Η πολιτική δραστηριοποίηση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, η αντιμετώπιση από τον Τύπο της τότε εποχής, οι εσωτερικές διαφοροποιήσεις στο πλαίσιο της εβραϊκής κοινότητας έχουν ως άξονα μια κύρια μεταβλητή: την εξέλιξη της συγκεκριμένης κοινότητας από πλειοψηφούσα, πληθυσμιακά, ομάδα στη Θεσσαλονίκη σε θρησκευτική μειονότητα (από το 1915-1936).

Μια δευτερεύουσα μεταβλητή που διατρέχει τη μελέτη του Λέοντα Α. Ναρ είναι οι εσωτερικές ομαδοποιήσεις των Εβραίων της Θεσσαλονίκης (για την ακρίβεια της ισραηλιτικής κοινότητας) που σκιαγραφούν τρεις βασικές τάσεις: οι σιωνιστές που υποστήριζαν τη σιωνιστική ιδεολογία και την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, οι σοσιαλιστές που υπό τον Αβραάμ Μπεναρόγια συσπειρώνονταν στον Εργατικό Σύνδεσμο Θεσσαλονίκης (που εξελίχθηκε στη Φεντερασιόν) και μια τρίτη ομάδα που συσπειρωνόταν γύρω από την Alliance Israelite Universelle, μια κοσμοπολίτικη τάση που επεδίωκε την πνευματική χειραφέτηση των Ισραηλιτών με άξονα την κοσμική και δυτική εκπαίδευση.

Σε αυτό το φόντο, η μελέτη του Λέοντα Α. Ναρ (σήμερα εργάζεται ως φιλόλογος στο Κολέγιο Ανατόλια της Θεσσαλονίκης) χαρτογραφεί τις εκλογικές διαδικασίες στη συμπρωτεύουσα από το 1915 ώς και το 1936 – ειδικότερα μέχρι και τις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου, τις τελευταίες στις οποίες συμμετείχαν Εβραίοι από τη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα, για την Ιστορία τελευταίος ισραηλίτης βουλευτής ήταν ο Αλμπέρτο Τσενίο που βρήκε τραγικό θάνατο στο Αουσβιτς – Μπιργκενάου.

Μέσα από την καταγραφή των εκλογών, με πρίσμα πάντα το εβραϊκό στοιχείο, ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια σειρά από άγνωστες πληροφορίες. Για παράδειγμα, την κοινοβουλευτική περίοδο 1915-1920 ξεχωρίζει η θετικότατη ανταπόκριση του υπουργού Εξωτερικών Ν. Πολίτη (του Κόμματος των Φιλελευθέρων) σχετικά με την ίδρυση εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη. Επίσης, μετά την καταστροφική πυρκαγιά στη Θεσσαλονίκη το 1917 και τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, οι συσχετισμοί της πόλης άλλαξαν – η συρροή χιλιάδων προσφύγων ανέτρεψε τις πληθυσμιακές ισορροπίες.

Και βέβαια, οι βουλευτικές εκλογές του 1923 αποκάλυψαν έναν υπόγειο αντισημιτισμό σε τμήμα του ελληνικού πολιτικού κόσμου (συνέβαλε σε αυτό και η απόφαση από τις εκλογές του 1920 για ξεχωριστούς εκλογικούς καταλόγους των Ισραηλιτών της πόλης) αφού η συμπαγής αντιβενιζελική ψήφος των Εβραίων συνδέθηκε με την ήττα του Βενιζέλου. Η απόφαση εφαρμόστηκε το 1923, στις εκλογές του 1928, του 1932, του 1933 και στις γερουσιαστικές εκλογές του 1929 και του 1934, ενώ ως νομοθεσία εφαρμόστηκε στις βουλευτικές εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 1926.

Τα παραπάνω καθώς και το δίλημμα της εβραϊκής κοινότητας – αν θα έπρεπε να αφομοιωθεί τηρώντας ως αργία την Κυριακή και όχι το Σάββατο – οδήγησαν στην Εβραϊκή Πολιτική Ενωση που επιχείρησε να συνενώσει σοσιαλιστές, αφομοιωτικούς, σιωνιστές.

Αν και η σταδιακή συρρίκνωση του εβραϊκού στοιχείου – οι ναζιστικές θηριωδίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν το αποκορύφωμα – εγκλώβισε για χρόνια την ανάμνηση του εγκλήματος στα στενά πλαίσια των ισραηλιτικών κοινοτήτων και μόλις τώρα και με την παρούσα μελέτη επιχειρείται μια δημιουργική διατήρηση αυτής της μνήμης. Και βέβαια της ταυτότητας της τότε Θεσσαλονίκης.

Τελευταία Νέα