… το 18ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ο Λι Ουεϊντόνγκ –ένας καθηγητής Πολιτικών Επιστημών –ετοιμάστηκε να παρακολουθήσει μια μάχη εξουσίας σε μια από τις μεγαλύτερες χώρες του κόσμου. Αντί να μείνει όμως στο Πεκίνο για να ζήσει τη μεταβίβαση της εξουσίας, ανέβηκε σε ένα αεροπλάνο και πήγε στις ΗΠΑ. «Πιστεύω ότι η πολιτική στην Κίνα παραμένει σε προϊστορικό στάδιο», είπε. «Λέω συχνά, εν είδει αστείου, ότι ο κινεζικός πολιτισμός είναι ο τελευταίος προϊστορικός πολιτισμός στον κόσμο».

Με την Κίνα…

… να βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, πολλοί είναι εκείνοι στους κόλπους της τοπικής ελίτ που εκφράζουν αμφιβολίες για το κατά πόσον το αυταρχικό σύστημά της μπορεί να αντιμετωπίσει τις πιέσεις που δέχονται η χώρα και ο λαός της. Οι μεταρρυθμίσεις που εφάρμοσε ο Ντενγκ Σιαοπίνγκ μετά το 1978 μετέτρεψαν τη χώρα στη δεύτερη οικονομία του κόσμου. Ο τρόπος όμως με τον οποίο η κινεζική ηγεσία διαχειρίστηκε δεκαετίες ανάπτυξης δημιούργησε τεράστια προβλήματα που πολλοί πιστεύουν ότι δεν είναι δυνατόν πλέον να παραμεριστούν. Πολλοί από τους επικριτές του κινεζικού μοντέλου έχουν επωφεληθεί από τα οικονομικά επιτεύγματα της Κίνας. Ανάμεσά τους είναι δισεκατομμυριούχοι, διανοούμενοι και παιδιά των πρωτεργατών της επανάστασης. Το επιχείρημά τους είναι ότι το σημερινό πρόγραμμα του κόμματος δεν μπορεί να οδηγήσει την Κίνα στον δρόμο της σταθερότητας. Αυτό που χρειάζεται είναι μια ολοκληρωμένη στρατηγική για να μειωθεί ο έλεγχος που ασκεί το Κομμουνιστικό Κόμμα στην οικονομία, τη Δικαιοσύνη, τα μέσα ενημέρωσης, τον Στρατό, την εκπαίδευση και την καθημερινή ζωή των πολιτών. «Προκειμένου να οικοδομήσουμε μια πραγματική οικονομία της αγοράς, πρέπει να εφαρμόσουμε πραγματικές πολιτικές μεταρρυθμίσεις», λέει ο Γιανγκ Τζισένγκ, εξέχων ιστορικός της εποχής του Μάο.

Προς το παρόν, πάντως…

… οι ηγέτες του κόμματος δεν έχουν δώσει καμιά ένδειξη ότι σκοπεύουν να περιορίσουν έστω και κατ’ ελάχιστον τον έλεγχο της κυβέρνησης. «Δεν θα αντιγράψουμε ποτέ ένα δυτικό πολιτικό σύστημα», τόνισε την περασμένη Πέμπτη ο απερχόμενος πρόεδρος Χου Τζιντάο στην ομιλία με την οποία άνοιξε το συνέδριο του κόμματος. Μόνο τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει έδαφος στην Κίνα η ιδέα της φιλελευθεροποίησης του πολιτικού συστήματος. Πριν από αυτό, πολλοί εξήραν τον θρίαμβο του «μοντέλου της Κίνας» ή της «συναίνεσης του Πεκίνου», ενός μείγματος πολιτικού αυταρχισμού και οικονομίας της αγοράς. Ο τρόπος όμως με τον οποίο η Κίνα διαχειρίστηκε την κρίση –με τη διοχέτευση 588 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην οικονομία και την έκρηξη του δανεισμού από κρατικές τράπεζες –οδήγησε στην κατασκευή μεγάλων έργων υποδομής που μπορεί να μη δικαιολογήσουν ποτέ το κόστος τους.

Πολλοί οικονομολόγοι…

… λένε τώρα ότι το οικονομικό μοντέλο της Κίνας, που στηρίζεται στις επενδύσεις και τις εξαγωγές, δεν είναι βιώσιμο και πρέπει να στραφεί περισσότερο στους κινέζους καταναλωτές. Δεν θα είναι όμως εύκολο για τους νέους ηγέτες να κάνουν κάτι τέτοιο. Στον πυρήνα του σημερινού οικονομικού μοντέλου βρίσκεται το πολιτικό σύστημα, χάρη στο οποίο οι κομματικοί αξιωματούχοι και οι κρατικές υπηρεσίες αποκομίζουν τεράστια κέρδη.