Τι διαβάζουν οι συγγραφείς όταν χαλαρώνουν δίπλα στο κύμα; Τέσσερις Έλληνες συγγραφείς προτείνουν το ιδανικό καλοκαιρινό ανάγνωσμα για στιγμές χαλάρωσης στην παραλία.
Επιλέγει η Μαριλένα Παπαϊωάννου
Στο Φάρο, Βιρτζίνια Γουλφ (Δώμα, 2025, μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου)
Αν έπρεπε να περιγράψω το συγκεκριμένο βιβλίο με μία λέξη, θα έλεγα «κέντημα». Αληθινό κομψοτέχνημα. Στο οπισθόφυλλο της έκδοσης υπάρχει η εξής πρόταση: «Έξω δεν συμβαίνουν πολλά. Μέσα η ζωή βράζει. Ο χρόνος περνά» – νομίζω ότι αποτυπώνει εξαιρετικά την πεμπτουσία του βιβλίου. Η Γουλφ δεν γράφει μια ιστορία με ιδιαίτερη εξωτερική δράση. Μια πολυμελής οικογένεια απλώς παραθερίζει στο εξοχικό της σ’ ένα νησί της Σκωτίας. Αυτό είν’ όλο. Η Γουλφ, όμως, καταγράφοντας τις κινήσεις των χαρακτήρων της –το βραδινό δείπνο, μια βόλτα στη θάλασσα, τις κουβέντες μεταξύ των φιλοξενούμενων–, καταφέρνει να διεισδύσει στον ψυχισμό τους σε τέτοιον βαθμό ώστε ν’ αναρωτιέται κανείς πόσα και τι είδους μάτια διέθετε αυτή η γυναίκα. Ασύγκριτη συναισθηματική ευφυΐα, μοναδική ικανότητα εμβάθυνσης στην ανθρώπινη ψυχή. Βιβλίο που απαιτεί, βέβαια, συγκέντρωση και καθαρό μυαλό για να διαβαστεί όπως του αρμόζει.
Πολύ χιόνι μπροστά στο σπίτι, Νίκη Αναστασέα (Πόλις, 2012)
Δεν ξέρω πώς μου είχε ξεφύγει αυτό το βιβλίο-διαμάντι όταν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά – συνέβη, όμως. Διαβάζοντάς το τώρα, ανακάλυψα με καθυστέρηση δέκα και πλέον ετών τη σπουδαία Νίκη Αναστασέα. Το μυθιστόρημα αυτό μπορεί να διαβαστεί από πολλές οπτικές γωνίες: Είναι η περιπέτεια μιας μέσης ελληνικής οικογένειας που κορυφώνεται μ’ ένα δραματικό συμβάν το οποίο έρχεται να προστεθεί στα ήδη ασήκωτα βάρη της· η ιστορία μιας νέας κοπέλας που βρίσκεται άδικα κατηγορούμενη για ένα έγκλημα· η πορεία ενός ζευγαριού που σε βάθος χρόνου βλέπει τη σχέση του να ξεφτίζει από το βάρος των ανεκπλήρωτων επιθυμιών. Λιτή και άμεση η γραφή της Αναστασέα, τόσο παραστατική όμως ώστε οι περισσότερες σκηνές σού εγγράφονται στο κεφάλι σαν με σφυρί. Αγωνιώδες ανάγνωσμα, πονάει κάπου-κάπου με τις αλήθειες του, αλλά συγκινεί και δίνει τροφή για σκέψη.
