Επιστήμονες από τα εργαστήρια Κυτταρικής Μηχανικής του Iνστιτούτου Ρίκεν της Ιαπωνίας και της Iατρικής Σχολής του Χάρβαρντ ανακοίνωσαν χθες, στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Nature», μία εντελώς νέα και σχετικά εύκολη στην εφαρμογή της μέθοδο αναπρογραμματισμού των σωματικών κυττάρων (STAP). Η μέθοδος STAP χρησιμοποιεί ένα ισχυρό περιβαλλοντικό ερέθισμα, όπως η απότομη ελάττωση του pH –της οξύτητας δηλαδή του περιβάλλοντος –για τον αναπρογραμματισμό ενός σωματικού φυσιολογικού κυττάρου, όπως τα λεμφοκύτταρα του αίματος, σε πολυδύναμο βλαστικό κύτταρο, το οποίο θα μπορούσε κατόπιν να διαφοροποιηθεί σε οποιοδήποτε άλλο είδος κυττάρου του οργανισμού. Μέχρι τώρα η μετατροπή αυτή επιτυγχανόταν με τεχνικές γενετικής μηχανικής, όπως η μεταφορά του κυτταρικού πυρήνα ενός βλαστικού σε ένα σωματικό κύτταρο ή η μεταφορά στα σωματικά κύτταρα συγκεκριμένων γονιδίων που τα μετατρέπουν σε πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα. Οι τεχνικές μοριακής γενετικής όμως εμπεριέχουν κινδύνους που σχετίζονται με τις «βίαιες» αλλαγές στο γενετικό υλικό του κυττάρου και την πιθανότητα μετατροπής του σε επικίνδυνο για ογκογένεση μεταλλαγμένο κύτταρο.

Η ανακάλυψη αυτή αλλάζει εντελώς τα δεδομένα στην αναγεννητική ιατρική, φέρνοντας χρονικά πιο κοντά την εφαρμογή στην κλινική θεραπευτική των κυτταρικών θεραπειών με τη χρήση βλαστικών κυττάρων από τον ίδιο τον ασθενή. Η μέθοδος STAP παρέχει τη δυνατότητα της μετατροπής σχετικά εύκολα (δίχως μεγάλες παρεμβάσεις στο γενετικό τους υλικό) φυσιολογικών κυττάρων που απομονώνονται από το αίμα του ασθενούς (λεμφοκύτταρα) σε πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα, τα οποία κατόπιν και αφού μετατραπούν σε φυσιολογικά κύτταρα του πάσχοντος ιστού του ίδιου του ασθενούς μεταμοσχεύονται στον πάσχοντα ιστό προς αντικατάσταση των παθολογικών κυττάρων. Η μέθοδος STAP θα δώσει μελλοντικά τις δυνατότητες για εντελώς νέες κυτταρικές θεραπευτικές προσεγγίσεις σε πολύ σημαντικά νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, οι καρδιοπάθειες, τα νευροεκφυλιστικά νοσήματα, οι κακοήθεις όγκοι.

Ο Αχιλλέας Γραβάνης είναι καθηγητής Φαρμακολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης.