Αναζήτηση
Η συζήτηση για τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας άνοιξε. Ομως, ως συνήθως στην Ελλάδα, έγινε και πρόωρα και σε λάθος βάση. Περίπου όπως τον Μάιο που μας πέρασε: εκλέξαμε ευρωβουλευτές και περιφερειάρχες, με το μυαλό στις εθνικές κάλπες. Σήμερα ξεχάστηκε και το αποτέλεσμα του Μαΐου και ο ρόλος που θα έπαιζε, υποτίθεται, στις εθνικές εκλογές. Τώρα, μας προκύπτει η ονοματολογία με τρόπο ώστε να κυριαρχεί το πρόσωπο του πιθανού υποψηφίου πάνω στην ουσία. Και η ουσία είναι οι αρμοδιότητες του Προέδρου.
Η κυβέρνηση επιδιώκει να συλλέξει ο υποψήφιός της 180 ψήφους, ώστε να εξαντλήσει την τετραετία. Η αντιπολίτευση επιδιώκει να πετύχει τη συσπείρωση 121 βουλευτών που θα πουν «όχι» στον όποιο κυβερνητικό υποψήφιο, ώστε να προκληθούν εκλογές. Το ισχύον Σύνταγμα δίνει στον Πρόεδρο αρμοδιότητες που λόγω του κανόνα της προσυπογραφής αλλά και της μέχρι σήμερα πρακτικής έχουν αποκτήσει συμβολικό χαρακτήρα. Επομένως, τι νόημα έχει να πάμε σε διάλυση της Βουλής και εκλογές, δηλαδή σε κατ’ εξοχήν δυναμικές πράξεις του πολιτικού συστήματος;
Το ζήτημα θα ήταν διαφορετικό, βέβαια, αν χανόταν η δεδηλωμένη από την κυβέρνηση. Αλλά το Σύνταγμα λέει: εκλογές κάθε τέσσερα χρόνια, ενδιάμεσα αρκεί η απλή πλειοψηφία για τη βιωσιμότητα της κυβέρνησης.
Εχω επομένως τη γνώμη ότι απαιτείται ν’ ανοίξει συζήτηση για την αναθεώρηση του Συντάγματος (στην οποία, φυσικά, θα τεθούν κι άλλα θέματα), διαδικασία πολύ πιο επείγουσα από την προεδρολογία και πολύ πιο ουσιώδης από μια μικροκομματικού χαρακτήρα διάλυση της Βουλής.
Στην αναθεώρηση αυτή θα μπορούσαν να αλλάξουν τα άρθρα που συνδέουν τη μη εκλογή Προέδρου με διάλυση της Βουλής. Η απλή πλειοψηφία μπορεί να προβλέπεται εξαρχής, χωρίς να απαιτείται διάλυση της Βουλής. Η πρόβλεψη για διάλυση της Βουλής αν δεν εκλεγεί Πρόεδρος με 180 ψήφους είναι κατάλοιπο του Συντάγματος του 1975, που ήταν πιο προεδρικό και συνδεόταν με τις λεγόμενες προεδρικές υπερεξουσίες που όμως καταργήθηκαν με την αναθεώρηση του 1986. Αλλά από τότε το Σύνταγμα άλλαξε. Με το τωρινό πρωθυπουργοκεντρικό μας σύστημα, η διάλυση δεν έχει νόημα. Είναι παράλογο να γίνονται εκλογές για να εκλέγουμε έναν αδύναμο Πρόεδρο.
Από την άλλη, θα μπορούσαμε να συζητήσουμε για άμεση εκλογή από τον λαό μόνο αν οι αρμοδιότητες του Προέδρου αυξάνονταν. Kατά την κρατούσα άποψη, οι αυξημένες αρμοδιότητες δεν μπορούν να υπερβαίνουν αυτές που υπήρχαν πριν από το 1986. Δεν μπορούν να είναι περισσότερες, επειδή τότε το πολίτευμα θα γινόταν προεδρικό και αυτό απαγορεύεται από το άρθρο 110 παράγραφος 1 του Συντάγματος. Εκτός κι αν κάναμε συντακτική συνέλευση και άλλο Σύνταγμα. Αν κάνουμε αυτή την επιλογή θα μπορούσαμε να εμπνευσθούμε από άλλα, πιο προεδρικά Συντάγματα. Η κατεύθυνση θα μπορούσε να είναι η χρήσιμη εξισορρόπηση του πρωθυπουργοκεντρικού μας μοντέλου. Για παράδειγμα, θα μπορούσε ο Πρόεδρος να προεδρεύει σ’ ένα ολιγομελές σώμα που να επιλέγει τις ηγεσίες των Ανώτατων Δικαστηρίων ή των Ανεξάρτητων Αρχών.
Ωστόσο, ακόμα και η πρόωρη προεδρολογία, έστω κι έτσι, ίσως επιτρέπει μια συζήτηση για το μέλλον. Θέλουμε Πρόεδρο μέσα από το πολιτικό σύστημα ή προτιμάμε μη πολιτικό πρόσωπο που έχει διακριθεί σε άλλον τομέα της κοινωνικής ζωής.
Εχω τη γνώμη ότι ο Πρόεδρος πρέπει να προέρχεται από την πολιτική. Διότι η εκλογή ενός ατόμου εκτός πολιτικού πλαισίου διευκολύνει το πολιτικό σύστημα να μην αλλάξει σε τίποτα. Ολα θα φορτωθούν σ’ ένα πρόσωπο κύρους που έχει διακριθεί στον τομέα του, δηλαδή σε μια ωραία βιτρίνα, κι έτσι καμιά αυτοκάθαρση δεν θα προχωρήσει ποτέ. Και επειδή δύσκολα πετυχημένο πρόσωπο θα έμπαινε στην πολιτική με συμβολικό ρόλο.
Τίθεται όμως το ερώτημα: υπάρχουν άξια πρόσωπα στο συγκεκριμένο πολιτικό μας πεδίο; Είμαι βέβαιος. Υπάρχουν στελέχη τίμια, με μεγάλη πολιτική και κοινοβουλευτική εμπειρία, με πείρα των θεσμών και των λειτουργιών της δημοκρατίας. Ανθρωποι αδέκαστοι και αδιάφθοροι, που τους ενδιαφέρει το κοινωνικό καλό και θα ήθελαν να συμβάλουν στη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος, ειδικά αν ενισχυθούν οι προεδρικές αρμοδιότητες. Με μια λέξη, υπάρχουν και μη πολιτικάντηδες πολιτικοί.
Ο Ηλίας Μόσιαλος είναι καθηγητής των Οικονομικών της Υγείας στη London School of Economics, πρώην υπουργός