«Παραδείσια πουλιά», Γιάννης Πάσχος (Περισπωμένη, 2024)
Αυτή την ιστορία φιλίας δύο ανδρών προσωπικά τη διάβασα όχι μόνον απνευστί, αλλά και μ’ έναν πολύ έντονο κόμπο στο στομάχι. Ιδιαίτερα σκληρό βιβλίο, με αρκετές σκηνές βίας· όμως, με κάποιον μαγικό τρόπο εκπέμπει ένα βαθύτερο φως – ή τουλάχιστον εγώ έτσι το διάβασα. Ο Ιεροκλής και ο Μαρκήσιος, οι δύο κεντρικοί ήρωες του βιβλίου, ζουν μια απίθανη, κινηματογραφική θα έλεγε κανείς, ζωή. Μπλέκονται σε περιπέτειες διόλου καθημερινές, συναναστρέφονται προσωπικότητες εξίσου «περιθωριακές» με τους ίδιους, ζουν γενικά στα άκρα. Αλλά όλη η ιστορία τους, μέσα από τα σαράντα κύματα από τα οποία περνάει, αποπνέει μια τρομερή γοητεία, ακριβώς διότι αναδεικνύει την τεράστια δύναμη της φιλίας. Οι σελίδες τού βιβλίου, παρότι ωμές, φεύγουν σαν νερό. Καλογραμμένο, με ωραίο ρυθμό και γλώσσα ταιριαστή στους ανθρώπους που την εκφέρουν.
«Άκου, πτώμα, να μαθαίνεις», Ιερώνυμος Λύκαρης (Καστανιώτης, 2017)
Δεν θα έλεγα ότι αγαπώ ιδιαίτερα την αστυνομική λογοτεχνία. Πλέον, όμως, δεν κολλάω σε ταμπέλες. Αν το βιβλίο με κερδίσει από τις πρώτες σελίδες, αρκεί. Εν προκειμένω, αυτό συνέβη. Νουάρ μυθιστόρημα, άρτια δομημένο, με ωραίο ρυθμό και πραγματικό σασπένς. Ο Λύκαρης υφαίνει μια ιδιαίτερα προσεγμένη πλοκή, με κεντρικό ήρωα έναν νεαρό εισαγγελέα, ο οποίος αποσπάται στη Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων της Αστυνομίας και ευθύς αμέσως έρχεται αντιμέτωπος με τον φόνο του υποδιοικητή της υπηρεσίας του. Ακολουθεί, προφανώς, μια χαώδης διαδικασία έρευνας. Απολαυστικό ανάγνωσμα, με βασική του αρετή όχι τη γλώσσα, αλλά την καλοστημένη δράση – όπως και τις σκέψεις στις οποίες σε βάζει σχετικά με το (πάσχον) εγχώριο σύστημα δικαιοσύνης.
«Το μονοπάτι», Μάικλ Πιούετ & Κριστίν Γκρος-Λο (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2024, μτφρ. Νίκος Σουελτζής)
Άκουσα τον ίδιο τον Πιούετ να μιλά για το βιβλίο όταν επισκέφτηκε την Ελλάδα πέρυσι το καλοκαίρι. Ένα από αυτά που είπε στην αρχή ήταν το εξής: «μικρός πίστευα ότι η δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να μου μάθει η κινεζική φιλοσοφία. Τελικά άλλαξα γνώμη». Το Μονοπάτι διαβάζεται έτσι ακριβώς – ως μια προσπάθεια των συγγραφέων να αναδείξουν μια κομβική ιδέα του κινεζικού τρόπου σκέψης: ότι η προσωπική αλλαγή δεν έρχεται μέσω της εκ των έσω αναζήτησης ενός κρυμμένου «αληθινού εαυτού», αλλά μέσω της καλλιέργειας του νου και των συναισθηματικών αντιδράσεων του ατόμου στα απρόβλεπτα εξωγενή συμβάντα. Πρόκειται για βιβλίο αν μη τι άλλο διαφωτιστικό – ένα χρήσιμο ανάγνωσμα για όσους βρίσκονται ακόμη σε διαπραγμάτευση με τον εαυτό τους, για όσους αναζητούν ταυτότητα, για όσους θέλουν εντέλει να μυηθούν στην αρχαία κινεζική φιλοσοφία μέσω ενός κειμένου ουσιώδους, μεστού και χωρίς διάθεση διδακτισμού. Διαβάζεται «εύκολα»· τα βαθύτερα νοήματά του, όμως, γίνονται αντιληπτά με κόπο, σε δεύτερη, ίσως και τρίτη, ανάγνωση.
Η συλλογή διηγημάτων της Μαριλένας Παπαϊωάννου «Δέκα εκατοστά» (Μάιος 2025) κυκλοφορεί από τις εκδ. Καστανιώτη.
