Αναζήτηση
Μια ματιά προς τα πίσω. Μέχρι τα 1750 όλοι ο πόλεμοι, τα λογοτεχνικά έργα, οι ερωτικές σχέσεις, τα θρησκευτικά σχίσματα, ολόκληρο το ανθρώπινο θέατρο της φιλοδοξίας, της απάτης και της μεταμέλειας διαδραματιζόταν σε ένα φάσμα πολύ μικρό για να βελτιώσει τη ζωή των απλών ανθρώπων. Στα μέσα του 18ου αιώνα, η ποιότητα ζωής του μέσου Ευρωπαίου ήταν ελάχιστα καλύτερη από εκείνη που απολάμβαναν 2.000 χρόνια νωρίτερα οι πολίτες της αρχαίας Ρώμης.
Κατόπιν, συνέβησαν δύο σημαντικές εξελίξεις: η πρώτη βιομηχανική επανάσταση που ξεκίνησε το 1750 στον Βορρά της Αγγλίας και η δεύτερη περίπου στα 1870. Ετσι από τα μέσα του 18ου αιώνα και μετά η ανθρώπινη ευημερία επιταχύνθηκε με έναν απίστευτο για τα μέχρι τότε δεδομένα ρυθμό. Αντί για στασιμότητα, η ανάπτυξη έγινε τόσο γοργή ώστε στις δεκαετίες του ’50 και του ’60 ο μέσος πολίτης στη Δύση (ΗΠΑ και Ευρώπη) σχεδόν διπλασίασε το βιοτικό επίπεδο των γονέων του. Μέσα σε μία μόλις γενιά η ζωή έγινε δύο φορές καλύτερη.
Κάποια στιγμή στις αρχές του ’70 αυτή η μεγάλη επιτάχυνση άρχισε να κοπάζει. Αργά στην αρχή, πιο γρήγορα κατόπιν μέχρι την κατάρρευση που επήλθε το 2008. Ο καθηγητής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Νορθουέστερν των ΗΠΑ Ρόμπερτ Γκόρντον διατυπώνει μια απαισιόδοξη άποψη για το μέλλον. Οι δυνάμεις της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης, πιστεύει, ήταν μοναδικές και γι’ αυτό δεν θα επαναληφθούν. Οι επιπτώσεις της χρειάστηκαν έναν αιώνα για να γίνουν ορατές –το αυτοκίνητο και μετά το αεροπλάνο έσπασαν τα στενά γεωγραφικά όρια, η εκπαίδευση μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο έγινε προσβάσιμη σε όλους, οι γυναίκες μπήκαν μαζικά στην αγορά εργασίας. Μπορούν αυτά να επεκταθούν; αναρωτιέται. Οχι ιδιαίτερα, απαντά.
Από την άλλη υπάρχουν αισιόδοξοι όπως ο Ερικ Μπρίνολφσον ειδικός στην οικονομία της τεχνολογίας στο ΜΙΤ που αναφέρεται στις τεράστιες δυνατότητες που ανοίγει η νέα εποχή: το PlayStation ενός παιδιού είναι πιο ισχυρό από ένα σούπερ κομπιούτερ του στρατού το 1996, ένα πρόγραμμα σκακιού που κάποιος ανεβάζει στο κινητό του μπορεί να νικήσει οποιονδήποτε γκραντ μάστερ. Η ανθρωπότητα, ισχυρίζεται, μπαίνει σε μια νέα φάση ανάπτυξης.
Αισιόδοξοι και απαισιόδοξοι –όλα τα ενδεχόμενα είναι πιθανά στην εξέλιξη και όλες οι βεβαιότητες στον αέρα. Ας θυμηθούμε ότι προτού η λέξη «εποχή» καταλήξει να σημαίνει αποκλειστικά τη χρονική περίοδο είχε τη σημασία της αμφιβολίας, της επιφυλακτικής στάσης, σύμφωνα με τη γνωσιοθεωρία του σκεπτικισμού, όπως τη σχημάτισε ο φιλόσοφος Πύρρων ο Ηλείος (360-270 π.Χ.) θεμελιώνοντάς την ακριβώς στις λέξεις «εποχή»/«επέχειν». Συμβούλευε να είμαστε επιφυλακτικοί, επειδή κανείς δεν μπορεί να εκφέρει οριστική γνώμη για κανένα φαινόμενο. Και μπροστά σε όλο τον φόβο που εκτοξεύεται εναντίον μας ας έχουμε στον νου τον Επίχαρμο: «Νήφε και μέμνησο απιστείν», να είσαι νηφάλιος και να θυμάσαι να δυσπιστείς.
