[Τρίτη άποψη] Η όχι και τόσο κανονική Ελλάδα

Η Ελλάδα δεν έχει παύσει να προσλαμβάνεται ως «ιδιαίτερη χώρα». Ιδιαίτερη όχι με την έννοια ότι είμαστε… η ομορφότερη χώρα, το λίκνο του πολιτισμού και άλλα «ηχηρά παρόμοια» που συγκροτούν τον ελληνικό εξαιρετισμό. Βεβαίως πρέπει να επισημανθεί ότι κάθε χώρα συνιστά ιδιαίτερη περίπτωση με ξεχωριστά χαρακτηριστικά που συνθέτουν την εθνική, πολιτιστική ταυτότητά της. Και αυτό συμβαίνει στην ελληνική περίπτωση στο μέτρο που τα ελληνικά ξεχωριστά πολιτιστικά και άλλα στοιχεία δεν στρεβλώνονται στο φαινόμενο του ακραίου εξαιρετισμού. Η Ελλάδα ωστόσο εμφανίζεται ως ιδιαίτερη περίπτωση στον ευρωπαϊκό χώρο λόγω της έκτασης και της μορφολογίας της κρίσης, αλλά κυρίως για μια πολιτική δέσμη περισσότερο ή λιγότερο παθογενών φαινομένων που δεν απαντώνται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες –και ιδιαίτερα χώρες-μέλη της ΕΕ (τουλάχιστον στην έκταση και ένταση που παρατηρούνται στην Ελλάδα).

Πρώτα απ’ όλα είναι το φαινόμενο της «τρομοκρατίας των πόλεων». Καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα-μέλος της ΕΕ δεν διαθέτει παρεμφερές φαινόμενο σήμερα. Στην υπόλοιπη Ευρώπη (Ιταλία, Γερμανία κ.ά.) η «τρομοκρατία των πόλεων» ουσιαστικά τελείωσε τη δεκαετία του 1980 (με ορισμένες εμφανίσεις στη δεκαετία του 1990). Το φαινόμενο αυτό δυστυχώς «ανθεί» ακόμη στη σημερινή Ελλάδα. Μόνο εδώ εξακολουθούν να υπάρχουν μεσαιωνικού τύπου αυτόκλητοι τιμωροί που πιστεύουν ότι μπορούν να ανατρέψουν το πολιτικο-οικονομικο-κοινωνικό καθεστώς μέσα από τη σκληρή, αιματηρή βία –και ενδεχομένως να αλλάξουν όλον τον κόσμο –για να εγκαθιδρύσουν τι; Αγνωστο! Ισως την ουτοπική «βασιλεία των ουρανών επί της γης». Το φαινόμενο μπορεί να είναι η πλέον τοξική εκδήλωση του «ανατρεπτισμού» (συγγνώμη για τον νεολογισμό) που διατρέχει στρώματα της ελληνικής κοινωνίας. Ακραία και συγγενής έκφανση του ίδιου «ανατρεπτισμού» είναι το φαινόμενο της αναρχίας που επίσης, στην έκταση και την ένταση που εκδηλώνεται στην Ελλάδα, δεν απαντάται πουθενά αλλού στη σημερινή Ευρώπη. Για ορισμένους αναλυτές και μόνο το φαινόμενο της τρομοκρατίας κάνει την Ελλάδα «ιδιαίτερη περίπτωση».

Η περίπτωση της Χρυσής Αυγής αντιπροσωπεύει μια άλλη ελληνική μοναδικότητα. Σε καμία άλλη χώρα-μέλος της ΕΕ δεν έχει αναπτυχθεί ως τρίτη πολιτική, κοινοβουλευτική δύναμη ένα αμιγώς φασιστικό, ναζιστικό μόρφωμα, που ήδη κατηγορείται ως εγκληματική οργάνωση. Αλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν αναπτύξει ακροδεξιά, εθνολαϊκιστικά κόμματα ποικίλων αποχρώσεων αλλά όχι αμιγώς φασιστικά. (Ακόμη και στην περίπτωση της Ουγγαρίας η εικόνα είναι διαφορετική). Στην Ελλάδα, η ανάπτυξη της Χρυσής Αυγής μπορεί να τροφοδοτείται από την οικονομική κρίση αλλά δεν οφείλεται στην οικονομική κρίση. Αλλωστε σε καμία άλλη χώρα που βρέθηκε στη δίνη της κρίσης (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ισπανία, Κύπρος κ.ά.) δεν εμφανίστηκε τέτοιο μόρφωμα. Στην Ελλάδα το φαινόμενο οφείλεται βασικά στην «εθνολαϊκιστική κουλτούρα υποβάθρου» που καλλιεργείται ευρύτερα, συνειδητά ή ασυνείδητα, δηλητηριάζοντας την κοινωνία και επωάζοντας τον φασισμό. Καλό είναι αυτό να το συνειδητοποιήσουμε γιατί εάν νομίζουμε ότι με την υποχώρηση της κρίσης θα εκλείψει το φαινόμενο, κάνουμε λάθος. Θα ατονήσει, ίσως, αλλά δεν θα εκλείψει. Για να γίνει αυτό πρέπει να αλλάξουν πάρα πολλά, κυρίως στον άξονα παιδεία, πολιτισμός, επικοινωνία.

Τρομοκρατία και Χρυσή Αυγή είναι τα δύο ακραία τοξικά φαινόμενα που ταξινομούν την Ελλάδα ως «ιδιαίτερη περίπτωση» στη σημερινή Ευρώπη. Τα λιγότερο ακραία δεν είναι όμως καθόλου ασήμαντα. Το σύνολο των ευρωπαϊκών θεσμών, των αναλυτών, των κυβερνήσεων παρατηρεί με αμήχανη κατάπληξη τη σταθερή αδυναμία του ελληνικού πολιτικού συστήματος να δημιουργήσει συνθήκες συναίνεσης για την επίλυση καίριων προβλημάτων, όπως π.χ. η φοροδιαφυγή. Ολες οι άλλες χώρες, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, έχουν λύσει το πρόβλημα (αν και δεν το έχουν εξαλείψει). Στην Ελλάδα, παρά τις οποιεσδήποτε προσπάθειες, η φοροδιαφυγή συνιστά ακόμη μια «ιδιαιτερότητα». Με την ίδια αμήχανη κατάπληξη σημειώνουν επίσης ότι η διαφθορά, το περίφημο «φακελάκι» λόγου χάριν, ζει και βασιλεύει επίσης.

Ελλάς το μεγαλείο σου και τα αδιέξοδά σου…