Βρετανική ταπείνωση

Mε την κατάθεση νομοσχεδίου με το οποίο αλλάζει μονομερώς όρους της Συμφωνίας του περασμένου Οκτωβρίου για την αποχώρησή της από την Ευρωπαϊκή Ενωση, η Βρετανία προέβη σε μια τριπλή ταπείνωση: του εαυτού της, της διεθνούς θέσης της και του Κράτους Δικαίου. Τεράστιο, και δυσανάλογο, τίμημα για μια εσωστρεφή κι απέλπιδα κίνηση πολιτικού αμοραλισμού.

Είναι άλλο πράγμα η διαπραγμάτευση, ακόμα και η κατ' ευφημισμόν «σκληρή» (ο Μισέλ Μπαρνιέ και η ομάδα του έχουν από καιρό τρυπήσει αυτή τη βρετανική φούσκα), που μπορεί να επιτρέπει, σε οριακές περιπτώσεις, χτυπήματα «κάτω από τη μέση» (όπως την προσπάθεια διάσπασης ή αξιοποίησης αδύναμων σημείων του «αντιπάλου») και -εντελώς - άλλο η συνειδητή παραβίαση των συμφωνηθέντων υπό οποιοδήποτε προκάλυμμα. Τα δύο «επιχειρήματα» που χρησιμοποίησαν στην προκείμενη περίπτωση οι Βρετανοί - «ήταν μια εντελώς ειδική Συμφωνία», «οι αθετήσεις είναι περιορισμένες και για το καλό της Βρετανίας» - είναι όχι μόνο νομικά μη βάσιμα και πολιτικά μη πειστικά, αλλά και αποκαλυπτικά της αλήθειας: ο Τζόνσον δεν ήξερε τι συμφωνούσε ή συμφώνησε λέγοντας ψέματα στον λαό του τον περασμένο Οκτώβριο και δεν μπορεί να ζήσει με τις συνέπειες της έτσι οριοθετημένης αποχώρησης της Βρετανίας από τον ερχόμενο Ιανουάριο. Για να βγει, την ύστατη ώρα, από το αδιέξοδο, ρίχνει στάχτη στα μάτια - αλλά πρώτα στα δικά του και της χώρας του. Η αδυναμία δεν μπορεί να καλυφθεί με αυτοκαταστροφικές μπλόφες, όμως η ζημιά είναι πολύ ευρύτερη.

Η βασική ζημιά δεν είναι η τυπική αθέτηση του λόγου από μια χώρα και μια κυβέρνηση που υποτίθεται ότι ακριβώς στην προσκόλληση στη νομιμότητα, τη σταθερότητα και τη δημοκρατία όφειλαν το κύρος τους εδώ και αρκετούς αιώνες. Δεν είναι, για εμάς τους υπόλοιπους τουλάχιστον, ούτε ότι με αυτόν τον τρόπο η Βρετανία αποκόπτει τον εαυτό της από τον δικαιολογητικό, υποτίθεται, λόγο της αποχώρησής της από την Ενωση και μόνο στήριγμα στη νέα πορεία της: τη λειτουργία της ως ελεύθερης να συνεργάζεται με όλους εμπορικής και διπλωματικής δύναμης (ποιος να σε πιστέψει και ποιος να συνεργαστεί όταν, πριν ακόμα συνάψεις νέες συμφωνίες, αθετείς απροκάλυπτα τις παλιές;). Το δομικό τραύμα έγκειται στο ότι μια μεγάλη και, μέχρι πρότινος, δημοκρατική χώρα διαβαίνει, συνειδητά ή ασυνείδητα, τον Ρουβίκωνα και τίθεται στο πλευρό των χωρών και των καθεστώτων που όχι μόνο αδιαφορούν αλλά παραβιάζουν το Κράτος Δικαίου, δηλαδή την παγκόσμια δημοκρατική τάξη. Ο Τραμπ θα τρίβει τα χέρια του, αλλά από εκεί που θα είναι σε λίγο δεν θα μπορεί να χρησιμεύσει στον φίλο του, ενώ ο Πούτιν και ο Σι θα υπομειδιούν χωρίς τρίψιμο, βουτηγμένα καθώς είναι στο αίμα τα χέρια τους.

Αν έτσι έχουν τα πράγματα, και φοβούμαι ότι έτσι έχουν, η νομική και κοινοβουλευτική μάχη, που μένει ακόμα να δοθεί, μήπως και αλλάξει, ή έστω μαλακώσει, αυτή η αδιανόητη επιλογή, έρχεται σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με τις συνέπειες που ήδη προκαλεί. Ναι, είναι δημοκρατικά υγιές που πολλές φωνές, και πρώην πρωθυπουργών, εγείρονται εντός του βρετανικού συστήματος και εντός του ίδιου του Συντηρητικού Κόμματος (αντίθετα, προκαλεί έκπληξη η υπερβολικά χλιαρή στάση των Εργατικών). Ναι, η Βουλή, παρά την άνετη κυβερνητική πλειοψηφία και την επίσης άνετη υιοθέτηση στην πρώτη ανάγνωση, δεν είπε ακόμα την τελευταία της λέξη. Ναι, η Ενωση μπορεί να κινήσει τη διαδικασία προσφυγής κατά της Βρετανίας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ή συμβιβασμού ή επιβολής κυρώσεων. Ναι, υπήρξε σθεναρή άρνηση παράνομων τετελεσμένων από την αμερικανική Βουλή, από την ιρλανδική κυβέρνηση και εν γένει από τη διεθνή κοινότητα. Ολα αυτά όμως δεν μπορούν, ούτε ο Τζόνσον μπορεί πια να δεχτεί, να ξαναβάλουν το τζίνι στο μπουκάλι. Ο μόνος τρόπος να καταλάβει, και να κάνει πίσω με όποιον εύσχημο τρόπο βρει, είναι να του το «πει» ο βρετανικός λαός. Αλλά ούτε εκλογές ούτε (τέτοιο) φιλότιμο φαίνονται στον ορίζοντα.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος