«Οταν η δημοκρατική νομιμότητα μετατρέπεται στο πρόσχημα μιας έρπουσας απολυταρχίας πρέπει να παραχωρεί τη θέση της στη νομιμότητα των επαναστατικών αλλαγών». Ετσι τελείωνε το άρθρο των αιγύπτιων συγγραφέων Μπαγκάτ Ελνάντι και Αντέλ Ριφαάτ, γνωστών με το κοινό ψευδώνυμο «Μαχμούντ Χουσεΐν», που δημοσιεύτηκε στη «Λιμπερασιόν» στις 10 Ιουλίου, μια εβδομάδα μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα που ανέτρεψε τον Μοχάμεντ Μόρσι. Ο τίτλος του άρθρου ήταν «Ο λαός έδωσε, ο λαός πήρε πίσω». Και η λέξη αυτή –ο λαός –εμφανιζόταν σε κάθε παράγραφο.

Το ίδιο συμβαίνει και στη συνέντευξη με τους δύο συγγραφείς που δημοσίευσε η ίδια εφημερίδα χθες, μία ημέρα μετά τη μεγάλη σφαγή. Ο λαός θεώρησε προσβλητικές τις καθιστικές διαμαρτυρίες των Αδελφών Μουσουλμάνων. Ο λαός περίμενε από τον Στρατό να τις διαλύσει αμέσως. Ο λαός δεν χρειάστηκε να περιμένει πολύ μετά την εκλογή του Μόρσι για να καταλάβει ότι η χώρα βάδιζε προς την καταστροφή. Ο λαός έχει νικήσει οριστικά τον φόβο και θεωρεί πλέον τους ηγέτες του αντιπροσώπους του, όχι αφεντικά του.

Μου φαινόταν πάντα περίεργη αυτή η απεγνωσμένη προσπάθεια των διανοουμένων να ταυτιστούν με τον λαό, όπου και αν την έβλεπα, σε Ανατολή ή Δύση, σε καθεστώτα δημοκρατικά ή όχι και τόσο δημοκρατικά, από διανοούμενους σοβαρούς ή όχι και τόσο σοβαρούς. Μέσα μου εύχομαι οι «Μαχμούντ Χουσεΐν», όπως και οι άλλοι σοβαροί αιγύπτιοι διανοούμενοι που πήραν το τελευταίο διάστημα το μέρος του Στρατού, να έχουν δίκιο, να ήταν αναπόφευκτο αυτό το πραξικόπημα και να είναι αδικαιολόγητη η ανησυχία των δημοκρατών στη Δύση. Δεν μπορώ όμως να διώξω τη σκέψη ότι «λαός» δεν είναι μόνο οι «καλοί», οι «δικοί μας», είναι και οι «κακοί», οι απέναντι, οι άλλοι, άνθρωποι που σκέπτονται διαφορετικά από εμάς, έχουν άλλα όνειρα, πιστεύουν σε άλλους θεούς. Οπως δεν μπορώ να ξεχάσω ότι στο όνομα του λαού έγιναν τα χειρότερα εγκλήματα από εκείνους που ισχυρίζονταν ότι τον εκπροσωπούσαν.

Οταν ξέσπασε η εξέγερση στην Αίγυπτο, στις αρχές του 2011, είχα μια συζήτηση μ’ έναν φίλο, παλιά καραβάνα, που έβλεπε τις διαδηλώσεις με μεγάλη καχυποψία. Το ισλαμικό στοιχείο ήταν έντονο, ο ρόλος των γυναικών αξιοσημείωτος αλλά πάντα περιθωριακός, ο κίνδυνος αποσταθεροποίησης μεγάλος. Εγώ ήμουν ενθουσιασμένος, εκείνος επιφυλακτικός. Θα έλεγε κανείς ότι οι εξελίξεις τον δικαιώνουν. Οτι η Αραβική Ανοιξη πνίγηκε στο αίμα. Δεν θα συμφωνήσω. Οχι επειδή γνωρίζω τη βούληση ή τις επιθυμίες των λαών της περιοχής. Αλλά επειδή πιστεύω ακράδαντα στο δικαίωμά τους να ζουν χωρίς δυνάστες, κοσμικούς ή θρησκευτικούς. Οπως ακριβώς κι εμείς.