Πώς γράφεται ένα τραγούδι; Σ’ ένα πακέτο από τσιγάρα; Σε µια χαρτοπετσέτα; Στο κουτί ενός δώρου από µια γκαλερί; Μια ταινία για την ιστορική αίθουσα Τέχνης της Θεσσαλονίκης κρύβει κι αυτό το «µυστικό»
«Η “Ζήτα – Μι” άθελα και απρόσµενα ήταν η αφορµή για να γράψειη Χαρούλα Αλεξίου ένα τραγούδι που µου είχε αφιερώσει, το “Zήτα µου ό,τι θες”. Από ένα δώρο µου, συµπλήρωσε στα αρχικά, δίνοντάς τουµία άλλη διάσταση και αυτό ήταν εξαιρετικά εικαστικό. Συνεπώς έγινε και τραγούδι το “Ζήτα – Μι”» οµολογεί ο ζωγράφος Γιώργος Λαζόγκας, χαϊδεύοντας το κουτάκι από τη«Ζήτα – Μι», την ιστορική γκαλερί της Θεσσαλονίκης που λειτούργησε 55 χρόνια και έκλεισε πέρυσι.
Εγινε όµως µύθος, τραγούδι και ταινία που προβάλλεται αύριο στο 13ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης. «Το “Ζήτα – Μι” τελικά είναι µια Ζωντανή Μνήµη» συµπληρώνει ο Γιώργος Λαζόγκας στην κάµερα του Αντώνη Κιούκα για την ταινία «I would like togive you my heart forever Ζήτα – Μι».
Ο µακρόσυρτος τίτλος αντλήθηκεαπό την οµότιτλη έκθεση προ δεκαετίαςτης ανατρεπτικής γαλλίδας εικαστικού Νίκι ντε Σεν-Φαλ. «Το διάλεξα καθώς η συγκεκριµένη καλλιτέχνις, η παρουσία της τότε στο “Ζήτα- Μι”, έχω την αίσθηση πως αντικατοπτρίζει αυτό το ανατρεπτικό, το “παράλογο” και συνάµα βαθιά συναισθηµατικό της σχέσης τής γκαλερί µε έναν τόπο κλειστό και εσωστρεφή όπως η Θεσσαλονίκη» λέει στα «ΝΕΑ» ο Αντώνης Κιούκας.
Η αίθουσα τέχνης «Ζήτα – Μι» έκλεισε στις 20 Μαΐου 2010 µε µιαµεγάλη γιορτή. Κρατώνταςόλα τα χρόνια το ίδιο λογότυπο,την ίδια σακούλα µε το ίδιο χαρτί.
«Τότε το Σωµατείο Τέχνης είχε µεγάλη δράση, µε τον αξέχαστο Λίνο Πολίτη, τον Μορίς Σαλτιέλ και άλλους. Τα πρόσωπα και οι ιδέες της τέχνης πηγαινοέρχονταν. Ο Κακριδής, ο Καψωµένος, ο Αγαπητός Τσοπανάκης, ο Μίµης Μαρωνίτης…» θυµάται στην ταινία η Μίνα Ζάννα, για τις απαρχές της πρώτης και µακροβιότερης γκαλερί της Θεσσαλονίκης που «γεννήθηκε» το 1955 στην Πλατεία Αριστοτέλους και «µετοίκησε» στην Προξένου Κοροµηλά. «Με τη δικτατορία» συνεχίζει «έρχονταιµεγάλες αλλαγές και στη “Ζήτα – Μι” είµαστε σε συνεχή διωγµό, µας παρακολουθούν, µας απειλούν. Ο ποιητής Μανόλης Αναγνωστάκης –ήταν ο προστάτης – και η γυναίκα του Νόρα ήτανπαρόντες σ’ αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση.Εκεί µια παρέα φίλων µαζί µε τον Παύλο (σ.σ.: Ζάννα), δηµιούργησαν την αντιστασιακή οµάδατων “6”, που συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν όλοι µαζίµακριά από τη Θεσσαλονίκη. Τότε εγώ πήρα τα παιδιά και πήγα στην Αθήνα. Και ήρθαν οι δύο κοπέλες, η Μάρω Λάγια και η Κατερίνα Καµάρα και ανέλαβαν τη “Ζήτα – Μι”».
«Μια φορά είχαµε φέρειτον Αραγκόν. Και ούτε µία φωτογραφία δεν βγάλαµε. Το µεσηµέρι τον πήγα στο σπίτικαι ασφαλώς είχα απαγορεύσει τους φωτογράφους για να µην ενοχλήσουν. Ηρθε, τον άρπαξε το ΚΚΕ και την άλλη ηµέρα έγραφαν στην εφηµερίδα “Ηρθε ο θεωρητικός του κοµµουνισµού” ενώ ο ίδιος ο Αραγκόν το µόνοπου είπε ήταν “Αυτή η καρφίτσα που φοράω ήταν της µητέρας µου”» συµπληρώνουν αφοπλιστικά οι αδελφές Μάρω Λάγια και Κατερίνα Καµάρα, εκ των ιδρυτριών αργότερατου Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Στα 83 λεπτά της ταινίας καταγράφονται λόγια και εικόνες, άνθρωποι και εικαστικά έργα: «Ηταν µια χαραµάδα που έβλεπες µακριά. Κι έκανε πράγµατα που ήταν µακριά. Ηταν µια πνευµατική δυναµική» παρατηρεί ο πρώην πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου ∆ηµήτρης Φατούρος. Το «στίγµα» της θρυλικής γκαλερί δίνει τέλος µε τις δηλώσεις του ο επιχειρηµατίας τότε, δήµαρχος πλέον Θεσσαλονίκης Γιάννης Μπουτάρης: «Ηταν ένα παράθυρο σε ένα σπίτι κλειστό, το οποίο σου έδινε να καταλάβεις ότι υπάρχει και κάτι άλλο εκτός από αυτά τα πέντε πράγµατα, τα χωριάτικα, που βλέπουµε. Εκανε ουσιαστικά πράγµατα µε πολύ µεγάλη ελαφράδα».
INFO
«I would like to give you my heart forever Ζήτα – Μι» αύριο στις 17.30 στην αίθουσα «Σταύρος Τορνές» στο λιµάνι και την Κυριακή στις 11.00 στην αίθουσα «Παύλος Ζάννας» («Ολύµπιον»), στο 13ο Φεστιβάλ Ντοκιµαντέρ Θεσσαλονίκης.
