Το τριαντάφυλλο είναι όμορφο παρότι έχει αγκάθια και το καρπούζι είναι νόστιμο παρότι έχει κουκούτσια. Ετσι και η Βουλή δεν είναι κακή επειδή υπάρχουν και βουλευτές, σχεδόν πάντοτε, των οποίων το ανεκτό επίπεδο ντροπής είναι σε πολύ μεγάλες ποσότητες ή επειδή έχουν τόσο χοντρή επιδερμίδα που δεν κοκκινίζει ποτέ. Μερικούς απ’ αυτούς τους είδαμε σε πλήρη δράση τις τελευταίες ημέρες. Εχει ειπωθεί χιλιάδες φορές ότι τέτοιοι άνθρωποι είναι εχθροί της ηθικής και επικίνδυνοι για τη δημοκρατία. Φυσικά, δεν αναφέρομαι σε εκείνους οι οποίοι αλλάζουν γνώμη για το ποιο είναι και πώς υπηρετείται το συμφέρον της δημοκρατίας και της χώρας, αλλά σε εκείνους των οποίων οι μετακινήσεις έχουν σχέση με την εξυπηρέτηση των προσωπικών τους συμφερόντων, πολιτικών, οικονομικών κ.λπ. σε αντίθεση με τους κανόνες της ηθικής επί των οποίων στηρίζεται η πολιτική.

Πώς προστατεύεται η δημοκρατία και η χώρα, και κατ’ επέκταση ο πολίτης από τέτοιους πολιτικούς; Είχε κάποτε διατυπωθεί η άποψη ότι οι πολιτικοί δεν πρέπει να αμείβονται (σήμερα ο βουλευτής αμείβεται με επτά χιλιάδες ευρώ μηνιαίως συν ορισμένα προνόμια) με τη σκέψη ότι τότε η πολιτική θα προσείλκυε ανθρώπους που ενδιαφέρονται μόνο για το καλό της χώρας. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους η άποψη αυτή δεν ευσταθεί. Εχει, επίσης, προταθεί ο αριθμός των βουλευτών να μειωθεί σε 200 ή και 150 ώστε να μειωθεί η πιθανότητα να εκλέγονται άνθρωποι ανίκανοι, ιδιοτελείς ή καιροσκόποι. Η μείωση του αριθμού των βουλευτών είναι καλή ιδέα για λόγους οικονομικούς, αλλά τίποτα δεν εξασφαλίζει ότι οι διακόσιοι θα είναι καλύτεροι από τους σημερινούς τριακοσίους. Οι αναλογίες κακών, μετρίων και καλών θα είναι περίπου οι ίδιες. Εχει ακόμη προταθεί οι υποψήφιοι να περνούν από ελέγχους ιατρικούς, της ψυχικής ισορροπίας, του παρελθόντος βίου τους κτλ. Αυτό είναι καλή ιδέα αλλά δεν εξασφαλίζει την ποιότητα διότι ποτέ κανείς δεν ξέρει πότε θα αρρωστήσει, πότε θα χάσει την ψυχική του ισορροπία, πότε θα λασκάρει η ηθική του ή πότε θα αποφασίσει να παρανομήσει.

Μια παλιά και καλή πρόταση είναι αυτή της δυνατότητας ανάκλησης του εκλεγμένου βουλευτή οποιαδήποτε στιγμή, δηλαδή να μπορούν οι ψηφοφόροι να ανακαλέσουν και να αφαιρέσουν την ιδιότητα του βουλευτή από όποιον πράττει αντίθετα προς την εντολή τους. Η κύρια δυσκολία αυτής της ωραίας πρότασης είναι το τεράστιο διοικητικό κόστος το οποίο συνεπάγεται η εφαρμογή της και την καθιστά ανεφάρμοστη.

Στην κατάληξη κάθε σχετικής συζήτησης ακούγεται ότι η λύση βρίσκεται στην εκπαίδευση και την κουλτούρα του λαού σε συνδυασμό με την ελεύθερη πρόσβαση στις σχετικές πληροφορίες. Και τούτο όχι μόνο επειδή ο λαός θα μπορεί να κρίνει καλύτερα ποιον στέλνει στη Βουλή και ποιον αποκλείει, αλλά και διότι όσο ανεβαίνει το επίπεδο του λαού, τόσο καλύτεροι θα είναι οι εκπρόσωποί του. Μπορεί να είναι έτσι, αλλά εμπειρική υποστήριξη αυτής της άποψης δεν έχουμε. Τέλος, υπάρχει και η σκέψη που βασίζεται στη θεωρία του μηνύματος, δηλαδή ότι οι εκπρόσωποί μας στη Βουλή αντιλαμβάνονται τα μηνύματα που τους στέλνουν οι εκλογείς τους και δρουν ανάλογα. Αν, λοιπόν, θέλουμε να δώσουμε τέλος στην απαράδεκτη συμπεριφορά των βουλευτών πρέπει να τιμωρούνται αυστηρά όσοι παραβαίνουν την εντολή που έχει δοθεί. Βέβαια, εδώ το πρόβλημα είναι ότι ο βουλευτής που αγνοεί τις εντολές, όταν το κάνει, έχει ήδη κανονίσει τις υποθέσεις ώστε να μη χρειάζεται τους ψηφοφόρους του.

Τα ζώα του δάσους απαλλάσσονται από τα παράσιτα που κολλούν επάνω τους με τη βοήθεια των πουλιών. Οπως και τα μεγάλα ψάρια με τη βοήθεια την μικρών ψαριών. Φαίνεται, δυστυχώς, ότι η δημοκρατία και η πολιτική ζωή δεν έχουν αποτελεσματικούς τρόπους να απαλλαγούν από τα δικά τους παράσιτα. Αυτά θα συνεχίσουν να υπάρχουν και είμαστε αναγκασμένοι να ζήσουμε μ’ αυτά, ελπίζοντας ότι ο ορθολογισμός και η ηθική θα επικρατήσουν.

Ο Θεόδωρος Π. Λιανός είναι ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών