Πρωτοφανής δικαστική απόφαση για το δικαίωμα στην ηλεκτρονική λήθη

Υπάρχει το δικαίωμα στην ηλεκτρονική λήθη; Μπορεί ένας άνδρας καταδικασμένος για φόνο πριν από 37 χρόνια να ζητήσει να ξεχαστεί και να αποσύρει το όνομά του από τις διαδικτυακές μηχανές αναζήτησης; Ναι, απάντησε χθες με απόφασή του το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας σε μια πρωτοφανή, στα διεθνή χρονικά, υπόθεση. Το ανώτατο γερμανικό δικαστήριο που έχει έδρα στην Καρλσρούη τάχθηκε υπέρ του αιτήματος αυτού του δράστη μιας διπλής δολοφονίας σε γιοτ το 1982, ο οποίος είχε καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη.

Ο άνδρας, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος το 2002, προσπάθησε δικαστικά να απαλείψει το επίθετό του από αναφορές στην υπόθεση. Η απόφαση σημαίνει πως τα ΜΜΕ θα πρέπει να απαγορεύσουν την πρόσβαση στις μηχανές αναζήτησης στα διαδικτυακά τους αρχεία για αυτή την υπόθεση. Το πλήρες όνομά του ακόμα εμφανίζεται σε διαδικτυακές αναζητήσεις ως κομμάτι ενός αρχειοθετημένου άρθρου στο γερμανικό εβδομαδιαίο περιοδικό «Der Spiegel».

Αρχική απόρριψη

Η υπόθεση είχε αρχικά απορριφθεί από ομοσπονδιακό δικαστήριο το 2002 στη βάση ότι το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα δεν υπερτερεί του δημόσιου συμφέροντος και της ελευθερίας του Τύπου. Ομως το ανώτατο δικαστήριο της Γερμανίας ανέτρεψε την αρχική απόφαση, τονίζοντας όμως πως τα άτομα δεν μπορούν μονομερώς να ισχυρισθούν το δικαίωμα να ξεχαστούν και ότι η συγκεκριμένη απόφαση επηρεάστηκε από το μεγάλο χρονικό διάστημα που έχει μεσολαβήσει από το έγκλημα.

Η υπόθεση είχε συνταράξει τη Γερμανία το 1982. Ο άνδρας, μέλος του πληρώματος του ιστιοφόρου «Apollonia», πυροβόλησε και σκότωσε δύο άτομα ενώ τραυμάτισε σοβαρά άλλο ένα, έπειτα από καβγά ενώ το σκάφος έπλεε στην Καραϊβική. Ο δράστης τότε ήταν λίγο πάνω από τα 40. Το έγκλημα συζητήθηκε τόσο πολύ ώστε έγινε βιβλίο και τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ που μεταδόθηκε από το γερμανικό κρατικό κανάλι ARD το 2004. Το «Spiegel» έκανε τρία ρεπορτάζ για το θέμα μεταξύ 1982 και 1983 στα οποία αναγραφόταν το πλήρες όνομα του δράστη – όλα τα δημοσιεύματα είναι προσβάσιμα στα online αρχεία του περιοδικού.

Νομικός αγώνας

Οταν ο δράστης διαπίστωσε το 2009 την ύπαρξη των αρχείων αυτών, ξεκίνησε μια νομική εκστρατεία για να αφαιρεθούν με το επιχείρημα ότι έτσι παραβιάζεται το δικαίωμά του στην ιδιωτικότητα και η «ικανότητά του να εξελίξει την προσωπικότητά του». Δικηγόροι και ακτιβιστές για την ελευθερία του Τύπου χαιρέτισαν την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου – αν και για διαφορετικούς λόγους. «Ακόμα και σε πασίγνωστες υποθέσεις και σοβαρά εγκλήματα όπως οι φόνοι, οι δράστες έχουν το δικαίωμα να ξεχαστούν και μια καινούργια ευκαιρία να ενταχθούν στην κοινωνία», σχολίασε o δικηγόρος Κρίστιαν Σολμέκ. «Η απόφαση είναι δίκαιη. Μόνο εάν απαλειφθούν τα παλιά αρχεία μπορούν τα άτομα να έχουν μια πραγματική ευκαιρία και να ξεκινήσουν μια καινούργια ελεύθερη ζωή».

Η απόφαση, σύμφωνα με την Ντόιτσε Βέλε, σημαίνει πως τα γερμανικά ΜΜΕ μπορούν να δίνουν πρόσβαση σε παλαιά αρχεία τους, όμως θα πρέπει να τα αφαιρούν εάν κάποιοι που αναφέρονται σε αυτά το ζητήσουν. Σύμφωνα με τον Σολμέκ, τα δικαστήρια θα πρέπει να αποφασίσουν για κάθε υπόθεση εάν έχει περάσει αρκετός χρόνος για την απομάκρυνση των αρχείων και ποιο τμήμα τους θα πρέπει να αφαιρεθεί. «Σε κάποιες υποθέσεις μπορεί να πρόκειται για ολόκληρο το ρεπορτάζ αλλά σε άλλες μπορεί να αρκεί η αφαίρεση του ονόματος του αιτούντος».

Το γερμανικό παράρτημα των Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα χαιρέτισε επίσης την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστήριου, επειδή οι δικαστές τόνισαν ταυτόχρονα τη σημασία της ελευθερίας του Τύπου.

Το «δικαίωμα στη λήθη» αποτελεί αντικείμενο μιας μακροχρόνιας δικαστικής διαμάχης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Google. Το 2014, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ανάγκασε τις μηχανές αναζήτησης να συμμορφωθούν με αιτήματα να απαλειφθούν αποτελέσματα. Η Google αντεπιτέθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο όταν το ίδιο δικαστήριο αποφάσισε ότι το δικαίωμα στη λήθη αφορά μόνο αποτελέσματα αναζήτησης στην Ευρώπη. Η απόφαση ελήφθη αφότου η γαλλική υπηρεσία προστασίας προσωπικών δεδομένων CNIL επέβαλε πρόστιμο 100.000 ευρώ στην Google το 2016 επειδή είχε αρνηθεί να σβήσει ευαίσθητες πληροφορίες από τη δημοφιλή μηχανή αναζήτησής της.