Πρώτα τα καλά νέα: η δημοκρατία αντέχει. Για πρώτη φορά τα τελευταία τρία χρόνια ο Δείκτης Δημοκρατίας, η παγκόσμια κατάταξη που επιμελείται η Economist Intelligence Unit με βάση πέντε κατηγορίες (εκλογική διαδικασία και πλουραλισμός, λειτουργία της κυβέρνησης, πολιτική συμμετοχή, πολιτική κουλτούρα και πολιτικές ελευθερίες) και συνολικά 60 κριτήρια, δεν παρουσίασε πτώση το 2018. Σε 48 χώρες, μάλιστα, η δημοκρατία βελτιώθηκε. Και «μόνο» σε 42 χώρες χειροτέρεψε, έναντι 87 το 2017. Αυτή η συνολική σταθεροποίηση, ωστόσο, οφείλεται αποκλειστικά στην ενίσχυση της πολιτικής συμμετοχής: ήταν η μόνη κατηγορία του Δείκτη Δημοκρατίας που παρουσίασε βελτίωση. Και όσον αφορά ειδικά τη Δυτική Ευρώπη, ο Δείκτης κατέγραψε πτώση για τρίτη συνεχόμενη χρονιά.
Ελαφριά πτώση βέβαια: από 8,42 (με άριστα το 10) το 2015 πέρασε στο 8,38 το 2017 και στο 8,35 πέρυσι. Η Ελλάδα έμεινε σταθερή, με συνολική βαθμολογία 7,29, στην 39η θέση συνολικά (μεταξύ 167 κρατών και εδαφών), στην 20ή και προτελευταία θέση μεταξύ των κρατών της Δυτικής Ευρώπης (η Economist Intelligence Unit συμπεριλαμβάνει σε αυτήν και κατατάσσει τελευταία την Τουρκία), πάντα στην κατηγορία των «ατελών δημοκρατιών». Υπήρξε ωστόσο μία δυτικοευρωπαϊκή χώρα που πραγματοποίησε πραγματική βουτιά: η Ιταλία του Ματέο Σαλβίνι. Επεσε από την 21η θέση το 2017 στην 33η θέση το 2018, με συνολική βαθμολογία 7,71 και ιδιαίτερη μνεία σχεδόν μίας σελίδας στην 68σέλιδη έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα.
Η Ιταλία, σημειώνουν οι συντάκτες, υποφέρει από μια «βαθιά απογοήτευση έναντι των πολιτικών θεσμών, συμπεριλαμβανομένου του Κοινοβουλίου και των πολιτικών κομμάτων, η οποία αντανακλάται στην παροχή στήριξης σε “ισχυρούς άνδρες” που παρακάμπτουν τους πολιτικούς θεσμούς». Η Economist Intelligence Unit στηλιτεύει, μεταξύ άλλων, την «εχθρική προς τους ξένους» ρητορική που χρησιμοποιεί συχνά ο ιταλός υπουργός Εξωτερικών και επικεφαλής της ξενόφοβης Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, στην απόφασή του να κλείσει τα ιταλικά λιμάνια στα πλοία που διασώζουν μετανάστες, στην απόφαση της νέας επικεφαλής της ΥΑ του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Μισέλ Μπατσελέτ, να στείλει στην Ιταλία ομάδα να ερευνήσει τη «μεγάλη αύξηση» των «κρουσμάτων βίας και ρατσισμού εναντίον των μεταναστών, των ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής και των Ρομά», στους νέους εν δυνάμει κινδύνους που προφασίζεται η ιταλική κυβέρνηση ώστε να περιστείλει ελευθερίες και δικαιώματα: «Ολα αυτά συμβάλλουν στον κίνδυνο επιδείνωσης της κατάστασης όσον αφορά τις πολιτικές ελευθερίες» επισημαίνει.
Στην κορυφή και στον πάτο του Δείκτη Δημοκρατίας δεν υπήρξαν πέρυσι σημαντικές αλλαγές: πρώτη κατετάγη για μία ακόμα χρονιά η Νορβηγία (με δεύτερη την Ισλανδία και τρίτη τη Σουηδία), τελευταία η Βόρεια Κορέα (ελάχιστα πιο κάτω από τη Συρία και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό). Πέραν της Ιταλίας, ωστόσο, δραματικές βουτιές έκαναν και άλλες χώρες: 17 θέσεις έπεσαν η Βενεζουέλα και η Νικαράγουα, 10 θέσεις η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, εννέα θέσεις η Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν. Σε ολόκληρο τον κόσμο λιγότεροι άνθρωποι ζούσαν πέρυσι σε κάποια μορφή δημοκρατίας, «ατελούς» ή «πλήρους»: 47,7% έναντι 49,3% το 2017. Και μόλις ένα μικρό κλάσμα, το 4,5%, ζούσε σε συνθήκες «πλήρους δημοκρατίας». Αλλο ένα 16,7% του παγκόσμιου πληθυσμού ζούσε σε «υβριδικά καθεστώτα» και ένα 35,6% σε «απολυταρχικά καθεστώτα». Οσο για το 2019, η Economist Intelligence Unit δεν πιστεύει πως η επονομαζόμενη «ύφεση της δημοκρατίας» έφτασε στο ναδίρ και άρα θα ακολουθήσει αναπόφευκτα ανάκαμψη: όπως επισημαίνει, η άνοδος της ταυτοτικής πολιτικής και των απολυταρχικών ηγετών που εκμεταλλεύονται την απογοήτευση με τη δημοκρατία στις χώρες τους, προκειμένου να ανέλθουν στην εξουσία, εγείρει σοβαρό κίνδυνο περαιτέρω αποδυνάμωσης των θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
