Ισπανία: Τοπίο στην ομίχλη

Αλμα προς το άγνωστο έκανε χθες η Ισπανία, γυρίζοντας μεν έπειτα από 33 χρόνια τη σελίδα του δικομματισμού, χωρίς ωστόσο ξεκάθαρη πυξίδα για τη συνέχεια. Σύμφωνα με τα επίσημα αποτελέσματα των κοινοβουλευτικών εκλογών, το Λαϊκό Κόμμα του απερχόμενου πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι ήρθε πρώτο σε ψήφους, αλλά χάνει περίπου το ένα τρίτο των εδρών του και μαζί με αυτό την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που απολάμβανε από το 2011.

Οι Σοσιαλιστές του Πέδρο Σάντσεθ κατάφεραν μεν να κερδίσουν (οριακά από πλευράς ψήφων) τη μάχη με τη ριζοσπαστική Αριστερά για τη δεύτερη θέση, έφεραν όμως το χειρότερο αποτέλεσμα στην ιστορία τους. Στην τρίτη θέση βρέθηκε το Podemos του Πάμπλο Ιγκλέσιας, που πάντως χθες το βράδυ πανηγύριζε, ενώ ακολουθεί με επίδοση χειρότερη του αναμενομένου τους κεντρώους Ciudadanos του Αλμπερτ Ριβέρα. Ακόμη εννέα κόμματα εισέρχονται στο νέο, κατακερματισμένο Κοινοβούλιο της Ισπανίας.

«Το βράδυ της 20ής Δεκεμβρίου όταν γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα των κοινοβουλευτικών εκλογών, δεν θα ξέρουμε ποιος θα κυβερνήσει την Ισπανία» προέβλεπε ήδη από τις αρχές Δεκεμβρίου ο πολιτολόγος Πάμπλο Σιμόν. Και πράγματι, καμία προφανής κυβερνητική συμμαχία δεν αναδύθηκε από την κάλπη.

Ούτε το Λαϊκό Κόμμα μπορεί να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας με την ανοχή των Ciudadanos ούτε οι Σοσιαλιστές σε σύμπραξη με το Podemos εξασφαλίζουν κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Στην πραγματικότητα, δύο έδειχναν να είναι χθες το βράδυ τα επικρατέστερα σενάρια για τον σχηματισμό κυβέρνησης πλειοψηφίας: είτε η συγκρότηση, για πρώτη φορά στην ιστορία της Ισπανίας, ενός μεγάλου συνασπισμού Λαϊκού Κόμματος και Σοσιαλιστών είτε μια συμμαχία των Σοσιαλιστών με το Podemos και μικρότερα κόμματα όπως η Δημοκρατική Αριστερά της Καταλωνίας και η Ενωμένη Αριστερά –σενάριο Πορτογαλίας, δηλαδή, αλλά με ένα επιπλέον επικίνδυνο στοιχείο, το ζήτημα της Καταλωνίας.

Με το Podemos να επιμένει στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος με το ερώτημα της ανεξαρτητοποίησής της, θα μπορούσε να ανοίξει ο δρόμος για τη διάσπαση της Ισπανίας.

Μέχρις ότου ξεκαθαρίσει το τοπίο, ενδεχομένως να χρειαστούν εβδομάδες διαπραγματεύσεων – το ισπανικό Σύνταγμα δεν προβλέπει συγκεκριμένη διορία για τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Το βέβαιο είναι ότι ο Μαριάνο Ραχόι, ως επικεφαλής του πρώτου σε ψήφους και έδρες κόμματος, θα επιμείνει πως δικαιούται να παραμείνει στον θώκο του πρωθυπουργού.

Τον αποκαλούν Ελ Γκαγέγκο, που σημαίνει βέβαια αυτός που κατάγεται από τη Γαλικία, αλλά και αυτός που ενσαρκώνει το σχετικό κλισέ: ένας άνθρωπος όχι ιδιαίτερα ευφυής, καθόλου χαρισματικός, που λέει και το ένα και το άλλο, και το άσπρο και το μαύρο, και παρά ταύτα τα καταφέρνει. Ωραία τα κλισέ, αλλά πού οφείλει ο Μαριάνο Ραχόι τη νίκη του, έστω και με πολύ ψαλιδισμένα τα φτερά;

1) Ηταν ικανός –και όταν χρειάστηκε, τυχερός. Οταν έσκαγε το ένα σκάνδαλο μετά το άλλο στάθηκε όρθιος, άντεξε την πίεση και περίμενε να έρθει η οικονομική ανάκαμψη. Αυτή τον έσωσε. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια άνιση ανάκαμψη. Η ανάπτυξη μπορεί να ξεπερνά το 3%, οι εξαγωγές μπορεί να αυξήθηκαν φέτος σχεδόν κατά 5%, η ανεργία μπορεί να μειώθηκε, αλλά την τελευταία τετραετία 540.000 άνθρωποι εξαφανίστηκαν από τις στατιστικές, είτε γιατί έφυγαν από τη χώρα είτε γιατί σταμάτησαν να ψάχνουν για δουλειά. Επιπλέον, όλες οι νέες δουλειές χαρακτηρίζονται από ακραία επισφάλεια –στο πεδίο αυτό, η Ισπανία έρχεται δεύτερη στην ΕΕ, μετά την Πολωνία. Οι ανισότητες αυτές, μαζί με τα σκάνδαλα, φούσκωσαν το Podemos, έβλαψαν τον Ραχόι, αλλά δεν στάθηκαν ικανές να του στερήσουν την πρωτιά.

