Μια σκιά συνοδεύει τον θάνατο του ανθρώπου που επί δεκαετίες υπήρξε η πιο δυνατή φωνή της αντιπολίτευσης στην κομμουνιστική κυβέρνηση της Κούβας, του κουβανού ακτιβιστή που έβαλε σκοπό στη ζωή του να χτίσει το κίνημα που θα υποχρεώσει τον Φιντέλ και τον Ραούλ Κάστρο να παραχωρήσουν περισσότερες ελευθερίες και δικαιώματα στους κουβανούς πολίτες. Ο Οσβάλντο Πάγια έχασε τη ζωή του σε τροχαίο την περασμένη Κυριακή. Ηταν 60 ετών.

Το δυστύχημα, υποστηρίζουν οι κουβανικές Αρχές, επήλθε όταν το αυτοκίνητο βγήκε από την πορεία του και καρφώθηκε σε ένα δένδρο, στην ανατολική πόλη Μπάγιαμο. Εκτός από τον Πάγια, σκοτώθηκε ένας ακόμη Κουβανός και τραυματίστηκαν ένας Ισπανός και ένας Σουηδός, που επέβαιναν στο αυτοκίνητο. Κάποιοι αντιμετωπίζουν με δυσπιστία αυτά τα στοιχεία. Είναι κυρίως κουβανοί ακτιβιστές, που επικαλούνται περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων, σύμφωνα με τις οποίες το αυτοκίνητο του Πάγια δεν προσέκρουσε σε δένδρο, αλλά συγκρούστηκε με άλλο αυτοκίνητο που έπεσε πάνω του. Η 23χρονη Ρόζα Μαρία Πάγια, ένα από τα τρία παιδιά του, το δήλωσε ευθέως σε συνέντευξή της, ότι δεν πιστεύει πως ήταν ατύχημα και πως η οικογένειά της διεξάγει τη δική της έρευνα. «Το μόνο που ήθελε είναι να απολαμβάνουν οι Κουβανοί τα δικαιώματά τους. Τίποτα άλλο», είπε ξεσπώντας σε κλάματα. Νωρίτερα είχε εξηγήσει πως τα τελευταία χρόνια η οικογένειά της δεχόταν ασφυκτική πίεση και ότι, όπως όλοι οι ακτιβιστές στη χώρα της, αντιμετώπιζαν τεράστιες οικονομικές δυσκολίες. Παρ’ όλα αυτά, ο πατέρας της δεν σταμάτησε ούτε λεπτό να ελπίζει στην αλλαγή της Κούβας, η οποία πίστευε πως θα έλθει εκ των έσω.

Μεγάλο μέρος της δύναμής του αυτής αντλούσε από τη ρωμαιοκαθολική πίστη του, για την οποία ωστόσο, έφηβος ακόμη, αναγκάστηκε να περάσει από τα στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων τον Μάιο του 1969. Το 1986 παντρεύτηκε την Οφηλία Ασεβέδο, με καθολικό γάμο, πράξη εξαιρετικά αήθης στην αθεϊστική Κούβα.

Η φωνή του ωστόσο ακούστηκε δυνατά στην Κούβα μόλις πριν από 10 χρόνια, έστω και αν η ακτιβιστική δράση του αρχίζει στα τέλη της δεκαετίας του 80, με την ίδρυση του μη κυβερνητικού Χριστιανικού Απελευθερωτικού Κινήματος. Το 2002, ο Πάγια οργάνωσε το λεγόμενο Σχέδιο Βαρέλα, τη μεγαλύτερη ειρηνική εκστρατεία με στόχο τη συγκέντρωση υπογραφών και αίτημα τη θέσπιση νόμων που θα εγγυώνται την προστασία των πολιτικών δικαιωμάτων των Κουβανών, όπως η ελευθερία του λόγου. Λίγο πριν από την επίσκεψη του πρώην αμερικανού προέδρου Τζίμι Κάρτερ στην Κούβα, τον Μάιο του 2002, ο Πάγια κατέθεσε στο Κοινοβούλιο 11.020 υπογραφές. Ακολούθησε ένα δεύτερο πακέτο, με περισσότερες από 14.000 υπογραφές στην Εθνοσυνέλευση – και μία νέα πρόκληση για το σοσιαλιστικό σύστημα της χώρας. Η κυβέρνηση απέρριψε το κίνημα, όμως την ίδια χρονιά η Ευρωπαϊκή Ενωση τίμησε τον Πάγια με το Βραβείο Ζαχάροφ, που φέρει το όνομα του τελευταίου σοβιετικού αντιφρονούντος Αντρέι Ζαχάροφ. Ο πρώην πρόεδρος της Τσεχίας Βάτσλαβ Χάβελ τον πρότεινε επίσης δύο φορές για το Νομπέλ Ειρήνης.