Αν ένας διπλός πράκτορας του ψυχρού πολέμου ζούσε σήμερα, δύσκολα θα φανταζόταν ότι η κατασκοπεία του 21ου αιώνα δεν θα παιζόταν σε σκοτεινά σοκάκια και μυστικά ραντεβού, αλλά σε επαγγελματικά προφίλ, αιτήματα σύνδεσης και φαινομενικά αθώες προσφορές εργασίας. Κι όμως, στη νέα εκδοχή του Ψυχρού Πολέμου, το LinkedIn έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο απροσδόκητα αλλά αποτελεσματικά εργαλεία στρατολόγησης.
Τα τελευταία χρόνια, δυτικά μέσα ενημέρωσης καταγράφουν αυξανόμενο αριθμό περιστατικών όπου άτομα που συνδέονται με τις κινεζικές υπηρεσίες πληροφοριών επιχειρούν να προσεγγίσουν επιχειρηματίες, τεχνολόγους, πολιτικούς και στελέχη στρατηγικών κλάδων, προσποιούμενοι τους κυνηγούς ταλέντων. Το θέμα πήρε νέα διάσταση όταν ο επικεφαλής της βρετανικής αντικατασκοπείας προειδοποίησε δημοσίως ότι τέτοιες πρακτικές στοχεύουν πλέον όχι μόνο επιχειρήσεις, αλλά και ενεργούς πολιτικούς.
Οι στόχοι είναι ξεκάθαροι: στρατιωτικοί, βουλευτές, ειδικοί στην τεχνολογία, στελέχη της Silicon Valley, άνθρωποι με πρόσβαση σε εμπορικά μυστικά, τεχνογνωσία, επιχειρηματικά μοντέλα ή ακόμα και σε «άυλες» πληροφορίες, όπως η κουλτούρα μιας εταιρείας. Το οικονομικό κόστος αυτής της διαρροής γνώσης εκτιμάται σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αποκαλύπτοντας ότι η βιομηχανική κατασκοπεία είναι πλέον κεντρικό όπλο στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό.
Οι μέθοδοι εξελίσσονται διαρκώς. Από απλές ψεύτικες αγγελίες εργασίας, οι επιχειρήσεις περνούν σε πιο σύνθετες στρατηγικές: προσκλήσεις σε συνέδρια, επαγγελματικά events, hackathons ή workshops, όπου η ανταλλαγή ιδεών μετατρέπεται σταδιακά σε άντληση ευαίσθητων πληροφοριών. Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, σύμφωνα με αμερικανικά ρεπορτάζ, χρησιμοποιούνται ακόμη και προσωπικές σχέσεις. Πράκτορες προσεγγίζουν τα θύματα μέσω κοινωνικών δικτύων ή εφαρμογών γνωριμιών, χτίζοντας συναισθηματική εμπιστοσύνη πριν επιχειρήσουν να αποσπάσουν πληροφορίες.
Απέναντι σε αυτή την «κατασκοπεία 2.0», οι επιχειρήσεις καλούνται να αλλάξουν νοοτροπία. Η κυβερνοασφάλεια δεν αφορά πλέον μόνο συστήματα και κώδικες, αλλά κυρίως ανθρώπους. Ένα σημαντικό ποσοστό επιτυχημένων κυβερνοεπιθέσεων περιλαμβάνει στοιχεία κοινωνικής μηχανικής: τεχνικές χειραγώγησης που οδηγούν τους ίδιους τους εργαζομένους να αποκαλύψουν πληροφορίες, συχνά χωρίς να το αντιληφθούν.
Η εκπαίδευση των εργαζομένων αναδεικνύεται έτσι σε κρίσιμο παράγοντα άμυνας. Η κατανόηση του τι συνιστά επιχειρηματικό μυστικό, ποιος έχει πρόσβαση σε αυτό και υπό ποιες συνθήκες, γίνεται εξίσου σημαντική με τα τεχνικά μέτρα ασφαλείας. Ιδιαίτερα σε τομείς όπως η βιοτεχνολογία, οι ημιαγωγοί και η ενέργεια, η απώλεια γνώσης μπορεί να μετατραπεί σε ζήτημα εθνικής ασφάλειας.
Όπως και στον κλασικό Ψυχρό Πόλεμο, η βάση της κατασκοπείας παραμένει το ίδιο παλιά: η εξαπάτηση. Μόνο που σήμερα φοράει επαγγελματικό κοστούμι, μιλά τη γλώσσα του networking και εμφανίζεται με ένα απλό μήνυμα: «Ενδιαφέρομαι για το προφίλ σας».
