Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Η πανδημία COVID-19 είναι αναμφίβολα το γεγονός που σημάδεψε το 2020 και θα εξακολουθεί να επηρεάζει τις κοινωνίες μας για αρκετά χρόνια ακόμη. Η εμφάνιση της πανδημίας στα τέλη του 2019 σχεδόν συνέπεσε με το σημαντικότερο γεγονός για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή μετά τη συμφωνία στο Παρίσι το 2015 - την πράσινη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η πράσινη συμφωνία, με αφετηρία το 2020, έχει ως στόχο τη δημιουργία ενός οδικού χάρτη για μια βιώσιμη Ενωση η οποία θα μετατρέψει τις περιβαλλοντικές προκλήσεις σε ευκαιρίες. Με πυλώνες την απανθρακοποίηση του ενεργειακού τομέα, τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης, την υποστήριξη της βιομηχανίας ώστε να γίνει παγκόσμιος ηγέτης στην πράσινη οικονομία και την προώθηση των «καθαρών» μεταφορών, η πράσινη συμφωνία στοχεύει σε μια δίκαιη και χωρίς αποκλεισμούς μετάβαση σε μηδενικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (ΕΑΘ) μέχρι το 2050.
Η πράσινη συμφωνία θα συμβάλει αποφασιστικά στον στόχο που τέθηκε στο Παρίσι για τον περιορισμό της αύξησης της μέσης θερμοκρασίας στον πλανήτη κάτω από τους 1,5° Κελσίου σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο.
Στην περίοδο της πανδημίας οι προσπάθειες περιορισμού της με κοινωνική αποστασιοποίηση και περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας είχαν σημαντικές ευνοϊκές επιπτώσεις στις ΕΑΘ αλλά και σε άλλους περιβαλλοντικούς δείκτες. Σε παγκόσμιο επίπεδο οι συνολικές εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα μειώθηκαν το πρώτο εξάμηνο του 2020 σε σύγκριση με το αντίστοιχο του 2019 κατά 8,8%. Η μείωση αυτή είναι η μεγαλύτερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ. Υπήρξαν επίσης σημαντικές μειώσεις στη χρήση άνθρακα στη βιομηχανία καθώς και μειώσεις άλλων ρύπων.
Η ανάλυση των μηχανισμών που συνδέουν την πανδημία με την κλιματική αλλαγή δημιουργεί μερικά βασικά ερωτήματα:
- Ποσό σημαντική είναι η «θετική παράπλευρη επίπτωση» από τις μειώσεις των ΕΑΘ για την κλιματική αλλαγή;
- Υπάρχει σχέση μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και της εμφάνισης επιδημιών όπως η COVID-19;
- Τι είδους πολιτικές θα πρέπει να ακολουθηθούν σε σχέση με την κλιματική αλλαγή στην εποχή της πανδημίας;
Τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι η παράπλευρη θετική επίπτωση ήταν πρόσκαιρη και ότι οι ΕΑΘ τείνουν να επιστρέψουν στα επίπεδα των αρχών του 2020. Στην Κίνα για παράδειγμα, η οποία είναι η χώρα με τις υψηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, πρόσφατες μετρήσεις δείχνουν ότι οι εκπομπές έχουν επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα. Δεδομένου ότι η αύξηση της θερμοκρασίας εξαρτάται από το σύνολο (άθροισμα) των ΕΑΘ από την αρχή της βιομηχανικής επανάστασης και όχι από τις ετήσιες εκπομπές, η πρόσκαιρη μείωση λόγω πανδημίας θα έχει μηδαμινή επίπτωση στη διαχρονική εξέλιξη της θερμοκρασίας και επομένως στην κλιματική αλλαγή. Ο στόχος να μην ξεπεραστούν οι 1,5° Κελσίου θα εξακολουθεί να μην είναι εφικτός χωρίς δραστική μείωση των παγκόσμιων εκπομπών σε μόνιμη βάση.
