Δεν υπάρχει αμφιβολία πως έχει γίνει κατάχρηση της φράσης «το τέλος της Μεταπολίτευσης». Θα μπορούσε να αναφέρει κανείς ενδεικτικά, ως τέτοια «τέλη», το 1981, το 1989, το 1996, το 2004. Και όμως, συνοπτικά, θα μπορούσα να επικαλεστώ δύο μείζονα επιχειρήματα υπέρ της άποψης ότι ναι, πράγματι, ζούμε σήμερα το τέλος της Μεταπολίτευσης.

Με τις δύο διαδοχικές εκλογές του 2012, ο πολιτικός χάρτης άλλαξε ριζικά. Η εναλλαγή δύο μεγάλων κομμάτων στην κυβέρνηση, ενός της Κεντροδεξιάς και ενός της Κεντροαριστεράς, έχει υποστεί καίριο και πιθανώς μη αναστρέψιμο πλήγμα (το αν είναι θετική ή όχι αυτή η εξέλιξη είναι άλλη συζήτηση). Εχουμε, έτσι, σήμερα στη Βουλή επτά κόμματα, με το ένα μάλιστα από αυτά να αμφισβητεί ρητά και απροκάλυπτα ακόμη και την υπεροχή της δημοκρατίας ως πολιτικού συστήματος σε σύγκριση με τη δικτατορία του 1967-74. Ως φυσικό επακόλουθο αυτού του πολιτικού κατακερματισμού, η χώρα έχει για πρώτη φορά από το 1951 κυβέρνηση συνεργασίας –με εξαίρεση, βέβαια, το 1989-90, οπότε όμως κανένας ουσιαστικά δεν κυβερνούσε και όλοι προσπαθούσαν απλώς να πλασαριστούν καλύτερα για τις επόμενες εκλογές. Η εξ ανάγκης σημερινή αυτή συγκυβέρνηση ίσως αποδειχθεί πάντως μια από τις θετικές συνέπειες της βαθιάς και εξαιρετικά οδυνηρής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα, «διδάσκοντάς» μας την τόσο κοινή στην υπόλοιπη Ευρώπη κουλτούρα των κυβερνήσεων συνεργασίας.

Αλλά και στο κοινωνικό πεδίο νομίζω ότι μπορεί να γίνεται λόγος για «τέλος εποχής». Το μοντέλο που ίσχυε έως σχετικά πρόσφατα βασιζόταν κατά κύριο λόγο στις πελατειακές σχέσεις, σε ένα κράτος όπου σχεδόν για όλους υπήρχε μια θεσούλα στην παντοδυναμία των συντεχνιών. Στο μέτρο που αυτό το μοντέλο τρεφόταν με δανεικά είναι προφανές ότι, παρά την ασύστολη δημαγωγία των αυτοαποκαλούμενων αντιμνημονιακών, «το πάρτι έχει τελειώσει». Μπορεί η χώρα να ανακάμψει κάπως, μπορεί τα πράγματα να πάνε λίγο καλύτερα, αλλά ένα είναι βέβαιο: οι «ημέρες κρασιού και λουλουδιών» της περιόδου 1974-2009 (ή 1981-2009, αν θέλετε) δεν πρόκειται να επανέλθουν.

Από τη στιγμή, λοιπόν, που στο κοινωνικό μοντέλο και στο πολιτικό σύστημα έχουν επέλθει τέτοιας έκτασης και τέτοιου βάθους ανατροπές, ναι, πράγματι, νομίζω ότι μπορούμε να μιλάμε πια οριστικά –και όχι απλώς ρητορικά και για λόγους γλαφυρότητας –για το τέλος της Μεταπολίτευσης.

Ο Ανδρέας Παππάς είναι μεταφραστής – επιμελητής εκδόσεων