Η αποχώρηση της Ανγκελα Μέρκελ από την ηγεσία του CDU δίνει την ευκαιρία της κριτικής αποτίμησης μιας πολιτικού που σφράγισε την πολιτική σκηνή της Γερμανίας για περισσότερα από 13 χρόνια ως καγκελάριος, ύστερα από 4 συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις.

Οι γραμμές αυτές γράφονται από κάποιον που δεν ανήκει στον πολιτικό χώρο της Μέρκελ. Από κάποιον που είδε μάλλον με δυσπιστία τα πρώτα βήματά της στην ηγεσία της Γερμανίας, αλλά που θέλει να σκέπτεται χωρίς παρωπίδες.

Εχει υποστηριχθεί η άποψη ότι οι μεγάλοι πολιτικοί ηγέτες κρίνονται από τις αποφάσεις που παίρνουν σε κρίσιμες στιγμές. Σε στιγμές που ο ρόλος του προσώπου είναι καθοριστικός στην Ιστορία.

Στην πολιτική διαδρομή της Μέρκελ μια τέτοια στιγμή ήρθε το καλοκαίρι του 2015. Ο πόλεμος στη Συρία είχε κορυφωθεί, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες συνέρρεαν στα ευρωπαϊκά σύνορα και η ανεύθυνη και ιδεοληπτική ελληνίδα αναπληρώτρια υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής στην πρώτη κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, Τασία Χριστοδουλοπούλου, τους καλωσόριζε.

Πάνω από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες είχαν διασπαρεί στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και των Βαλκανίων, ζώντας σε άθλιες συνθήκες. Κανείς δεν τους ήθελε. Η ανάγκη μιας πολιτικής απόφασης ήταν επείγουσα και πιεστική. Ο κίνδυνος διάλυσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης ήταν περισσότερο από ποτέ υπαρκτός.

Ακριβώς εκείνη τη στιγμή η Μέρκελ έλαβε την κρίσιμη απόφαση. Διατήρησε σε ισχύ τον νόμο που προϋπήρχε για την ελεύθερη μετακίνηση εντός της Ευρώπης, κάτι που δεν έκαναν άλλες χώρες, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε περισσότερο από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες από τη Συρία να εγκατασταθούν στη Γερμανία. Ανέλαβε το τιτάνιο έργο της ενσωμάτωσής τους στη γερμανική κοινωνία, κάτι που συνεχίζεται ακόμα και σήμερα, με μεικτά αποτελέσματα.

Διατηρώ ισχυρές αμφιβολίες για τον ισχυρισμό ότι η απόφασή της αυτή υπαγορεύτηκε από τις ευρωπαϊκές αξίες της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανό ότι αυτή η απόφαση υπαγορεύτηκε από την ανάγκη διατήρησης της συνοχής της Ευρωπαϊκής Ενωσης που κλυδωνιζόταν από το Προσφυγικό. Με άλλα λόγια, ήταν μια καθαρά πολιτική απόφαση, με πολύ μεγάλο κόστος τόσο για τη Γερμανία όσο και για τη Μέρκελ προσωπικά.

Ηταν μια πολιτική απόφαση κόντρα και ενάντια στη θέληση της πλειοψηφίας της γερμανικής κοινωνίας. Μια απόφαση υψηλού ρίσκου, που όμως έσωσε(;) τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ενωσης και τη βοήθησε να διαμορφώσει μια πολιτική για το Προσφυγικό, έστω με τις γνωστές παθολογίες. Μια απόφαση σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης που δεν συνεχίστηκε στα επόμενα χρόνια, δεδομένου ότι η Μέρκελ δεσμεύτηκε αργότερα να μειώσει δραματικά τον αριθμό των προσφύγων που φτάνουν στη Γερμανία.

Ομως τέτοιες αποφάσεις κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στον πολιτικάντη (politician) και τον πολιτικό ηγέτη (statesman).

Για αυτόν τον λόγο, τιμή και δόξα στην Ανγκελα Μέρκελ. Θα μας λείψει.

Ο Πέτρος Παπασαραντόπουλος είναι εκδότης και συγγραφέας