[Αστάθμητος παράγων] Οχι πια ήρωες

Στην έκθεση GR80s η οποία μόλις εγκαινιάσθηκε στην Τεχνόπολη στο Γκάζι ολόκληρη η Ελλάδα της δεκαετίας του 1980 παρελαύνει από μπροστά σου.

Αφίσες του ΠΑΣΟΚ, της Νέας Δημοκρατίας και του ΚΚΕ, τεύχη των περιοδικών «Ταχυδρόμος», «Κλικ», «Φαντάζιο» αλλά και «Κράξιμο», που ήταν το πρώτο μανιφέστο ομοφυλόφιλης απελευθέρωσης και το εξέδιδε η τραβεστί Πάολα. Πρωτοσέλιδα των «ΝΕΩΝ» με την «Αλλαγή» να αποτυπώνεται –ορθώς –ως ιστορικό ορόσημο για τη χώρα. Και πρωτοσέλιδα της «Αυριανής» με γυμνά της Δήμητρας Λιάνη που είχαν υπεξαιρεθεί, νεανικές φωτογραφίες του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη που το νόημά τους είχε αλλοιωθεί, επιθέσεις εναντίον του Μάνου Χατζιδάκι, που τη χυδαιότητά τους θα ζήλευαν και τα πιο «κίτρινα» σημερινά μπλογκ. Μαθητική ποδιά από τον Τσεκλένη, σχολική τιμωρία – εκατό φορές η ίδια φράση με παιδικά γραμματάκια «Δεν θα ξαναμιλήσω μέσα στην τάξη», η αγιογραφία του Ευάγγελου Γιαννόπουλου διά χειρός θαυμαστή του και η κασέτα του Ρόμπερτ Γουίλιαμς με τα τραγούδια της «Γαλάζιας γενιάς». Ενα παπάκι, το δημοφιλέστερο όχημα της εποχής και ένα λεωφορείο «Πειραιάς – Πέραμα», άψογα συντηρημένο, με το βαθυπράσινο χρώμα του, την υπερυψωμένη θέση του εισπράκτορα –χωρίς εισπράκτορα –και το διαφανές κουτί –σαν κάλπη –όπου οι επιβάτες έριχναν το αντίτιμο του εισιτηρίου και οι υπάλληλοι έβρισκαν, όταν το άνοιγαν, κουμπιά, προφυλακτικά, κάποια φορά –κατάπληκτοι –και μια χρυσή λίρα Αγγλίας.

Στάθηκε κομβική η δεκαετία του 1980, με την κατακλυσμιαία επέλαση, νομιμοποίηση, εξύμνηση του λαϊκού γούστου, με τον άτσαλο –βάναυσο σχεδόν –εκμοντερνισμό της κοινωνίας και τον εφηβικό ρομαντισμό που τη χαρακτήριζε. Για όσους βρίσκονται σήμερα στα πενήντα ή στα σαράντα, τότε διαμορφώθηκε το σχήμα της ζωής τους. Τότε επίσης γνώρισε ο τόπος τους τελευταίους του ήρωες.

Είναι όλοι τους εκεί: Ο Χαρίλαος Φλωράκης ως ύστατη ενσάρκωση του μπαρμπα-Γιώργου –πιότερο λεβεντοθυμόσοφος στο ύφος και στις εκδηλώσεις του παρά ορθόδοξος μαρξιστής. Ο Ευάγγελος Αβέρωφ, γαιοκτήμων – ευπατρίδης. Ο Αντώνης Τρίτσης με το αρειμάνιο μουστάκι και το φλογερό οραματικό του βλέμμα. Η Μελίνα Μερκούρη με το αστραφτερό χαμόγελό της και ο Λεωνίδας Κύρκος μονίμως νευρικός σαν να τον έπνιγαν τα ιδεολογικά του ρούχα. Ο Παπανδρέου απέναντι στον Καραμανλή κι έπειτα ο Μητσοτάκης απέναντι στον Παπανδρέου. Είχε και τους «κακούς» του το πάνθεον των 80s. Τον Μένιο Κουτσόγιωργα, που η τραγική του συντριβή μάλλον ανακούφισε παρά συνεκλόνισε το κόμμα του. Τον Ακη Τσοχατζόπουλο –τον παρατηρείς νέο και ωραίο κι αναρωτιέσαι εάν έφερε από τότε το μικρόβιο της απληστίας που τον οδήγησε στα γεράματα στη φυλακή. Την 17 Νοέμβρη –δημοφιλείς κακοί μέχρι τη δολοφονία του Παύλου Μπακογιάννη, εκφραστές τού «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα» με ιδεολογικό περιτύλιγμα.

Εάν στο μέλλον οργανωθεί μια ανάλογη έκθεση για τη δεκαετία του 2010, ποιους –αναρωτιέμαι –θα δείχνει; Τον Αλέξη Τσίπρα να βγάζει έρπη και να παραντουράει ενώπιον του Ομπάμα; Τον Γιάνη Βαρουφάκη με τη σπιταρώνα, τη συζυγάτα και τα «γουάου» του; Τον Βασίλη Λεβέντη να υποδύεται τον νουνεχή κοινοβουλευτικό; Τον Αρτέμη Σώρρα; Ή τη συμμορία της Χρυσής Αυγής; Για να μη θυμηθούμε τον ΓΑΠ να μπλέκεται στην αλυσίδα του ποδηλάτου του και να περνάει στην Ελλάδα την αλυσίδα του Μνημονίου από το Καστελλόριζο. Και κάθε εν αναμονή πρωθυπουργό να επισκέπτεται με κουστωδία δημοσιογράφων το Αγιον Ορος για ένα τετ α τετ με την Παναγία…

Αντιπαθώ τη νοσταλγία, την εξιδανίκευση του παρελθόντος. Πρέπει ωστόσο να το ομολογήσουμε. Σε έναν κόσμο με ελεγχόμενη πληροφόρηση, όπου η κυρίαρχη τάση ήταν να θαυμάζεις και όχι να λοιδορείς, οι πρωταγωνιστές των 80s φάνταζαν ογκόλιθοι. Στις μέρες μας οι κάμερες έχουν γίνει κλειδαρότρυπες. Η κοινή γνώμη ανεβάζει ακόμα και εντελώς τυχάρπαστους στον Ολυμπο μόνο και μόνο για να τους δει να γκρεμοτσακίζονται και να ξεκαρδιστεί με την κατάντια τους. Στις μέρες μας τα πρόσωπα δεν φτουράνε για πολύ. Μόνο κάποια έργα, έργα τέχνης, πιθανόν να μείνουν.

Η εποχή μας δεν πλάθει ήρωες. Το είχαν προφητεύσει οι Stranglers: «No more heroes». Στο διαδικτυακό μας σύμπαν καθένας είναι ο ήρωας του εαυτού του, έχει την προσωπική του σελίδα στο facebook, αυτοβιογραφείται και αποθεώνεται από τους φίλους του κάθε στιγμή. «Everybody is a dreamer and everybody is a star» τραγουδούσαν κάποτε οι Kinks.