2) Ηταν αδίστακτος. Οποτε εμφανιζόταν ένας ισχυρός εσωκομματικός αντίπαλος, του έδινε ένα υψηλό και επικίνδυνο αξίωμα –και περίμενε να πέσει. Ετσι απαλλάχθηκε από δελφίνους όπως ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και κυριάρχησε στο κόμμα.

3) Να ‘ναι καλά ο Τσίπρας και οι Ευρωπαίοι! Οσο το όνειρο της αλλαγής της Ευρώπης ήταν ζωντανό, το Podemos κάλπαζε. Μέχρι και την πρώτη θέση χτυπούσε. Κι ύστερα ήρθε το φιάσκο του ΣΥΡΙΖΑ. Προηγήθηκε βέβαια η εγκατάλειψη του Σαμαρά από την Ευρώπη: η μνημονιακή κυβέρνηση έπρεπε να φύγει για να αποδειχθεί, στους Ισπανούς και σε κάθε άλλο ενδιαφερόμενο, ότι εναλλακτική λύση δεν υπήρχε. Ο Ιγκλέσιας έσπευσε να πάρει τις αποστάσεις του από τους έλληνες συντρόφους και επικεντρώθηκε στη μάχη για τη δεύτερη θέση. Κυριότερος αντίπαλός του ήταν πλέον ο Σάντσεθ των Σοσιαλιστών. Στο μεταξύ, ο Ραχόι είχε αρπάξει την ευκαιρία από τα μαλλιά και επαναλάμβανε παντού ότι δεν θα αφήσει να γίνει η Ισπανία Ελλάδα.

4) Ο Πέδρο Σάντσεθ είναι λάιτ, αλλά οι Σοσιαλιστές πληρώνουν και για το παρελθόν τους. Με έναν άλλο ηγέτη, μπορεί να είχαν καταφέρει να γυρίσουν σελίδα πιο γρήγορα και πιο πειστικά. Αλλά έχασαν χρόνο. Χθες πάντως κατάφεραν να κερδίσουν το στοίχημα της δεύτερης θέσης. Και χάρη στον εκλογικό νόμο εξασφαλίζουν πολύ περισσότερες έδρες, σε σύγκριση με τους Podemos.

5) Μεγάλη δύναμη οι συνταξιούχοι. Μιλάμε για 8 εκατ. ανθρώπους που ψήφισαν μαζικά –και ψήφισαν Ραχόι. Στην κατηγορία αυτή το Λαϊκό Κόμμα είναι άνετα πρώτο (ενώ στους νέους έρχεται τέταρτο). Εξού και η βασική εξαγγελία του είναι η προστασία των συντάξεων.

6) Μεγάλο πράγμα και η σταθερότητα, ιδιαίτερα σε μια εποχή που η τρομοκρατία είναι από τα βασικά μελήματα των πολιτών. Αυτές τις γιορτές η Μαδρίτη είναι πλημμυρισμένη από κόσμο. Ξαφνικά, στην Πλάθα Μαγιόρ εμφανίζεται ένα περιπολικό με τις σειρήνες αναμμένες, που περνάει κυριολεκτικά ανάμεσα από τους πεζούς και ξεχύνεται σε έναν πεζόδρομο. Ναι οι Ισπανοί είναι οργισμένοι, είναι δυσαρεστημένοι, αλλά αγαπούν και τη ζωούλα τους.

7) Τα μέσα ενημέρωσης που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην αποκάλυψη των σκανδάλων του Λαϊκού Κόμματος, εξουδετερώθηκαν. Η πρώτη εφημερίδα της χώρας, η «Ελ Παΐς», ύστερα από ένα σύντομο φλερτ με τους Ciudadanos, παίζει εδώ και καιρό το κυβερνητικό χαρτί. Γιατί; Μα επειδή, όπως και τα περισσότερα ισπανικά μίντια, είναι υπερχρεωμένη. Αρα, εξαρτημένη. Η δεύτερη στην ιεραρχία του Λαϊκού Κόμματος η σκληρή Σοράγια Σάενθ Σάντα Μαρία που το πορτρέτο της βλέπει ο επισκέπτης σε όλους τους μεγάλους δρόμους, μπορεί με ένα τηλεφώνημά της να επιβάλει ένα θέμα, να κόψει ένα άλλο, ακόμη και να απολύσει έναν διευθυντή που δεν της αρέσει.