Επιλέγει ο Αντώνης Μυλωνάκης
Διαλέγει η Μυρσίνη Γκανά
Barbara Kingsolver «Η δηλητηριώδης βίβλος», μτφρ. Κωνσταντίνος Ματσούκας, εκδόσεις Μελάνι
1959: η οικογένεια του ιεροκήρυκα Νέιθαν Πράις, η γυναίκα και οι τέσσερις κόρες του δηλαδή, μετακομίζει μαζί του στο βελγικό Κονγκό. Η σύζυγος και οι κόρες αφηγούνται εκ περιτροπής, η κάθε μία με τη δική της, εντελώς ξεχωριστή φωνή, τις προσπάθειες του άντρα της οικογένειας να προσηλυτίσει και να εκπολιτίσει τους ιθαγενείς και τη σταδιακή του βύθιση στην τρέλα και τον παραλογισμό. Η Κινγκσόλβερ, που πέρασε ένα διάστημα στην Αφρική ως παιδί, υπό πολύ διαφορετικές συνθήκες, στήνει μια ιστορία που διαβάζεται κυριολεκτικά με κομμένη την ανάσα, είναι όλα τόσο έντονα, η πίστη, η ελπίδα, η απομάγευση, η απελπισία, αλλά και η επιβεβαίωση ότι η ζωή συνεχίζει την πορεία της, λαβωμένη και απογοητευμένη ίσως, αλλά με ένα μυστικό απόθεμα ανανεούμενης ελπίδας.
Ένα στοχαστικό μυθιστόρημα που ξεκινά με μια αναπάντεχη ιδέα για τη φροντίδα ανθρώπων με Αλτσχάιμερ και εξελίσσεται σε ιστορικο-πολιτικό σχόλιο για την Ευρώπη του χθες και του σήμερα. Αυτό που πρωτίστως απασχολεί τον συγγραφέα είναι η σχέση μας με το παρελθόν, τη μνήμη και τη νοσταλγία που καταλήγει πολύ συχνά να υπονομεύει το μέλλον, ακόμα και να δημιουργεί φόβο για την αλλαγή με αποτέλεσμα πολλοί άνθρωποι να παραμένουν «σε μια εναλλακτική, επινοημένη καθημερινότητα». Δεν πρόκειται για βιβλίο απαισιόδοξο, αντιθέτως, με πολύ χιούμορ και τρυφερότητα εκθέτει την πραγματικότητά μας και μας κάνει να αμφισβητήσουμε και να ξανασκεφτούμε πάρα πολλά από όσα θεωρούμε δεδομένα.
Βάσια Τζανακάρη «Γεννιέται ο κόσμος», εκδόσεις Καστανιώτη
Ο πρώτος χρόνος μιας ερωτικής σχέσης, οι τέσσερις εποχές εξέλιξης ενός έρωτα, όταν όλα είναι ακόμα αβέβαια και ρευστά, όταν ο κόσμος μεταμορφώνεται και από υλική πραγματικότητα γίνεται μεταφυσικό λούνα παρκ και τα πιο πεζά αντικείμενα αποκτούν νέο νόημα, προβλέπουν και ρυθμίζουν καταστάσεις. Σύντομα κείμενα που σχηματίζουν εντέλει μια συνεκτική αφήγηση, η χαρά του έρωτα και οι μικρές κινήσεις και στιγμές που τον οδηγούν προς την αγάπη, η φωτεινή πλευρά των πραγμάτων, που τόσο ταιριάζει με το καλοκαίρι.
John Williams, «Το πέρασμα του μακελάρη», μτφρ. Αθηνά Δημητριάδου, εκδόσεις Gutenberg
Διάβασα «Το πέρασμα του μακελάρη» καλοκαίρι σε κάποιο νησί, κυριολεκτικά σε έναν άλλο κόσμο από αυτόν του βιβλίου. Ένα μυθιστόρημα γουέστερν, που χωρίς να έχω μάθει αν είναι αλήθεια είμαι σίγουρη ότι είχε διαβάσει το Τζιμ Τζάρμους πριν γυρίσει τον «Νεκρό». Η ιστορία ενός νεαρού από το Χάρβαρντ στα τέλη του 19ου αιώνα που εγκαταλείπει τις σπουδές του και ταξιδεύει στην Άγρια Δύση επηρεασμένος από τις διδαχές του Έμερσον και του Θορό για τον άνθρωπο και τη φύση. Εκεί θα βρεθεί να κυνηγάει και να γδέρνει βουβάλια, θα ζήσει μια ασύλληπτη περιπέτεια και θα βγει, φυσικά, αλλαγμένος για πάντα. Οι εικόνες είναι τόσο έντονες που νιώθει κανείς πως παρακολουθεί ταινία.
Η Αμάντα Μιχαλοπούλου προτείνει
Ο «θλιβερός τίγρης» της Neige Sinno (εκδ. Εστία) είναι ένα από τα πιο θαρραλέα βιβλία που έχω διαβάσει. Γενικά αποφεύγω να διαβάζω για την παιδεραστία αλλά η Sinno ξέρει -και μας δείχνει- πως όταν κλείνεις τα μάτια το πρόβλημα δεν εξαφανίζεται. Γράφει λοιπόν μια πρόζα που μοιάζει παγωμένη, ενώ στην πραγματικότητα είναι αποκρυσταλλωμένη. Σκαλίζει λέξη λέξη στον πάγο της τρομακτικής εμπειρίας της (και με αξεπέραστο ύφος) ένα κείμενο που συνδυάζει έρευνα, βιογραφία, δοκίμιο, εξομολόγηση. Καθαρόαιμη λογοτεχνία.
«Η τελειότητα» του Βιντσέντζο Λατρόνικο (στην εξαιρετική μετάφραση της Δήμητρας Δότση, εκδ. Loggia) είναι το βιβλίο που ζήλεψα φέτος. Περιγράφει τη ζωή δύο ψηφιακών νομάδων μέσα από τα αντικείμενα που τους περιτριγυρίζουν και καταφέρνει να δημιουργήσει μια συνθήκη υπαρξιακής ζάλης την ώρα που διαβάζεις. Αυτό το μικρό βιβλίο είναι μια κοινωνιολογική μελέτη της εποχής μας κι οι ήρωες θα μπορούσαμε να είμαστε όλοι εμείς που πασχίζουμε να ζήσουμε τη ζωή μας ως μια ιδανική ανα-παράσταση.
Το μεγάλο επίτευγμα του Λατρόνικο είναι το νεοφλωμπεριανό του ήθος- πως δηλαδή με την ψυχρή ανατομία, με το νυστέρι, μπορείς να δημιουργήσεις συγκίνηση. Μεγάλο ατού επίσης το τρίτο πληθυντικό πρόσωπο που δεν αξιοποιείται συχνά στη λογοτεχνία.
Ξαναδιάβασα το «Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα» (εκδ. Πατάκη) της Έρσης Σωτηροπούλου. Τι τρομερό κέφι, τι μαύρο χιούμορ! Είχα ξεχάσει την ανθρωποφαγία στο τέλος κι αναρωτιόμουν με αυτή την ευκαιρία πως και γιατί θυμόμαστε τα βιβλία που αγαπήσαμε. Αυτό που μένει είναι το ύφος: το ξενοδοχείο, η παρέλαση, το μυθικό ζευγάρι- όλα φτιάχνονται με τις λαμπερές λέξεις της Έρσης.
Το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα της Αμάντας Μιχαλοπούλου «Το μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη» κυκλοφορεί από τις εκδ. Πατάκη
- Σοκαριστικό τροχαίο στη Μαλακάσα: Οδηγός χάνει τον έλεγχο υπό καταρρακτώδη βροχή και πέφτει σε λεωφορείο
- Κακοκαιρία Byron: Σοβαρά προβλήματα με πλημμυρισμένους δρόμους και διακοπές κυκλοφορίας σε Πιερία, Χαλκιδική και Ημαθία
- Στεγαστικό επίδομα έως 600 ευρώ: Το ελληνικό νησί που στηρίζει όσους μένουν και εργάζονται εκεί