Μια σημαντική διαφορά μεταξύ των επιπτώσεων της πανδημίας και της κλιματικής αλλαγής είναι τα χαρακτηριστικά των επιπτώσεων. Στην πανδημία οι οικονομικές επιπτώσεις αναμένεται να περιοριστούν σε έναν όχι μεγάλο αριθμό ετών και να μην έχουν καταστροφικές συνέπειες στην παραγωγική υποδομή της οικονομίας. Η κλιματική αλλαγή από την άλλη μεριά έχει μακροχρόνιες μόνιμες καταστροφικές συνέπειες τόσο σε ανθρώπινες ζωές όσο και στις παραγωγικές υποδομές. Οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής επεκτείνονται στις μελλοντικές γενιές και θα είναι σε μεγάλο βαθμό μη αναστρέψιμες.
Η επιστημονική κοινότητα έχει ήδη επισημάνει ότι η αυξανόμενη ανθρώπινη επέμβαση στο περιβάλλον αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης επιδημιών. Η ανθρώπινη επέκταση στο φυσικό περιβάλλον και η καταπάτησή του χαρακτηρίζεται από αλλαγές στο μέγεθος, κινητικότητα και γεωγραφική κατανομή πληθυσμιακών ομάδων, αλλαγές στη χρήση γης, αποψίλωση των δασών και απώλεια βιοποικιλότητας, εντατικοποίηση της αγροτικής παραγωγής και ρύπανση. Η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται από την ανθρώπινη επέκταση στο περιβάλλον αλλά επιτείνει και τις αρνητικές συνέπειές της λόγω αλληλεπιδράσεων. Η επιστημονική έρευνα μας δείχνει ότι ο συνδυασμός της καταπάτησης τους φυσικού περιβάλλοντος και της κλιματική αλλαγής, αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης επιδημιών και επιτείνει την ανοσολογική ανεπάρκεια.
H μάχη ενάντια στην πανδημία απαιτεί σημαντικούς πόρους, όπως σημαντικούς πόρους απαιτεί και η μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Η ανάγκη καταπολέμησης της πανδημίας τώρα, ίσως να δημιουργεί την εντύπωση ότι ο περισσότερο μακροχρόνιος χαρακτήρας των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής δικαιολογεί μια αναστολή της προσπάθειας για τον περιορισμό της. Αυτό δεν θα πρέπει να συμβεί. Οι περιορισμοί στους πόρους θα πρέπει να ξεπεραστούν, κάτι που είναι εφικτό για τις αναπτυγμένες χώρες οι οποίες και ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή και η μάχη ενάντια στην πανδημία δεν πρέπει να αναστείλει τη μάχη ενάντια στην κλιματική αλλαγή. Ο περιορισμός της κλιματικής αλλαγής όχι μόνο θα αποτρέψει οικονομικές ζημίες και καταστροφικά γεγονότα αλλά θα δημιουργήσει και επιπρόσθετα οφέλη από τη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης νέων επιδημιών στο μέλλον. Η πρόσφατη (11/12/2020) απόφαση της ΕΕ για τον περιορισμό των ΕΑΘ το 2030 τουλάχιστον κατά 55% σε σύγκριση με το 1990 υποδηλώνει τη σαφή δέσμευση της Ενωσης για την προώθηση της πράσινης συμφωνίας και της μάχης ενάντια στην κλιματική αλλαγή παράλληλα με τη μάχη ενάντια στην πανδημία.
Η προσήλωση στην επίτευξη του διπλού στόχου, της εξάλειψης της πανδημίας και του περιορισμού της κλιματικής αλλαγής και η ανάγκη διαμόρφωσης πολιτικών, όχι μόνο σε ευρωπαϊκό αλλά και σε διεθνές επίπεδο, που υποστηρίζουν και προωθούν την πράσινη ανάκαμψη και τον μηδενισμό των ΕΑΘ, φαίνεται ότι, μαζί με την ανάπτυξη αποτελεσματικών εμβολίων για την COVID-19, είναι το αισιόδοξο μήνυμα από πλευράς ΕΕ στο τέλος μιας πολύ δύσκολης χρονιάς.
Ο Αναστάσιος Ξεπαπαδέας είναι καθηγητής στo Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο Μπολόνιας και διεθνές μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ
