Ο Νίκολας ντε Πίρο δεν μοιάζει με πολεμοχαρή μοναχό. Μου είναι αδύνατον να φανταστώ ότι ο διοπτροφόρος παππούς που ζει σε ένα παλάτσο του 16ου αιώνα, είναι δυνατόν να σκοτώσει κάποιον στο όνομα του Χριστού. Και όμως, αυτό έκανε κάποτε το τάγμα του, οι Ιππότες της Μάλτας ή –όπως είναι επίσημα γνωστοί –Κυρίαρχο Στρατιωτικό Τάγμα του Ξενώνα του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ της Ρόδου και της Μάλτας, Τάγμα του Αγίου Ιωάννη, Οσπιταλιέροι και Ιππότες της Μάλτας. Μάλιστα, μέχρι να περάσω το κατώφλι του, δεν ήξερα καν ότι εξακολουθούν να υπάρχουν.

Προερχόμενοι από τις πιο ευγενείς οικογένειες της Ευρώπης, οι Ιωαννίτες Ιππότες άφησαν κάποτε τις πατρίδες τους, έδωσαν όρκους αγνότητας και υπακοής και αφιερώθηκαν στην καταπολέμηση των απίστων. Και τώρα πια φροντίζουν φτωχούς και αρρώστους.

Η ιστορία της Μάλτας, που στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα σύμπλεγμα επτά νησιών –από τα οποία τα τρία είναι κατοικημένα –50 μίλια νοτίως της Σικελίας, είναι εξαιρετικά πλούσια. Τα πεντακάθαρα, καταγάλανα νερά της είναι ιδανικά για καταδύσεις, ενώ οι παραλίες της, οι βραχώδεις όρμοι, οι άγονοι λόφοι και το ζεστό κλίμα προσελκύουν εδώ και χρόνια πολλούς Βορειοευρωπαίους που αναζητούν ήλιο και φτηνές διακοπές.

Κάτω από αυτή τη φαινομενικά ήρεμη και ειρηνική επιφάνεια, όμως, κρύβεται ένα εκπληκτικό παρελθόν γεμάτο βία. Ο νησιοτικός οικισμός, που χρονολογείται στην προϊστορική εποχή, στο πέρασμα των αιώνων διοικήθηκε από Φοίνικες, Ελληνες, Καρχηδόνιους, Ρωμαίους, Βυζαντινούς και Αραβες. Και αφού κατακτήθηκε για ένα μικρό διάστημα στην καμπή του 19ου αιώνα από τον Ναπολέοντα, πέρασε κατόπιν πολλές δεκαετίες υπό βρετανική κυριαρχία μέχρι την ανεξαρτησία της το 1964.

Η πιο χαρακτηριστική περίοδος πάντως είναι η εποχή των Ιωαννιτών Ιπποτών, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη Μάλτα το 1530. «Ηταν ό,τι πιο σπουδαίο μάς συνέβη ποτέ», μου είπε ο κύριος Ντε Πίρο. Πράγματι, οι κοσμοπολίτες Ιππότες έχτισαν κάστρα, καθεδρικούς ναούς και την πρωτεύουσα του κράτους, Βαλέτα.

Σύγχρονη ζωή

Οι Μαλτέζοι διασχίζουν καθημερινά μια γέφυρα του 16ου αιώνα που οδηγεί από τις γύρω περιοχές στο κέντρο της πόλης. Τα βράδια παρακολουθούν όπερα στο ιταλικό μπαρόκ θέατρο Manoel και τις καλοκαιρινές νύχτες της Παρασκευής ξαπλώνουν στα μαξιλάρια που βγάζει το Bridge Bar στα –450 ετών –παλιά σκαλιά, για να ακούσουν ζωντανή τζαζ υπό το φως των κεριών.

Η στρατηγική σημασία της Μάλτας υπήρξε ανέκαθεν τεράστια, ήταν άλλωστε το προπύργιο της Ευρώπης στη Μεσόγειο, κέντρο εμπορικών συναλλαγών και δουλεμπορίου. Εδώ έγινε το 1565 και μια επική σύγκρουση Σταυρού και Ημισελήνου για τον έλεγχο της περιοχής με αποκορύφωμα τη φρικιαστική πολιορκία της Μάλτας από τους Οθωμανούς. Φεύγοντας από την Casa Rocca Piccola –το παλάτσο του κυρίου Ντε Πίρο- περπάτησα στην πόλη των Ιπποτών, που σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Φραντσέσκο Λαπαρέλι, βοηθό του Μιχαήλ Αγγελου. Μπαρόκ προσόψεις, κλειστά ξύλινα μπαλκόνια, πέτρινα σκαλοπάτια και στο ένα άκρο της το οχυρό του Αγίου Ελμο. Σχεδόν όλα τα νεότερα κτίρια είναι χτισμένα με τον ντόπιο γκρι – κίτρινο – ροζ ασβεστόλιθο που χαρίζει μια πραγματικά κομψή ενιαία εικόνα στην πόλη. Το ίδιο υλικό εξάλλου διάλεξε και ο Ρέντσο Πιάνο για το ατελείωτο, προς το παρόν, έργο του. Ο διάσημος αρχιτέκτονας έχει σχεδιάσει στην είσοδο της πόλης ένα νέο κτίριο για το Κοινοβούλιο, την αναπαλαίωση της Οπερας και μια πύλη που θυμίζει Μεσοποταμία.

«Προσπαθούμε να είμαστε η γέφυρα μεταξύ Ευρώπης και αραβικού κόσμου. Είναι παράδοσή μας αυτό», μου είπε ο Τζιόβανι Μπουτίτζεγκ ένα βράδυ που τρώγαμε στην οδό Στρέιτ (Strait street), η οποία μέχρι το 1979, που έφυγε το βρετανικό ναυτικό από τη Μάλτα, ήταν γνωστή για τους οίκους ανοχής, τα μπαρ και τους καβγάδες των μεθυσμένων ναυτών.

Στο εστιατόριο Palazzo Preca δοκιμάσαμε ένα ορεκτικό που ονομάζεται μπιτζίλα (bigilla), ένα είδος χούμους από φασόλια της Τζέρμπα. «Τη μεγαλύτερη επιρροή δεν τη δεχτήκαμε από τους αποικιοκράτες, αλλά από τη γεωγραφία μας», μου είπε ο κύριος Μπουτίτζεγκ, ο οποίος εργάζεται στο γραφείο της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τις σχέσεις με τα αραβικά κράτη. Πράγμα που καταλαβαίνει εύκολα κανείς ύστερα από μια βόλτα με θαλάσσιο ταξί στο Μεγάλο Λιμάνι. Και δεν χρειάζονται στρατιωτικές γνώσεις για να αντιληφθεί πόσο ιδανική ήταν αυτή η βαθιά εσοχή για τις ναυτικές δυνάμεις. Σήμερα στο λιμάνι πηγαινοέρχονται οι νταΐσα (dghajsa), οι βαμμένες ξύλινες βάρκες με τις καμπυλόγραμμες πλώρες που θυμίζουν φοίνικες προγόνους, αλλά και σκάφη – ντίσκο που τα σαββατόβραδα νοικιάζονται για πάρτι.

Το θαλάσσιο ταξί με άφησε κοντά στο Σεντ Αντζελο, το ιπποτικό φρούριο που επισκευάζεται και θα είναι έτοιμο το 2015. Πριν κατέβω όμως για να περπατήσω στα δαιδαλώδη μεσαιωνικά δρομάκια της πόλης, που λέγεται και Birgu και Vittoriosa, θαύμασα από τη θάλασσα τις απότομες πλαγιές της Βαλέτας και τα τέσσερα οχυρά της.

Στο παλάτι του Μεγάλου Μαγίστρου, έξω από μια αίθουσα βασανιστηρίων, με διάφορα ανατριχιαστικά ξύλινα αντικείμενα, μια ταμπέλα γράφει: «Σε αντίθεση με τη λαϊκή φαντασία, η Ιερά Εξέταση δεν χρησιμοποιούσε βασανιστήρια αδιακρίτως, ήταν αποκλειστικά για περιπτώσεις πολύ σοβαρών παραβάσεων της Ορθοδοξίας», ενώ σε έναν κατάλογο των θυμάτων περιλαμβάνονται μερικές από τις αμαρτίες τους, μεταξύ των οποίων «ιδιοκτησία απαγορευμένων βιβλίων», «μαγεία» και «αποστασία στο Ισλάμ».

Στα αρχεία του παλατιού εξάλλου, βρίσκει κανείς ενδιαφέροντα πράγματα. Επισήμως οι Ιππότες δεν παντρεύονταν ούτε αποκτούσαν παιδιά. Υπάρχουν, όμως, νομικά έγγραφα που αποδεικνύουν το αντίθετο. Τα αρχεία ρίχνουν επίσης φως και σε άλλα γεγονότα της εποχής των Ιπποτών. Οταν οι χριστιανοί και οι μουσουλμάνοι δεν επιδίδονταν σε σφαγές, έκαναν εμπορικές συμφωνίες μεταξύ τους –τότε μάλιστα δημιουργήθηκαν και τα πρώτα διαβατήρια με τη σφραγίδα του σουλτάνου που εγγυόταν την ασφαλή διέλευση του κομιστή από τις θάλασσες του εχθρού.

Την επομένη πήρα το πλοίο για το Γκόζο. Το δεύτερο σε μέγεθος νησί της χώρας είναι μια ήσυχη μικρογραφία της Μάλτας. Στη μέση υπάρχει ένας λόφος με μια ακρόπολη στην κορυφή του, όπου βρίσκεται η πόλη Ραμπάτ. Στο αρχαιολογικό μουσείο, σε μια ρωμαϊκή μαρμάρινη πλάκα που χρησιμοποιήθηκε τον 12ο αιώνα ως ταφόπλακα, η αραβική επιγραφή τιμά τον θάνατο ενός κοριτσιού μια Πέμπτη του 1174: «Κοιτάξτε γύρω σας! Υπάρχει κάτι αιώνιο στη γη; Κάτι που να απωθεί ή να μαγεύει τον θάνατο;» γράφει. Και όμως οι δρόμοι και τα σοκάκια που διάβηκα εκείνες τις ημέρες, ακόμη και η πέτρα μπροστά μου, φαίνονταν να κάνουν ακριβώς αυτό.

Τελευταία Νέα