Ο Παντελής Δεντάκης στήνει την «Μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος

Η ομάδα Black Forest παρουσιάζει στο Κέντρο Ελέγου Τηλεοράσεων το έργο του Γάλλου βραβευμένου συγγραφέα Philippe Minyana «Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος», σε σκηνοθεσία Παντελή Δεντάκη. Πρόκειται για μια ελεύθερη διασκευή του μύθου «Πρόκνη και Φιλομήλα» από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου.

Τους πρωταγωνιστικούς ρόλους έχουν οι Πολύδωρος Βογιατζής και Κατερίνα Λούβαρη-Φασόη. Η παράσταση πραγματοποιείται με τη στήριξη του Γαλλικού Ινστιτούτου, από τις 20 Ιανουαρίου μέχρι τις 14 Απριλίου, κάθε Δευτέρα και Τρίτη.

Η υπόθεση στήνεται γύρω από το Νεαρό Βασιλιά, ο οποίος βιάζει τη μικρή αδερφή της γυναίκας του μέσα σε μια καλύβα στο Σκοτεινό Δάσος. Της κόβει τη γλώσσα και την αφήνει μόνη και αβοήθητη. Επιστρέφει στο παλάτι και, δήθεν συντετριμμένος, λέει στη γυναίκα του πως η Μικρή πνίγηκε εν μέσω θαλασσοταραχής. Δώδεκα μήνες μετά, κι ενώ η βασίλισσα βρίσκεται ακόμη βουτηγμένη στο πένθος, μια γριά εμφανίζεται στο παλάτι και της αποκαλύπτει τις αποτρόπαιες πράξεις του βασιλιά. Ξεδιπλώνει ένα μαντίλι κεντημένο από την Μικρή, που τα κόκκινα νήματά του αφηγούνται το έγκλημα και δείχνουν το δρόμο για την καλύβα. Η Βασίλισσα τρέχει να βρει την αδερφή της και μαζί σχεδιάζουν την εκδίκηση που θα πάρουν.

Στην παράσταση συντίθενται διαφορετικά αφηγηματικά μέσα, επιχειρώντας να δημιουργηθεί ένας φαντασιακός και εφιαλτικός μικρόκοσμος. Ο –ζωντανός– κόσμος των ηθοποιών συναντιέται με τον μυστηριακό κόσμο μικρών γλυπτών (μινιατούρες). Ο παρών θεατρικός χρόνος συνδιαλέγεται με τη video art. Ο φυσικός ήχος συνυπάρχει με τον ηλεκτρονικά επεξεργασμένο.

Οι πρωταγωνιστές της παράστασης είναι μικρά γλυπτά, που αναπαριστούν τους ήρωες του έργου. Μέσα από ζωντανό και ηχογραφημένο λόγο, οι ηθοποιοί τούς δίνουν φωνή, παίζοντας ταυτόχρονα μαζί τους. Δύο οθόνες ζωντανεύουν τους σκηνικούς χώρους, προβάλλοντας επεξεργασμένες εικόνες, στατικές και κινούμενες. Μια τρίτη οθόνη αναπαράγει σε παράλληλο χρόνο την ιστορία, χρησιμοποιώντας κοντινά πλάνα στα μικρά γλυπτά, παίζοντας με μοντάζ και οπτικά εφέ.

Ο Minyana δημιουργεί ένα σκληρό κείμενο, που κινείται μεταξύ αφήγησης και θεατρικής δράσης, πλάθοντας έναν κόσμο με υλικά την αλαζονεία, τη διαστροφή, τη χυδαιότητα και την εκδίκηση. Τα πρόσωπα μπαίνουν σε έναν τραγικό κύκλο αίματος, που θα κλείσει μόνο όταν θα έχουν συντριβεί ολοκληρωτικά. Η ιστορία εκτυλίσσεται σε ένα βαρύ, σκοτεινό περιβάλλον, όπου ακόμη και πίσω από την παιδική αθωότητα κρύβονται τερατώδη ένστικτα.

Η νοσηρότητα γεννάει μεγαλύτερη νοσηρότητα, η βία φέρνει λύσσα για τιμωρία, τα εγκλήματα απαντιούνται με την πιο αποτρόπαιη πράξη. Ωστόσο ο Minyana –πιστός στο μύθο του Οβίδιου– δίνει στο φινάλε μια «δεύτερη ευκαιρία» στους ήρωες, μεταμορφώνοντάς τους σε πουλιά· απελευθερώνονται και λυτρώνονται από την ανθρώπινη μοίρα, έτσι το έργο τελειώνει με την ελπίδα μιας νέας, αμόλυντης ζωής.

Ο Παντελής Δεντάκης μιλάει στα «Νέα» για την παράσταση, τον κύκλο του αίματος και την κάθαρση.

• Πώς προέκυψε η ιδέα για την παράσταση;

Δουλεύοντας πέρυσι την Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος με τους μαθητές μου – στην δραματική σχολή του Πειραϊκού Συνδέσμου – άρχισε να μου γεννιέται η εικόνα μιας σκοτεινής παρτίδας σκάκι, όπου τα πιόνια αποκτούν ζωή και οι παίχτες βιώνουν το παιχνίδι ως ζήτημα ζωής και θανάτου. Φανταζόμουν την ιστορία του βασιλιά και της μικρής, μέσα σ’ ένα μικρόκοσμο ασφυκτικό, όπου οι ήρωες έχουν εγκλωβιστεί και είναι υποχείρια της θέλησης του εμψυχωτή-Θεού.

• Πώς το κείμενο του Οβίδιου μεταμορφώνεται στο δικό σας έργο;

Το κείμενο του Οβίδιου, περνώντας από το θεατρικό έργο του Minyana, ζωντανεύει στο ΚΕΤ ως μια συνομιλία θεάτρου, κινηματογράφου, μικρογλυπτικής, video art, μουσικής. Οι μινιατούρες δρουν μέσα στον διάκοσμο της video art˙ οι ηθοποιοί τους χαρίζουν φωνή και πνοή˙ η κάμερα εστιάζει στα βλέμματα και στις λεπτομέρειες των σωμάτων των μικρογλυπτών˙ η μουσική ολοκληρώνει την αίσθηση του θρίλερ.

• Πώς ο ζωντανός κόσμος των ηθοποιών αλληλεπιδρά με τον κόσμο των ομοιομάτων;

Η αρχική αίσθηση είναι πως οι ηθοποιοί εμφυσούν ζωή στις μινιατούρες. Σιγά σιγά όμως, φαίνεται σαν τα μικρογλυπτά να ανεξαρτητοποιούνται, να αποκτούν αυθύπαρκτη υπόσταση και μέσα από την κινηματογραφική προβολή να μεταμορφώνονται σε τεράστια πλάσματα-τέρατα, που οι ηθοποιοί μπροστά τους συρρικνώνονται και φαίνονται μικροί και αδύναμοι.

• Η κάθαρση έρχεται τελικά για τους ήρωες με την τιμωρία του βασιλιά;

Η κάθαρση δεν μπορεί να έρθει με την τιμωρία. Έρχεται πάντα με την Θεϊκή παρέμβαση ή το θάνατο. Στο έργο του Minyana, η κάθαρση έρχεται μ’ έναν μεταφυσικό και ανεξήγητο τρόπο. Οι τρεις τραγικοί ήρωες μεταμορφώνονται σε πουλιά και πετούν μακριά. Μεταβαίνουν από τον σκληρό κόσμο των ανθρώπων, στον ανάλαφρο, αγνό κόσμο των πτηνών.

• Εσείς θεωρείτε ότι ο κύκλος του αίματος πρέπει να κλείσει με αίμα ή οι υπόλοιπες επιλογές δεν είναι αρμόζουσες;

Η έννοια της εκδίκησης, της βίας στη βία, του αίματος στο αίμα, είναι ανθρώπινα δημιουργήματα, δεν ανήκουν στη Φύση.

Βρισκόμαστε σε μια καμπή της ιστορίας, που ο κόσμος έχει μπει σ’ έναν κύκλο βίας και εκδίκησης, που είναι άγνωστο πως, πότε και με τι κόστος για την ανθρωπότητα, θα κλείσει. Είναι τέτοιος ο εγωισμός και η ανοησία του Ανθρώπου, που θεωρεί πως προϋπόθεση για να ευημερεί ένας τόπος, είναι να καταστρέφεται ένας άλλος. Κοινώς, ο θάνατός σου, η ζωή μου. Χιλιάδες χρόνια ανθρώπινης ιστορίας, δεν μας έχουν μάθει να συνεργαζόμαστε, να σεβόμαστε ο ένας την ύπαρξη του άλλου. Δημιουργήσαμε κοινωνίες για να αλληλοβοηθηθούμε και να προστατευθούμε από την βιαιότητα της φύσης, και πολύ γρήγορα καταλήξαμε να κατασπαράζουμε ο ένας τον άλλο.

• Το πολυμεσικό περιβάλλον που στήνετε στην παράσταση, ποιους σκοπούς εξυπηρετεί;

Χρησιμοποιώντας διαφορετικά μέσα, θέλαμε να δημιουργήσουμε παράλληλα σύμπαντα, μια ταυτόχρονη αφήγηση της ιστορίας από διαφορετικές πηγές˙ σαν το κάθε μέσο να αφηγείται με τον δικό του τρόπο την τραγική ιστορία˙ σαν να παίζει κάποιες – και όχι όλες – από τις νότες της παρτιτούρας, αν μπορούμε να φανταστούμε την παράσταση ως ένα μουσικό έργο.

Κάθε μέσο έχει την δική του οντότητα και θα μπορούσε να αφηγηθεί μόνο του – εν μέρει – την ιστορία. Όμως, όλα τα μέσα μαζί δεν λένε απλώς μια ιστορία. Δημιουργούν ένα πεδίο υπερβατικό, ποιητικό, όπου ο θεατής, με το φαντασιακό του, έρχεται να συμπληρώσει το δικό του κομμάτι και έτσι να ολοκληρώσει τον κόσμο της παράστασης.

• Ποια στοιχεία του έργου θέλετε να τονίσετε με την σκηνοθεσία σας;

Το Ανεξέλεγκτο. Πόσο τρομακτικό, αλλά ταυτόχρονα απελευθερωτικό είναι να συνειδητοποιείς πως η ζωή δεν ελέγχεται. Έρχεται όποτε θέλει, κάνει ότι παιχνίδια γουστάρει και στο τέλος φεύγει χωρίς να σε ρωτήσει.