Φορομπόνους με εκπτώσεις στον ΦΠΑ και συμμετοχή σε κληρώσεις με δώρα θα κερδίζουν οι φορολογούμενοι που πληρώνουν με πιστωτική ή χρεωστική κάρτα και εξαναγκάζουν με αυτόν τον τρόπο εμπόρους και ελεύθερους επαγγελματίες να κόβουν απόδειξη. Το υπουργείο Οικονομικών, αναγνωρίζοντας ότι το ισχύον σύστημα συλλογής αποδείξεων έχει αποτύχει στη μάχη για την πάταξη της φοροδιαφυγής, ετοιμάζεται για δραστικές αλλαγές με απώτερο στόχο την εφαρμογή του αμερικανικού μοντέλου φορολόγησης.

Στο αμερικανικό σύστημα, ο φόρος εισοδήματος επιβάλλεται μόνο στο μέρος του εισοδήματος που δεν καταναλώνεται ή δεν επενδύεται. Αν υποθέσουμε ότι ένας φορολογούμενος έχει εισόδημα 40.000 ευρώ και στη διάρκεια του έτους έχει δαπανήσει 30.000, ο φόρος εισοδήματος θα επιβληθεί στη διαφορά των 10.000 ευρώ, με έναν χαμηλό συντελεστή της τάξεως του 10% ή ακόμα και χωρίς φόρο.

Οπως εξηγούν αρμόδια στελέχη του υπουργείου Οικονομικών, σε αυτό το σενάριο – και με δεδομένο ότι όλες οι πληρωμές γίνονται μέσω πιστωτικών καρτών, επομένως καταγράφονται – το Δημόσιο εισπράττει αμέσως τον ΦΠΑ. Στα 30.000 ευρώ δαπανών αναλογεί ΦΠΑ (23%) ίσος με 6.900 ευρώ, όπως και σήμερα, με τη διαφορά ότι σήμερα το συνηθέστερο είναι ο ΦΠΑ να καταλήγει στις τσέπες επιτηδείων και όχι στα ταμεία του Δημοσίου. Σε αυτό το πλαίσιο, ο φορολογούμενος θα έχει λόγο να παίρνει απόδειξη για κάθε του συναλλαγή, ενώ δεν θα υπάρχει κανένας λόγος να κάθεται και να μετράει ευρώ προς ευρώ πόσες αποδείξεις μάζεψε. Θα γίνεται αυτόματα δεδομένου ότι όλες οι συναλλαγές θα γίνονται με ηλεκτρονικό τρόπο ή με πλαστικό χρήμα.

Ποιο είναι το σχέδιο. Το σχέδιο που ετοιμάζεται να θέσει το υπουργείο Οικονομικών σε σταδιακή εφαρμογή έχει τρία σκέλη:

1 Ηλεκτρονική διασύνδεση όλων των ταμειακών μηχανών με το υπουργείο Οικονομικών. Παρά το γεγονός ότι έχει εξαγγελθεί πολλές φορές, αυτήν τη φορά το σύστημα είναι σχεδόν έτοιμο και εκτιμάται ότι από το φθινόπωρο μπορεί να γίνει πραγματικότητα. Ετσι το υπουργείο Οικονομικών θα βλέπει σε πραγματικό χρόνο κάθε κίνηση των ταμειακών μηχανών. Από μόνο του το μέτρο δεν διασφαλίζει ότι θα κόβονται αποδείξεις.

2Φοροκίνητρα για χρήση πλαστικού χρήματος. Ο φορολογούμενος ο οποίος θα κάνει τις συναλλαγές του με πλαστικό χρήμα, είτε χρεωστική είτε πιστωτική κάρτα, θα έχει μεγάλο μπόνους. Στο τραπέζι έχουν τεθεί διάφορες προτάσεις οι οποίες είχαν εξεταστεί στο παρελθόν, αλλά χάθηκαν στην αδράνεια των μεταρρυθμίσεων που έμειναν στα χαρτιά.

Σύμφωνα με αυτές τις προτάσεις, όσοι χρησιμοποιούν πλαστικό χρήμα, άρα βοηθούν στην αποτύπωση κάθε συναλλαγής, θα κερδίζουν μείωση ΦΠΑ από το 23% στο 20% και από το 13% στο 10% αλλά παράλληλα με τον κωδικό της απόδειξης θα μετέχουν σε κληρώσεις που θα διενεργεί σε τακτά χρονικά διαστήματα, π.χ. κάθε μήνα το υπουργείο Οικονομικών ή κάθε εξάμηνο, με δώρα τα οποία θα μπορούσαν να είναι αυτοκίνητα, ταξίδια ή και μετρητά.

Οπως λένε αρμόδια στελέχη, για έναν καταναλωτή το ενδεχόμενο να κερδίσει 100.000 ευρώ ή ένα αυτοκίνητο είναι σημαντικό δέλεαρ για τον προϋπολογισμό, από την άλλη η δαπάνη είναι ανεπαίσθητη μπροστά στο όφελος που θα προκύψει.

3Στο παιχνίδι μπαίνουν και οι τράπεζες. Δεδομένου ότι στην περίπτωση πληρωμών με πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες, τα χρήματα αποδίδονται από τις τράπεζες στις επιχειρήσεις με τις οποίες έγινε η συναλλαγή, η ίδια η τράπεζα θα παρακρατά τον ΦΠΑ και θα τον αποδίδει στο Δημόσιο. Στη συνέχεια θα αποδίδει το ποσό της συναλλαγής, πλην ΦΠΑ, στις επιχειρήσεις. Με τον τρόπο αυτό κόβεται κάθε δυνατότητα στις επιχειρήσεις να εισπράττουν τον ΦΠΑ και να μην τον αποδίδουν στο Δημόσιο.

Στόχος του υπουργείου Οικονομικών είναι, σε σύντομο χρονικό διάστημα όλες οι συναλλαγές να γίνονται με πλαστικό χρήμα ή με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής ώστε να καταγράφονται και να στηθεί έτσι ένα ισχυρό μπλόκο στην είσπραξη του ΦΠΑ.

Απέτυχε το σύστημα. Το ισχύον σύστημα συλλογής αποδείξεων κρίνεται αποτυχημένο. Οταν ίσχυε το μπόνους της επιστροφής φόρου για όσους μάζευαν περισσότερες αποδείξεις, το υπουργείο Οικονομικών είδε τις επιστροφές φόρου να εκτοξεύονται στα ύψη. Οταν κόπηκε το μπόνους, άρχισαν οι ανταλλαγές αποδείξεων και οι αποδείξεις – μαϊμού για να αποφευχθεί ο επιπλέον φόρος. Δεδομένου ότι οι αποδείξεις φυλάσσονται στο σπίτι για περίπτωση τυχόν ελέγχου, ακόμα και στο υπουργείο Οικονομικών αναγνωρίζουν ότι οι περισσότεροι φορολογούμενοι έχουν φουσκώσει στις δηλώσεις τους το ύψος των αποδείξεων που έχουν συλλέξει στα όρια του απαιτητού ώστε να αποφύγουν τον έξτρα φόρο. Αλλωστε, όπως ομολογούν οι ίδιες πηγές, ποιος θα πάει να τους ελέγξει έτσι όπως είναι οι μηχανισμοί και ποιος θα κάτσει να βρει άκρη με σακούλες αποδείξεων;