Έντυπη Έκδοση
Το παρόν άρθρο, όπως κι ένα μέρος του περιεχομένου του tanea.gr, είναι διαθέσιμο μόνο σε συνδρομητές.
Αν είστε συνδρομητής μπορείτε να συνδεθείτε από εδώ:
Σύνδεση μέλους
Αν θέλετε να γίνετε συνδρομητής μπορείτε να αποκτήσετε τη συνδρομή σας εδώ:
Εγγραφή μέλους
Οταν πρόσφατα με προσκάλεσε η Google Europe να πάρω μέρος σε μια συζήτηση στο Παρίσι για τον περιορισμό της αλήθειας, την αύξηση των fake news και τρόπους να αντιμετωπισθούν αυτά τα δύο θέματα, άρχισα την τοποθέτησή μου θέτοντας το ζήτημα σε ιστορικό πλαίσιο. Αναφέρθηκα στο «Πεθαίνοντας στην Καταλωνία» του Τζορτζ Οργουελ, στο οποίο ο συγγραφέας εξηγεί ότι, για εκείνον, «η ιστορία σταμάτησε το 1936», επειδή ήταν εκεί, στην Ισπανία, που ανακάλυψε για πρώτη φορά «δημοσιογραφικά ρεπορτάζ που δεν είχαν καμία σχέση με τα γεγονότα». Εκεί αισθάνθηκε ότι «η αντίληψη της αντικειμενικής αλήθειας», που είχε καταστραφεί από τους ολοκληρωτισμούς κάθε χρώματος, «ξεθώριαζε σε όλο τον κόσμο». Και ήταν εκεί ουσιαστικά, όπου άνδρες σαν τον Τζοζεφ Γκαίμπελς («Εγώ αποφασίζω ποιος είναι εβραίος και ποιος όχι») και αργότερα ο Ντόναλντ Τραμπ (και τα «εναλλακτικά γεγονότα» του) άρχισαν να δημιουργούνται.
Εκείνο που τόνισα είναι η ευθύνη του Ιντερνετ και των GAFA (Google, Apple, Facebook και Amazon) για την ακόλουθη αλληλουχία γεγονότων: Πρώτον, ένα σχεδόν απέραντο τοπίο λόγου απελευθερώνεται στην ψηφιακή δημοκρατία. Ο ιστός γίνεται πλήθος όπου όλοι εμφανίζονται αρματωμένοι με τις προσωπικές τους απόψεις, πεποιθήσεις και αλήθειες. Και στο τέλος, εν μέσω αναρίθμητων αναρτήσεων, κοινοποιήσεων και tweets, απαιτούμε για τη νεοδιατυπωμένη αλήθεια τον ίδιο σεβασμό που δείχναμε στην παλιά αλήθεια. Ξεκινήσαμε με το ίσο δικαίωμα να εκφράσουμε τις πεποιθήσεις μας. Καταλήξαμε αποδεχόμενοι ότι όλες οι πεποιθήσεις που εκφράζονται έχουν ίση αξία. Νομίζαμε ότι εκδημοκρατίζουμε το «κουράγιο της αλήθειας» που ήταν τόσο προσφιλές στον Φουκώ. Πιστέψαμε ότι δίνουμε σε κάθε φίλο της αλήθειας τα τεχνικά μέσα με τα οποία θα συμβάλλει στις περιπέτειες της γνώσης. Αντιθέτως, συμβάλαμε σε μια φρενίτιδα. Η σoρός της αλήθειας εκτέθηκε πάνω στο τραπέζι και, με κανιβαλιστική παρόρμηση, αρχίσαμε να τη διαμελίζουμε.
Επειτα από αυτές τις διαπιστώσεις έκανα τρεις στρατηγικές προτάσεις. Καταρχήν, ένα «Hall of shame», έναν κατάλογο της ντροπής όπου οι GAFA μαζί με 50, 100 ή 200 μεγάλες εφημερίδες να αναφέρουν τα πιο επικίνδυνα fake news σε πραγματικό χρόνο. Δεύτερον, έναν διαγωνισμό όπως αυτόν που έκαναν οι ακαδημίες στη Γαλλία τον 18ο αιώνα. Χρήστες του Ιντερνετ θα προτείνουν ένα ντοκιμαντέρ, βίντεο ή άλλη δουλειά της οποίας η δύναμη της αλήθειας ή η σάτιρα θα μπορούν να εξουδετερώνουν τα πιο επιβλαβή fake news. Ο νικητής θα λαμβάνει χρηματοδότηση για να δημιουργήσει τη δουλειά που πρότεινε.
Και τέλος, δυόμισι αιώνες μετά τον Ντιντερό, τη δημιουργία μιας νέας εγκυκλοπαίδειας - ναι, μιας πραγματικής εγκυκλοπαίδειας. Ποιος άλλος, αν όχι οι μεγαλύτερες τεχνολογικές εταιρείες, διαθέτουν τη δύναμη - εάν αποφασίσουν να την χρησιμοποιήσουν - για να απασχολήσουν χιλιάδες ακαδημαϊκούς ικανούς να συνθέσουν έναν κατάλογο της γνώσης που υπάρχει διαθέσιμη σε κάθε τομέα;
Η επιλογή είναι ξεκάθαρη: Εγυκλοπαίδεια ή άγνοια.
Ας επιδιορθώσουμε το υλικό της αλήθειας ή ας αποδεχθούμε ότι χάνεται οριστικά.
Ας προχωρήσουμε βαθύτερα στο Σπήλαιο ή ας αρχίσουμε να αναζητούμε την έξοδο.
Δεν θέλω να προσδώσω μεγαλύτερη αξία απ' ό,τι έχει, σε μια απλή συνάντηση που διοργάνωσε η Google. Ομως μπορούμε να το θεωρήσουμε ήχο αφύπνισης, μια πρόκληση για να ξεκινήσουμε τη διαδικασία υποβολής σημαντικών ερωτήσεων; Εκείνοι που είναι υπεύθυνοι για τα χειρότερα μήπως είναι πρόθυμοι να δεχθούν κάποια ευθύνη και να συμβάλλουν στην επιδιόρθωση της ζημιάς. Για την ανοικοδόμηση μετά την κατεδάφιση; Αν δεν το κάνουν εκείνοι, ποιος θα το κάνει;
Ο Μπερνάρ-Ανρί Λεβί είναι εκ των ιδρυτών του κινήματος των Νέων Φιλοσόφων
