Αναζήτηση
Τον βρήκα στο πεζοδρόμιο της Σταδίου. Τι κάνεις; Είμαι συνταξιούχος του υπουργείου Απαιδευσίας, μου λέει! Τον θυμάμαι καλά. Από τη δικτατορία· ήμασταν μαζί σε μια αντιστασιακή, τάχα μου, οργάνωση· για να κάνουμε προπαγάνδα. Τόσα χρόνια μετά τον θάνατο του Στάλιν και με τον σταλινισμό να εκπροσωπείται σχεδόν μόνο από τον Μπρέζνιεφ, εμείς προπαγανδίζαμε τον σταλινισμό –απλώς μερικοί από εμάς, οικειοθελώς χώναμε το κεφάλι μας στο στόμα του λύκου· χωρίς λόγο και χωρίς αποτέλεσμα.
Τον είχα λοιπόν τον παλιό φίλο συναντήσει έτσι τυχαία κι άλλες φορές στον δρόμο. Τον ρώτησα «άλλο», εκτός από το «συνταξιούχος». «Ο γιος μου είναι θεολόγος, άθεος», μου λέει, «και η κόρη μου τραπεζική υπάλληλος». «Εγώ, πάντως», συνέχισε, «δεν καταλαβαίνω τίποτα. Ούτε τι κοινωνία είναι αυτή ούτε τίποτα. Χώνω το χέρι μου στην κοινωνία και βρίσκω ένα ζελέ». Αυτά μου είπε ο φίλος –είπαμε να βρεθούμε για καφέ.
Με αφορμή αυτή τη λέξη, το «ζελέ» του φίλου, λέω να διατυπώσω μερικές σκέψεις γι’ αυτό ακριβώς, για την κατάσταση της κοινωνίας σήμερα· κάτι σαν απολογισμό του έτους που πέρασε. Και για τις ευθύνες· και για τις ενοχές· και για τα δύστυχα παιδιά, τους πολύ και λίγο νέους, που καμιά εξουσία δεν τα σκέφτεται.
Αναρωτήθηκε άραγε κάποιος απ’ αυτούς που συγκροτούν αυτό που εννοούμε λέγοντας «εξουσίες» τι θα κάνουν αυτοί;
Εχω ξαναδοκιμάσει να γράψω για την κοινωνία που, ολοφάνερα πια, βγαίνει από την κρίση· είχα μιλήσει για κοινωνία-σούπα. Τα πράγματα έκτοτε χειροτέρεψαν· η σούπα έπηξε, έγινε ζελέ, που είπε ο φίλος μου. Τι μεσολάβησε; Μεσολάβησαν πολλά. Οι πλαστές πινακίδες στο τζιπ τεσσάρων χιλιάδων κυβικών του πρώην υπουργού· η μη προσέλευσή του στο δικαστήριο και το πολυτελές ταξίδι του για διακοπές σε εξωτική χώρα –διακοπές είπα· από τι διέκοψε άραγε ο κύριος υπουργός; Μήπως από την κόπωση που αισθάνεται να οργανώνει πώς θα κλέβει το ελληνικό Δημόσιο; Ή να ετοιμάζει τον «ξενώνα» του; Οπως και ο άλλος πρώην υπουργός με τον δικό του «ξενώνα», με το κότερό του προηγουμένως, με την οφσόρ εταιρεία του;
Μεσολάβησε ο ορυμαγδός του αποκαλύψεων με τις μίζες των εξοπλιστικών προγραμμάτων –πού βρέθηκαν τόσα εκατομμύρια, αδερφέ μου; Μεσολάβησαν τα άλλα εκατομμύρια, αυτά του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου· μεσολάβησε η άλλη σούπα, των φυλακών και των αποδράσεων.
Σε αυτό το κλίμα, σε αυτές τις κοινωνικές πραγματικότητες, αν ακούσουμε τον φίλο μας οπαδό του κ. Τσίπρα να δηλώνει αδιάφορα ότι την επόμενη φορά θα ψηφίσει τον κ. Σαμαρά, να μην παραξενευτούμε ούτε να τον ρωτήσουμε, γιατί η απάντηση που θα πάρουμε θα μας τρομάξει· όλοι ίδιοι δεν είναι; Δεν κάνει καν τη σκέψη ότι ο κ. Τσίπρας δεν έχει κυβερνήσει και δεν μπορεί να τον βάζει στο ίδιο τσουβάλι με όσους κυβέρνησαν, γιατί, σου λέει, έτσι την πάτησα και με το ΠαΣοΚ.
Αδιέξοδο εκφράζουν όλα αυτά· ένα αδιέξοδο που οδηγεί κατευθείαν σε απώλεια της όποιας κοινωνικής συνείδησης έχει απομείνει από τα αλλεπάλληλα σκληρά οικονομικά χτυπήματα. Κάθε κοινωνικός άνθρωπος, άνθρωπος με κοινωνική συνείδηση, νιώθει να έχει βαλτώσει –ο βάλτος έχει κάτι επικίνδυνο: είναι πολύ πηχτός και δεν σ’ αφήνει να ξεκολλήσεις. Η απώλεια της κοινωνικής συνείδησης είναι το χειρότερο που μπορεί να συμβεί σε μια κοινωνία, γιατί την εξουθενώνει και δεν την αφήνει να βλέπει καθαρά. Δεν την αφήνει να δει ότι όλες αυτές οι παρανομίες, οι κλοπές δημόσιου χρήματος, η συναλλαγή, η διαφθορά και η διαπλοκή δεν οφείλονται στο πολιτικό σύστημα· δεν φταίει το αντιπροσωπευτικό μας πολίτευμα γι’ αυτό. Φταίνε οι ποικίλες εξουσίες που έχουν αναλάβει να το προστατέψουν –το έκαναν εις βάρος της κοινωνίας· κανένας, καμιά από τις, και αλληλοσυγκρουόμενες, εξουσίες δεν θέλησε να προστατέψει τις συνειδήσεις των κοινωνικών ανθρώπων. Εβαλλαν και εναντίον τους.
Ο Β. Κρεμμυδάς είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών
