«Η μουσική είναι ένα σχολείο ταπεινότητας»

Η τελευταία ερώτηση της συνέντευξης στάθηκε αφορμή για τον Ιμπραήμ Μααλούφ να στραφεί εντός του και να αναζητήσει την πηγή μιας θεμελιώδους του ανάγκης. «Είναι αστείο – καθώς απαντούσα, αναρωτήθηκα: από πού προέρχεται αυτή η βαθιά ανάγκη για σύνδεση; Νομίζω ότι ανάγεται στην παιδική μου ηλικία» λέει στα «Πρόσωπα» όταν του ζητήσαμε να πει πώς η διπλή ταυτότητά του επηρέασε τη μουσική του αφού μεγάλωσε στη Γαλλία με ρίζες από τον Λίβανο.

Ανέσυρε από τη μνήμη του εικόνες από τότε που, φεύγοντας από τον Λίβανο εν μέσω εμφυλίου και φτάνοντας στη Γαλλία, δεν μιλούσε τη γλώσσα και δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με τα άλλα παιδιά. «Ηθελα τόσο πολύ να παίξω μαζί τους, να γίνω μέρος του κόσμου γύρω μου – και δεν μπορούσα. Αυτή η μοναξιά με σημάδεψε βαθιά. Η μουσική έγινε ο δρόμος μου προς τα μέσα. Οταν έπαιρνα την τρομπέτα, οι άνθρωποι με άκουγαν. Χαμογελούσαν. Χειροκροτούσαν. Ενιωθα ότι με έβλεπαν, ότι με καταλάβαιναν. Αυτή ήταν η πρώτη μου εμπειρία θεραπείας».

Μιλώντας για την επιστροφή του στην Ελλάδα αυτόν τον Ιούνιο στο Θέατρο του Λυκαβηττού, ο Μααλούφ είπε πως είναι «πραγματική χαρά και τιμή». Το πρόγραμμα που θα παρουσιάσει είναι βασισμένο στον πρόσφατο δίσκο του «Trumpets of Michel-Ange», τον οποίο περιγράφει ως «μια γιορτή του ήχου, του ρυθμού και του μεσογειακού πνεύματος». Οπως εξηγεί, πρόκειται για μια «εορταστική, πληθωρική εμπειρία, πλούσια σε χρώματα και μια πινελιά χαρούμενης τρέλας. Ενας μουσικός κόσμος όπου οι άνθρωποι τραγουδούν, χορεύουν και μοιράζονται κάτι αυθόρμητο και ζωντανό. Συχνά το περιγράφω ως αξέχαστο γαμήλιο πάρτι όπου όλοι καλούνται ν’ αφεθούν και να συμμετάσχουν στη χαρά».

ΜΙΧΑΗΛ ΑΓΓΕΛΟΣ. Ο τίτλος του άλμπουμ παραπέμπει, φυσικά, στον μεγάλο καλλιτέχνη της Αναγέννησης Μιχαήλ Αγγελο. «Ο λόγος που επέλεξα να το ονομάσω έτσι είναι διπλός: πρόκειται, πάνω απ’ όλα, για έναν φόρο τιμής στον Μιχαήλ Αγγελο και στο μεγαλείο της Καπέλα Σιξτίνα. Αυτή η οροφή – τόσο γεμάτη κίνηση, δύναμη και θεϊκή φαντασία – ήταν βαθιά πηγή έμπνευσης» εξηγεί ο σπουδαίος τρομπετίστας. Οταν του ζητήσαμε να επιλέξει κάποιο έργο του Μιχαήλ Αγγελου για να το αποδώσει μουσικά, παραδέχεται ότι τέτοιες ερωτήσεις είναι δύσκολες και απαιτούν «βαθιά γνώση και ευρύ πολιτιστικό υπόβαθρο». Ωστόσο, προτιμά να τις αντιμετωπίζει ως μια πρόσκληση για δημιουργική αναζήτηση. «Δεν θέλω να μιμούμαι άλλους. Κάθε άλμπουμ είναι μια πρόκληση, μια προσπάθεια να εκπλήξω τον ίδιο μου τον εαυτό». Το «Trumpets of Michel – Ange» είναι, όπως λέει, «το πιο προσωπικό μου έργο μέχρι σήμερα – μοιάζει με το DNA μου. Είναι οργανικό, χωρίς ηλεκτρονικά – μόνο άνθρωποι που κάνουν μουσική μαζί. Ισως η πιο αγνή μουσική που έχω δημιουργήσει εδώ και καιρό».

Η σύνδεση μεταξύ Ανατολής και Δύσης είναι κεντρικό στοιχείο του έργου του. Αλλά, όπως εξηγεί, «δεν με τρομάζει κανένα είδος μουσικής. Η μουσική είναι μια γλώσσα – και καμία γλώσσα δεν πρέπει να είναι εκφοβιστική. Το θέμα είναι να νιώθεις συνδεδεμένος με την κουλτούρα και το πνεύμα πίσω από τον ήχο». Από παιδί, λέει, άκουγε τα πάντα στο ραδιόφωνο – χιπ χοπ, κλασική, ποπ – και έπαιζε τρομπέτα πάνω σε αυτά. «Αυτό εξακολουθώ να κάνω. Ακούω. Συνδέομαι. Παίζω. Για μένα, το σημαντικό είναι πάντα το συναίσθημα – όχι η διανόηση. Η μουσική δεν είναι μια ακαδημαϊκή άσκηση. Αφήνω τη μουσική να μιλήσει μέσα από μένα – ειλικρινά, ενστικτωδώς».

Εχετε συνεργαστεί με πολλούς και εξαίρετους καλλιτέχνες – από τον Wynton Marsalis μέχρι την Angélique Kidjo. Μέσα από αυτές τις συνεργασίες διδαχθήκετε κάτι για τον εαυτό σας που δεν περιμένατε να μάθετε;

Αυτή είναι μια όμορφη – και μεγάλη – ερώτηση. Είτε συνεργάζομαι με διάσημα ονόματα είτε με λιγότερο γνωστούς καλλιτέχνες όπως η La Sade Sella ή ο Toumani Diabaté, πάντα μαθαίνω. Η μουσική είναι ένα σχολείο ταπεινότητας. Τη στιγμή που σταματάς να είσαι ταπεινός, αποσυνδέεσαι – από τους ανθρώπους, από το νόημα, από την ίδια τη δημιουργία. Ακόμη και όταν παίζω με μαθητές ή με τα παιδιά μου στο σπίτι, μαθαίνω. Και αυτή είναι η ουσία της συνεργασίας: να είσαι ανοιχτός. Παρεμπιπτόντως, έγραψα ένα βιβλίο με τίτλο «La Petite Philosophie de l’ Improvisation» (Η φιλοσοφία πίσω από τον αυτοσχεδιασμό) – το οποίο αφορά εξ ολοκλήρου αυτή την ιδέα: ότι ο αυτοσχεδιασμός είναι σύνδεση.

Σε έναν συνεχώς εξελισσόμενο κόσμο, τι σημαίνει για εσάς «παράδοση» και πώς την ενσωματώνετε σε ένα σύγχρονο καλλιτεχνικό πλαίσιο; Είστε ένας καλλιτέχνης που δεν φοβάται να ξεπεράσει τα όρια του είδους.

Εκτιμώ βαθιά την παράδοση – αλλά εκτιμώ επίσης την καινοτομία. Αυτό που με γοητεύει περισσότερο είναι ο ενδιάμεσος χώρος: πώς μπορούμε να τιμούμε το παρελθόν και ταυτόχρονα να παραμένουμε ριζωμένοι στο παρόν. Δεν έχει να κάνει με την επιλογή ανάμεσα στους παππούδες και τα εγγόνια. Εχει να κάνει με το να ακούμε και τα δύο.

Πιστεύετε ότι η μουσική εξακολουθεί να έχει σύνορα;

Στη μουσική, όπως και στη ζωή, κουβαλάμε τις ρίζες μας – αλλά πρέπει επίσης να ανταποκριθούμε στον κόσμο που ζούμε τώρα. Βλέπω τον εαυτό μου ως συνθέτη του σήμερα. Για να είμαι επίκαιρος, πρέπει να ξέρω από πού προέρχομαι. Αυτό είναι που με θεμελιώνει και δίνει νόημα στη δουλειά μου.

Θα ήθελα να συμπληρώσετε την πρόταση: Θα εγκατέλειπα τη μουσική αν…

Θα εγκατέλειπα τη μουσική μόνο αν δεν είχα τίποτα άλλο να πω. Αλλά αυτό είναι αδύνατο. Οπότε όχι – δεν θα εγκαταλείψω ποτέ τη μουσική.