Η νέα NAVTEX και οι κανόνες που δεν τηρούνται

Στις 10 Αυγούστου η Τουρκία με νέα NAVTEX ανήγγειλε σεισμικές έρευνες είτε ως συνέχεια της ανασταλείσας της 21^ης Ιουλίου είτε ως αντίδραση έναντι της υπογραφείσας ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας οριοθέτησης ΑΟΖ. Οι συντεταγμένες της νέας NAVTEX, σε μη οριοθετημένες περιοχές, συμπίπτουν εν πολλοίς με αυτές της 21^ης Ιουλίου. Εφάπτονται του 28^ου μεσημβρινού και εκτείνονται κατά πλάτος ανατολικά έως του ορίου του 30^ού μεσημβρινού, που αφορά ελληνικές διεκδικήσεις, και πέραν αυτού του ορίου σε μια ζώνη ρόμβου που αφορά κυπριακές διεκδικήσεις. Αποφεύγονται οι οριοθετημένες ΑΟΖ της Ελλάδας και της Κύπρου (αμφότερες με την Αίγυπτο).

Η NAVTEX αφορά σε συλλογή σεισμικών δεδομένων με τη μέθοδο σάρωσης του βυθού της υφαλοκρηπίδας. Η έρευνα αφορά στο πρώτο στάδιο της άσκησης αποκλειστικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους στην προβολή του οποίου εκτείνεται η υφαλοκρηπίδα. Για να είναι δυνατή η άσκηση αποκλειστικών δικαιωμάτων, είναι απαραίτητη η προηγούμενη οριοθέτησή τους με συμφωνία ή δικαστική απόφαση. Με τη συμφωνία οριοθέτησης επικαλυπτόμενων διεκδικήσεων καθορίζεται έγκυρα η περιοχή της κάθε πλευράς, και συνιστά συστατικό χαρακτήρα αδιαμφισβήτητης άσκησης των κυριαρχικών δικαιωμάτων. Διαφορετικά εάν υπάρχει διεκδίκηση άλλου κράτους - όπως είναι εν προκειμένω η Ελλάδα - τότε υπάρχει διαφορά η οποία παγώνει την όποια άσκηση δικαιώματος.

Η Τουρκία με τη σεισμική έρευνα επιχειρεί όχι με καλή πίστη. Ερευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων, σε διεκδικούμενες μη οριοθετημένες περιοχές που δεν συνιστούν καλόπιστες αξιώσεις και δεν συνοδεύονται από καλόπιστες ενέργειες, συνιστούν παραβίαση των διεκδικήσεων της Ελλάδας στην ίδια περιοχή. Ακόμη κι αν η Τουρκία προβάλλει αμφισβήτηση, δεν επιτρέπεται να την εκδηλώνει με τέτοιες ακραίες ενέργειες, επιχειρώντας να προκαταλάβει με τετελεσμένα την προοπτική άσκησης δικαιωμάτων. Δεν δρα με την απαιτούμενη καλή πίστη.

Η Σύμβαση του Δικαίου Θάλασσας '82 δεν επιτρέπει μονομερείς οριοθετήσεις. Αντίθετα, προβλέπει συμφωνία, και όσο αυτή εκκρεμεί, προκρίνεται σε πνεύμα κατανόησης και συνεργασίας, η προσπάθεια σύναψης προσωρινών διευθετήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, όπως υπογραμμίζεται στη νομολογία, δεν πρέπει να εμποδίζεται ούτε να διακινδυνεύεται μια οριστική συμφωνία και μονομερείς ενέργειες, οι οποίες θα έθεταν εν αμφιβόλω λύση-διευθέτηση. Η Τουρκία με τις μονομερείς ενέργειές της, διακινδυνεύει πιθανότητα διευθέτησης, έχοντας στόχο όχι να προκαλέσει διαπραγμάτευση για οριοθέτηση, αλλά να εμποδίσει και να εξουδετερώσει άσκηση δικαιωμάτων ή νόμιμες αξιώσεις των διεκδικητών παράκτιων κρατών. Με τις ακραίες ενέργειες επιχειρεί να προδικάσει για ίδιον όφελος μονομερή οριοθέτηση. Αντίθετα θα πρέπει να προκαλείται μια συνολική οριοθέτηση μεταξύ όλων των χωρών.

Οπως έχει τονιστεί από τη διεθνή νομολογία, υπάρχει υποχρέωση διαπραγμάτευσης, δεδομένου του συστατικού χαρακτήρα της συμφωνίας οριοθέτησης, χωρίς όμως να σημαίνει υποχρέωση να καταλήξει η διαδικασία σε συμφωνία. Η Τουρκία δεν προσκαλεί τις γειτονικές παράκτιες χώρες σε διαπραγμάτευση, και αντ' αυτού, χωρίς καν να εξαντλεί αυτήν την υποχρέωση, επιλέγει τη μονομερή ενέργεια.

Ο Πέτρος Λιάκουρας είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς