Η επιρροή της Σοβιετικής Ενωσης στη Μέση Ανατολή κράτησε σχεδόν μισό αιώνα, χωρίς όμως να καταφέρει να εγκαταστήσει κομμουνιστικού τύπου καθεστώς σε οποιαδήποτε χώρα της περιοχής.

Τον Δεκέμβριο του 2017, ο Πούτιν επισκέφτηκε τη ρωσική αεροπορική βάση του Χμεϊμίν στη Συρία για να αναγγείλει τον θρίαμβο της εκστρατείας κατά των σουνιτικών δυνάμεων που απειλούσαν το καθεστώς του Μπασάρ αλ Aσαντ. Ξαφνικά οι Ευρωπαίοι αισθάνθηκαν ότι βρίσκονταν πλησιέστερα προς την πολιτική της Ρωσίας παρά προς την ασαφή πολιτική του Τραμπ. Και ενώ εκείνος έτριξε τα δόντια στο Ιράν που επιζητούσε τη φιλία της Δύσης, η Σαουδική Αραβία την οποία είχε αγκαλιάσει με ενθουσιασμό χρηματοδοτούσε τους παράφρονες μαχητές του Ισλαμικού Χαλιφάτου. Παράλληλα, ο Πούτιν έδειχνε κατανόηση στην τουρκική ανησυχία για τους Κούρδους, που έτυχε να είναι και οι μόνοι σύμμαχοι των ΗΠΑ στη Συρία. Η λυκοφιλία Ρωσίας – Τουρκίας προκαλεί επιπλέον αναστάτωση στο ΝΑΤΟ, μια ακόμα απόδειξη της ρωσικής αποτελεσματικότητας στο νέο παιχνίδι στη Μέση Ανατολή. Επιπλέον, η επικοινωνία Μόσχας – Ισραήλ επέτρεψε στο τελευταίο να πλήττει ανενόχλητα ιρανικούς στόχους στη Συρία.

Η ημισέληνος των σχέσεων Ιράν, Ιράκ (υπό σιιτική κυβέρνηση), Συρίας, Λιβάνου δεν θα είχε σχηματιστεί αν δεν είχε βληθεί από Αμερικανούς, Βρετανούς και Ισραήλ ο κυματοθραύστης των σιιτών Σαντάμ Χουσεΐν. Εκτοτε οι ευκαιρίες επιστροφής της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή πληθαίνουν χάρη στα λάθη των Δυτικών και του Ισραήλ. Η εκστρατεία των Ρώσων στη Συρία ταιριάζει και με την πολιτική τους εναντίον των τρομοκρατών Τσετσένων, οι οποίοι άλλωστε επανδρώνουν τις τάξεις των αντιπάλων του Ασαντ.

Οι περισσότερες απώλειες των Ρώσων προέρχονται από πτώσεις αεροσκαφών καθώς οι επίσημες ρωσικές δυνάμεις δεν επιχειρούν στο έδαφος όπου οι νεκροί θα ήταν πολλαπλάσιοι. Τον ρόλο αυτό ανέλαβαν μισθοφόροι πλέον ρώσοι βετεράνοι του στρατού. Ετσι η διάρκεια της ρωσικής παρουσίας σχετίζεται με την ολοκληρωτική κατάρρευση των εχθρών του Ασαντ. Οι σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας ρυθμίζουν τις τουρκικές επιχειρήσεις εναντίον των Κούρδων μέσα στο έδαφος της Συρίας. Πολλοί αναρωτιούνται αν η παρουσία αυτή δεν θα μονιμοποιηθεί με την ανοχή, προς το παρόν τουλάχιστον, της Ρωσίας. Το ζήτημα αυτό μπορεί να αποτελέσει σημείο τριβής μεταξύ των σημερινών συμμάχων.

Ο πόλεμος στη Συρία επέτρεψε στις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις να δοκιμάσουν για πρώτη φορά νέα οπλικά συστήματα. Οπως σημειώνει ο ειδικός σε αμυντική τεχνολογία, Anton Lavrov, δοκιμάστηκαν ώς τώρα 210 νέα συστήματα στο συριακό πεδίο. Ανάμεσα στα νέα επιτεύγματα του ρωσικού ναυτικού υπήρξε και η εκτόξευση πάνω από εκατό πυραύλων cruise από ρωσικά σκάφη, με βεληνεκές πάνω από 1.500 χιλιόμετρα από τις συριακές ακτές. Αντί να ανησυχούν για τους Ιρανούς, οι Ισραηλινοί θα πρέπει να προσέχουν τους Ρώσους.

Οι σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία αποτελούν μάθημα εξωτερικής πολιτικής. Σε περίοδο που οι σχέσεις των Τούρκων με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ δοκιμάζονται, η Ρωσία κατήγαγε τη μεγαλύτερη διπλωματική της επιτυχία. Να προσεταιριστεί ένα στέλεχος του ΝΑΤΟ δημιουργώντας σύγχυση στις τάξεις του Οργανισμού. Παράλληλα, ο Putin διατήρησε τις σχέσεις με το Ισραήλ σε θεμιτό επίπεδο, όπως και τις σχέσεις με την Αίγυπτο. Η Ευρωπαϊκή Ενωση συμφωνεί σιωπηλά με τη ρωσική πολιτική στη Συρία και το Ιράν.

Ο Θάνος Μ. Βερέμης είναι αντιπρόεδρος του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ)