Οψεις της Τουρκίας και Τοκάρτσουκ

Ο αστυνομικός που συνοδεύει τον Αχμέτ Αλτάν και ομολογεί ότι έχει διαβάσει την «Απιστία», το μυθιστόρημα «που προκάλεσε τον περισσότερο θυμό, τις περισσότερες ύβρεις». Η στιγμή που ο συγγραφέας πιάνει στα χέρια του μέσα στη φυλακή τους «Κοζάκους» του Τολστόι. Το παπαγαλάκι που μεγάλωσε στη φυλακή και δεν πετάει. Οι εικόνες στο «Δεν θα δω τον κόσμο ξανά» (εκδ. Διόπτρα, μτφ. Μιχάλης Μακρόπουλος, 2020) είναι εικόνες από μια Τουρκία που δεν γνωρίζουμε, αλλά μπορούμε να φανταστούμε. Και ο Αλτάν, που συνελήφθη τον Ιούλιο του 2016 κατά τις εκκαθαρίσεις στον τουρκικό Τύπο, γίνεται ο μεσολαβητής. Μαζί με τον αδερφό του Μεχμέτ κατηγορήθηκαν ότι είχαν περάσει ένα «υποσυνείδητο μήνυμα» στη διάρκεια τηλεοπτικής εκπομπής πριν από την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016. Ηταν τόσο γελοίο το κατηγορητήριο, βέβαια έγραφε η συνάδελφος Κίττυ Ξενάκη τον περασμένο Νοέμβριο στα «ΝΕΑ», «που στη συνέχεια άλλαξε: "συμμετοχή σε απόπειρα πραξικοπήματος"». Τον Φεβρουάριο του 2018 καταδικάστηκαν αμφότεροι σε ισόβια, μαζί και η δημοσιογράφος Ναζλί Ιλιτσάκ. Τον περασμένο Ιούλιο το Ακυρωτικό Δικαστήριο ακύρωσε την καταδίκη τους, εκτιμώντας πως δεν έπρεπε να είχαν δικαστεί για απόπειρα πραξικοπήματος αλλά για «υποβοήθηση τρομοκρατικής οργάνωσης». Στις 4 Νοεμβρίου, Αλτάν και Ναζλί Ιλιτσάκ αφέθηκαν ελεύθεροι με περιοριστικούς όρους. Στη νέα δίκη ο Αλτάν καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης δέκα ετών και έξι μηνών, ενώ η Ιλιτσάκ σε οκτώ χρόνια και εννιά μήνες. Η Ναζλί Ιλιτσάκ παραμένει, μέχρι νεωτέρας, ελεύθερη. Ο Αχμέτ Αλτάν επέστρεψε στη φυλακή. Και αυτό είναι το βιβλίο της προσωπικής του αντίστασης, που κέρδισε το Βραβείο Αντρέ Μαλρό 2019. Παραγγελίες στο dioptra.gr.

Στην Τουρκία, αλλά και γενικότερα στα καθεστώτα που βασίζονται στονλαϊκισμό και τον εθνικισμό, αναφέρεται και η δημοσιογράφος Εσέ Τεμελκιουράν, στο «Πώς χάνεται μια δημοκρατία», επίσης από τις εκδόσεις «Διόπτρα» (μτφ. Νίκος Ρούσσος, 2020). Η πολιτική αρθρογράφος που συνεργάζεται με ευρωπαϊκά και αμερικανικά έντυπα, διερευνά την εργαλειοποίηση του λεγόμενου «πραγματικού λαού» και τα ανησυχητικά σημάδια σε Ευρώπη, Τουρκία, Ρωσία και ΗΠΑ που δείχνουν τη μετάβαση από το δημοκρατικό σύστημα σε ένα υβριδικό «δικτατορικό». Η ανάλυσή της, πάντως, δεν είναι «τουρκοκεντρική». Δίνει βαρύτητα στην Ευρώπη, αλλά και σε περιπτώσεις, όπως η Αραβική Ανοιξη ή η Ρωσία καταμετρώντας τα σημάδια που καθιστούν τη δημοκρατία ευάλωτη στους αυταρχικούς ηγέτες τύπου Ερντογάν, Πούτιν, Τραμπ, Ορμπαν, αλλά και στους λαϊκιστές τύπου Νάιτζελ Φάρατζ. Η αίσθηση ότι αυτό που περιγράφεται στο βιβλίο «συμβαίνει τώρα» είναι διαρκής, όπως και το ενδιαφέρον της συγγραφέως για τους «αόρατους πολίτες» των κοινωνιών μας, οι οποίοι δεν διακρίνουν προοπτική στις ζωές τους και στρέφονται προς απολυταρχικές λύσεις.

«Οταν φεύγω για ταξίδι, εξαφανίζομαι από τον χάρτη. Κανείς δεν ξέρει πού βρίσκομαι. Στο σημείο απ' όπου ξεκίνησα ή στο σημείο προς το οποίο κινούμαι; Υπάρχει κάποιο "ανάμεσα"; Είμαι εκείνη η χαμένη μέρα όταν πετάς ανατολικά ή η κερδισμένη νύχτα όταν πετάς δυτικά; Αραγε, με ορίζει εκείνος ο νόμος για τον οποίο τόσο περηφανεύεται η κβαντική φυσική - πώς ένα άτομο μπορεί να υπάρχει συγχρόνως σε δύο μέρη; Ή εκείνος ο άλλος τον οποίο ακόμα δεν γνωρίζουμε και ο οποίος δεν έχει ακόμα αποδειχτεί - πως κανείς δεν μπορεί να υπάρξει δύο φορές στο ίδιο και το αυτό μέρος;. Είναι ένα απόσπασμα από το μυθιστόρημα «Πλάνητες» της νομπελίστριας Ολγκα Τοκάρτσουκ, το οποίο αναμένεται να κυκλοφορήσει εντός του 2020 από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σε μετάφραση της έμπειρης Αλεξάνδρας Δ. Ιωαννίδου. Το βρίσκουμε μαζί με άλλα αποσπάσματα στο πρόσφατο τεύχος του περιοδικού «Εντευκτήριο», το οποίο φιλοξενεί ένα μικρό αφιέρωμα στη συγγραφέα. Αν μη τι άλλο, τώρα είναι η περίοδος που τα στοιχεία διεύθυνσης του περιοδικού αποκτούν ζωτική αξία. Ιδού, λοιπόν: entefkti@otenet.gr και Εντευκτήριο στο facebook. Πολύ ενδιαφέρον και το σημείωμα του Τάκη Σπετσιώτη για τα κρυμμένα πραγματικά πρόσωπα στα πεζά του Κώστα Ταχτσή.

ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ ΒΕΚΙΟΣ