τον ίδιο θεωρεί τετελεσμένα.
Δεν το πέτυχε. Σε διαφορετικά στάδια αλλά μέσα στο τελευταίο δεκάμηνο είδε να διαμορφώνεται απέναντί του ένας πολιτικός συσχετισμός πολύ ισχυρότερος από την Τουρκία.
Η Ελλάδα δηλαδή έβγαλε το κεφάλι της από το στόμα της τίγρης.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα γεγονότα άλλαξαν τον Μητσοτάκη - νομίζω το παραδέχεται και ο ίδιος... Οπως θα μπορούσαν ενδεχομένως να αλλάξουν και τον Ερντογάν.
Αλλά μου είναι δύσκολο να το πιστέψω. Ξέρετε γιατί; Επειδή η Ελλάδα δεν έχει (ούτε είχε ποτέ τις τελευταίες δεκαετίες...) στρατηγική επιβολής. Η Τουρκία έχει.
Τα τελευταία είκοσι χρόνια έχει χτίσει ένα ολόκληρο εθνικό αφήγημα, ένα ιδεολόγημα εσωτερικής και διεθνούς κατανάλωσης. Το ακολουθεί με εμμονή κι επιμονή. Κι αν κάποια στιγμή δεν μπορεί να το υπηρετήσει, θα προσπαθήσει ξανά.
Γι' αυτό δεν υπάρχει περιθώριο έντιμου συμβιβασμού, ούτε win-win, ούτε καζάν-καζάν, όπως βαυκαλίζονται διάφοροι κουφιοκεφαλάκηδες. Θα πρέπει όχι μόνο να ζήσουμε με αυτό το δεδομένο αλλά και να το αφομοιώσουμε.
Από εκεί και πέρα φυσικά ό,τι θετικό κι αν προκύψει κέρδος θα είναι. Η Ελλάδα είναι μια πολιτισμένη και ειρηνική δημοκρατία, ένα κράτος δικαίου που προσβλέπει στο διεθνές δίκαιο για να λύνει τις διαφορές του.
Ούτε κατσαπλιάδες είμαστε, ούτε βασιβουζούκοι. Αλλά ούτε και κορόιδα.
Θα πάμε έως εκεί που νομίζουμε ότι μπορούμε να πάμε. Και φυσικά δεν υπάρχει περίπτωση να πέσει η κυβέρνηση, ούτε να διαλυθεί ο τόπος προκειμένου «να πετύχει ο διάλογος Ελλάδας - Τουρκίας» (Π.Κ. Ιωακειμίδης, «ΤΑ ΝΕΑ», 13/1). Ας μην πετύχει.
Ακούω ότι διάφοροι «διεθνείς παράγοντες» θα μας την πέσουν προσεχώς πιέζοντας «να τα βρείτε με την Τουρκία».
Μάντης δεν είμαι. Είμαι όμως αρκετά παλιός για να ξεχνώ ότι αυτά τα ακούω χρόνια, δεκαετίες ολόκληρες. Κι ούτε μας την έχει πέσει ποτέ κανείς, ούτε μας έχουν πιέσει, τουλάχιστον ασφυκτικά κι αποτελεσματικά.
Καλώς ή κακώς, πέρασαν οι εποχές που κάποιοι «ρύθμιζαν» τις σχέσεις των άλλων.
Σήμερα το παραμύθι των διεθνών πιέσεων στις οποίες (υποτίθεται) καλούμαστε να υποκύψουμε ώστε «να τα βρούμε» με την Τουρκία είναι και πιο παλιό αλλά και πιο παραμύθι από τη «Σταχτοπούτα».
Διότι στη βάση της συζήτησης υπάρχει ένα πραγματικό γεγονός.
Οτι εμείς δεν τραβάμε κανένα ζόρι, ούτε έχουμε κανένα άλυτο ζωτικό πρόβλημα με κανέναν. Το σημερινό status quo στο Αιγαίο, τη Θράκη ή ακόμη και την Ανατολική Μεσόγειο δεν μας χαλάει, ούτε μας ζορίζει. Δεν είμαστε εμείς η αναθεωρητική δύναμη.
Αλλά ένα διεθνές status quo αλλάζει μόνο με συμφωνία ή με πόλεμο. Τρίτος δρόμος δεν υπάρχει
Το συμπέρασμα των τελευταίων μηνών είναι αφοπλιστικά κυνικό: η Τουρκία δεν τόλμησε τον πόλεμο όταν μπορούσε να μας πιάσει στον ύπνο. Εφεξής θα της είναι δυσκολότερο κι όλο και πιο παρακινδυνευμένο.
Οσο για τη συμφωνία θα πρέπει να πάρουμε για να δώσουμε. Ο τζάμπας πέθανε. Και δεν βλέπω τι έχει η Τουρκία να μας προσφέρει.
Ή, για να το πω διαφορετικά και να κλείσουμε. Βγάλαμε πια το κεφάλι από το στόμα της τίγρης. Τα υπόλοιπα, θα τα συζητήσουμε προσεχώς.
