Μια γενιά αιχμαλώτων

Την ώρα που ο φόβος των μπάχαλων αποσυσπειρώνει τη διαδήλωση για το Πολυτεχνείο, και την ώρα που η προσπάθεια προσοικείωσης από διάφορες ιδεολογικές σέχτες του νοήματός του αποξενώνει, ήρθαν και οι ηθικολόγοι στο όνομα της επανάστασης (ή και του φιλελευθερισμού) να αποκαλέσουν ακροδεξιούς όποιους δεν συμφωνούν με τη δική τους ερμηνεία για τα πράγματα. Φτάσαμε, ακόμα μια φορά, ακόμα μια χρονιά, να συζητάμε για το Πολυτεχνείο ως φετίχ ενός a priori ηρωισμού.

Αλλά οι άνθρωποι που βρέθηκαν εκεί, εκείνη τη νύχτα, δεν ήσαν υπερήρωες της Marvel. Μπήκαν, αντιτασσόμενοι στη δικτατορία, αβέβαιοι και φοβισμένοι, παρακινημένοι από την πολιτική τους ένταξη ή από τη δημοκρατική τους συνείδηση - αλλά και αρκετοί παρασυρμένοι από το κλίμα της εποχής, κάποιοι μιμούμενοι άλλους, ορισμένοι και από περιέργεια. Ετσι γίνεται στις μαζικές διαμαρτυρίες, κάποιοι δημιουργούν το κύμα και κάποιοι άλλοι το ακολουθούν - και στην προκειμένη περίπτωση, το κύμα το δημιούργησαν αριστεριστές, τους οποίους ακολούθησε για να μη λείπει μέρος της κυρίαρχης κομμουνιστικής Αριστεράς.

Προφανώς, το κυρίαρχο σύνθημα ήταν ένα και ουσιαστικό: κάτω η χούντα. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν έριξε τη χούντα. Συνέβαλε στη σκλήρυνσή της, στο πραξικόπημα των σκληρών του Ιωαννίδη. Η χούντα έπεσε όχι το '73 (που λέει το ανιστόρητο σύνθημα των «Αγανακτισμένων») αλλά το 1974, λόγω της τραγωδίας της Κύπρου. Αλλά έναν χρόνο μετά την εξέγερση, σε κλίμα ελευθερίας, το Πολυτεχνείο ευλόγως γιορτάστηκε ως σύμβολο της αντίστασης στον αντιδημοκρατικό αυταρχισμό. Ταυτόχρονα, δυστυχώς, μπήκαν οι βάσεις της διεκδίκησής του από διάφορες ιδεολογικές ταυτότητες. Και σιγά σιγά μετατράπηκε από πανηγύρι της δημοκρατίας σε θέατρο ιδεολογικής κυριαρχίας των διαφόρων συνιστωσών της Αριστεράς. Η γιορτή του Πολυτεχνείου είναι μια αλλοτριωμένη γιορτή.

«Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» έλεγε ένα άλλο σύνθημα του Πολυτεχνείου. Δεν το υπηρετήσαμε, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας - αλλά νομίζαμε, ακόμα νομίζουμε, ότι είμαστε συνεπείς και μ' αυτό. Λέγαμε ψωμί, τρώμε παντεσπάνι κερδισμένο με δανεικά. Λέγαμε ελευθερία, εργαστήκαμε με ιδεολογικούς μονολόγους επιβολής για μια κοινωνία που ξέχασε να σέβεται οτιδήποτε. Λέγαμε παιδεία και ισοπεδώσαμε ό,τι μπορούσαμε προς τα κάτω.

Ακόμα έτσι πορευόμαστε. Παραδόξως νεωτερικοί, όπως λέει ο Γιάννης Βούλγαρης - αλλά λόγω τύχης: λόγω των γεωπολιτικών συγκυριών και λόγω των πολιτικών ηγεσιών, που συχνά πορεύτηκαν αντίθετα με τη θέληση «του λαού». Οσο για εμάς, δηλαδή για τον «λαό», συνεχίσαμε να πορευόμαστε ισοπεδώνοντας προς τα κάτω, ζώντας με ψέματα οχυρωμένοι συχνά πίσω από μύθους. Σήμερα, είμαστε αιχμάλωτοι, θαρρείς, της περιόδου που γέννησε το Πολυτεχνείο.

Ιδίως η γενιά μου, όπως έλεγε ο μακαρίτης συγγραφέας και σκηνοθέτης Χρήστος Βακαλόπουλος, είναι γενιά αιχμαλώτων. Αιχμαλώτων των ιδεολογιών. «Αιχμαλώτων», κατά τον Βακαλόπουλο, «ενός μοντέλου ζωής που δεν ήρθε ποτέ όπως το είχαν φανταστεί. Η αιχμαλωσία παρέμεινε σαν διαδικασία. Δεν μπορούν οι άνθρωποι της δεκαετίας του 1970 (δηλαδή εμείς) να ξεφύγουν από αυτό που είχαν σκεφτεί για το μέλλον.  Δεν μπόρεσαν να δουν τη ζωή στην ολότητά της. Κι έμειναν εγκλωβισμένοι, σχεδόν άρρωστοι, σε αυτή τη διαδικασία».

Δυστυχώς, γενιά αιχμαλώτων είναι και οι επίγονοί μας. Αιχμαλώτων ηρωικών μύθων του παρελθόντος - και μιας γενικευμένης παραίτησης από το παρόν και το μέλλον. Από την ανταγωνιστικότητά τους και από τη γοητεία τους.