Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι οι πρώτοι Χόμο Σάπιενς συνυπήρξαν για σύντομο χρονικό διάστημα με τους ανθρώπους του Νεάντερταλ. Ομως, ενώ έχει γίνει κατανοητό ότι οι άνθρωποι είχαν καλύτερα ανεπτυγμένους εγκεφάλους από τους Νεάντερταλ, γεγονός που συνέβαλε στην εξαιρετική εξέλιξή τους, οι λόγοι που οδήγησαν στην εξαφάνιση τους προϊστορικούς προγόνους μας δεν είναι ακόμη ξεκάθαροι. Μια νέα μελέτη – δημοσιεύθηκε στα Πρακτικά της Βασιλικής Ακαδημίας της Βρετανίας – υποστηρίζει πως οι άνθρωποι του Νεάντερταλ εξαφανίστηκαν επειδή είχαν πολύ μεγαλύτερα μάτια από τους απογόνους τους, τους Χόμο Σάπιενς. Εξαιτίας των μεγάλων ματιών τους οι εγκέφαλοι των Νεάντερταλ αφιέρωναν δυσανάλογα μεγάλο μέρος της λειτουργίας τους για την όραση, ιδίως κατά τη διάρκεια της νύχτας, αντί να το αφιερώνουν στην εκτέλεση άλλων, ανώτερων εγκεφαλικών λειτουργιών.
Παρότι οι εγκέφαλοι των Νεάντερταλ ήταν αναλόγου μεγέθους με τον εγκέφαλο ενός σύγχρονου ανθρώπου, η δομή τους – αναφέρεται στην έρευνα – ήταν εντελώς διαφορετική. Οι περιοχές του εγκεφάλου τους που ήταν αφιερωμένες στις γνωστικές λειτουργίες ήταν σημαντικά μικρότερες από ό,τι στους Χόμο Σάπιενς ενώ, εκτός από την όραση, οι εγκέφαλοι των Νεάντερταλ εστίαζαν επίσης περισσότερο στην κίνηση του σώματός τους. Εγκαταλείποντας τη φωτεινή και ζεστή Αφρική για την κρύα και σκοτεινή Ευρώπη νωρίτερα από τους Χόμο Σάπιενς, οι Νεάντερταλ αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν σε αντίξοες συνθήκες. Το αποτέλεσμα ήταν να αναπτυχθούν περισσότερο τα μάτια τους καθώς και η περιοχή του εγκεφάλου που επεξεργάζεται τα οπτικά ερεθίσματα. Αντιθέτως, οι άνθρωποι που παρέμειναν στην Αφρική κατάφεραν να αναπτύξουν τους μετωπιαίους λοβούς τους οι οποίοι σχετίζονται με τις νοητικές λειτουργίες.
Αυτά υποστηρίζουν τρεις βρετανοί επιστήμονες, ο Κρις Στρίνγκερ από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου και οι Εϊλουνεντ Πιρς και Ρόμπιν Ντάνμπαρ από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, οι οποίοι εξέτασαν τα κρανία 25 ανθρώπων του Νεάντερταλ και 39 ανθρώπων ηλικίας μεταξύ 27.000 και 200.000 χιλιάδων χρόνων. Η ομάδα ανέλυσε τον όγκο του εσωτερικού των κρανίων, το μήκος και το πλάτος που είχαν οι κόγχες των ματιών, καταφέρνοντας έτσι να υπολογίσει το μέγεθος των βολβών των ματιών και των οπτικών φλοιών τους (εγκεφαλικές περιοχές που σχετίζονται με τη λειτουργία της όρασης). Οι μετρήσεις τους επιβεβαίωσαν ότι τα μάτια των ανθρώπων του Νεάντερταλ ήταν κατά 6 χιλιοστά μεγαλύτερα από εκείνα των Χόμο Σάπιενς. Παρότι η διαφορά μοιάζει να είναι αμελητέα, σύμφωνα με τους επιστήμονες ήταν αρκετή για να αναγκάζει τους εγκεφάλους των Νεάντερταλ να εργάζονται περισσότερο για την επεξεργασία των οπτικών ερεθισμάτων πάρα για την επιτέλεση άλλων, σημαντικότερων – όπως αποδείχτηκε στην περίπτωση των Χόμο Σάπιενς – γνωστικών και κοινωνικών λειτουργιών.
