Ήταν βέβαιο πως η οικονομική ύφεση θα δημιουργούσε πάσης φύσεως προβλήματα σε όλους σχεδόν τους κλάδους της οικονομίας- και ειδικά σε αυτούς, όπως τα Μέσα Ενημέρωσης, που εξαρτώνται από τη διαφημιστική δαπάνη εταιρειών. Ο φαύλος κύκλος είναι δεδομένος: αντιμέτωπες με χαμηλή ζήτηση και μειωμένες πιστώσεις, οι εταιρείες περικόπτουν δαπάνες αρχίζοντας από τα κονδύλια επικοινωνίας (κυρίως τη διαφήμιση), αυτό αναστέλλει την τόνωση της ζήτησης κ.ο.κ. Ωστόσο, οι πρόσφατες διεθνείς εξελίξεις- και, κυρίως, τα σχόλια πάμπολλων αναλυτώνδημιουργούν την εντύπωση ότι ο Τύπος (και ειδικά οι εφημερίδες) δεν αντιμετωπίζει απλώς πρόσκαιρες δυσκολίες αλλά βρίσκεται στα πρόθυρα της εξάλειψης.

Όντως, τα φαινόμενα των τελευταίων εβδομάδων είναι εντυπωσιακά: δύο από τις μεγαλύτερες εφημερίδες των ΗΠΑ, οι «Los Αngeles Τimes» και «Chicago Τribune», βρίσκονται κοντά στην κατάρρευση, με χρέη δισεκατομμυρίων. Αντίστοιχα, οι «Νew Υork Τimes», με τη μετοχή τους να κατρακυλά, πλέον υποθηκεύουν την ακίνητη περιουσία τους ώστε να ανταποκριθούν στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις τους. Παρεμφερής εικόνα παρουσιάζεται στη Δυτική Ευρώπη: πολλοί τίτλοι αιμορραγούν και αναζητούν σωτήρα ενώ στη Βρετανία η «Ιndependent» αναγκάζεται να συστεγασθεί με την «Daily Μail» ώστε να σωθεί, μειώνοντας το κόστος της. Λέγεται ότι το πρόβλημα δεν σχετίζεται με τον οικονομικό κύκλο αλλά με δομικές αλλαγές των αγορών- δηλαδή, το επιχειρηματικό μοντέλο δεν είναι πλέον μόνο απαρχαιωμένο αλλά και ανεδαφικό: δεν είναι τόσο ότι οι αναγνώστες μεταναστεύουν σταδιακά από την έντυπη έκδοση στην ηλεκτρονική όσο το ότι η πρώτη είναι επί πληρωμή ενώ η δεύτερη δωρεάν. Επιπρόσθετα, ο ανταγωνισμός από τις παγκόσμιες πύλες του Ίντερνετ σημαίνει ότι για κάθε απολεσθέν διαφημιστικό ευρώ της παραδοσιακής εφημερίδας, ο εκδότης ανακτά μόνο ένα μικρό ποσοστό στο Διαδίκτυο. Οι πρώτες αντιδράσεις των εφημερίδων έχουν υπάρξει από αμυντικές έως σπασμωδικές: απολύσεις, μειώσεις σελίδων και ενθέτων, περιορισμός διανομής,

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΑΓΟΡΑΣ

Εάν, όπως γράφει και ο «Εconomist», το «μαύρο» 2009 δημιουργήσει και ευκαιρίες αγοράς, τότε δεν αποκλείεται τέτοιες να εντoπίζονται και στον Τύπο

ενώ ήδη ένα ημερήσιο φύλλο, το αμερικανικό «Christian Science Μonitor», έχει μετατραπεί σε εβδομαδιαίο με την καθημερινή έκδοση να διατίθεται αποκλειστικά στο Ίντερνετ.

Είναι όμως η κατάσταση τόσο καταστροφική; Για ορισμένους αναλυτές, όχι. Για δύο λόγους: πρώτον, η ύφεση αναμένεται να λειτουργήσει «δαρβινικά», δηλαδή να ξεχωρίσει τους ισχυρούς παίκτες- αυτούς που έχουν δυνατά προϊόντα, μακροπρόθεσμο σχέδιο και εξαιρετικούς ανθρώπινους πόρους- από τις αδύναμες ή και ευκαιριακές παρουσίες. Για παράδειγμα, η «Guardian» όχι μόνο δεν επιλέγει τη συρρίκνωση αλλά λανσάρει ένα αρκετά επιθετικό πρόγραμμα συνδρομών στην έντυπη έκδοση. Επιπρόσθετα, συνεπικουρούμενοι από έρευνες (όπως μία πρόσφατη της εταιρείας Deloitte) που αποδεικνύουν ότι για πολλούς η έντυπη διαφήμιση είναι πιο αξιόπιστη από άλλες επιλογές, πολλοί εκδότες- συχνά σε επίπεδο κλαδικής πρωτοβουλίας- περνούν στην αντεπίθεση επικοινωνώντας τη (μετρήσιμη) διαφημιστική αποτελεσματικότητα του Τύπου. Επιπλέον παράγοντες, όπως η πιθανή μείωση στην τιμή του χάρτου αλλά και ένα αναμενόμενο κύμα συγχωνεύσεων και εξαγορών (που εκτιμάται πως θα δημιουργήσει ισχυρότερες επιχειρηματικές οντότητες), υπογραμμίζουν τον έτερο λόγο που καθιστά υπερβολική την τωρινή απαισιοδοξία: σύμφωνα με τους «Financial Τimes», η πτώση στις χρηματιστηριακές αξίες των εκδοτών είναι εκτός οικονομικής λογικής και έχει δημιουργήσει «ανωμαλίες αποτίμησης» ενώ σημειώνεται πως στις εννέα από τις δέκα τελευταίες υφέσεις ο κλάδος των ΜΜΕ ήταν από τους πρώτους που ανέκαμψαν.

Εάν συνεπώς, όπως γράφει και ο «Εconomist», το «μαύρο» 2009 δημιουργήσει και ευκαιρίες αγοράς, τότε δεν αποκλείεται τέτοιες να εντoπίζονται και στον Τύπο. Άλλωστε, σε πολλά σημεία η επιρροή του μπορεί να μεταφερθεί αυτούσια στις ψηφιακές αγορές: πρόσφατη έρευνα της αμερικανικής Ένωσης Εκδοτών Διαδικτύου δείχνει ότι, συγκριτικά με τις παγκόσμιες πύλες, οι διαφημίσεις σε ιστοσελίδες πρωτογενούς περιεχομένου (ήτοι εφημερίδες, περιοδικά) είναι σαφώς αποτελεσματικότερες. Και το κυριότερο: από τις αρχές του χρόνου, οι Βρετανοί διαφημιζόμενοι αποδέχονται τον συνδυασμό έντυπης και online αναγνωσιμότητας ως ενιαίο σύνολο. Με διακύβευμα δισεκατομμύρια ευρώ, τούτη η (θαμμένη στη γενική ειδησεογραφία) εξέλιξη ίσως αποτελέσει μία αξιομνημόνευτη καμπή για το μέλλον του Τύπου. Ο Κωνσταντίνος Καμάρας είναι σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Εφημερίδων και μέλος του Δ.Σ. του ΙΑΒ Εurope, πανευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαδραστική επικοινωνία.

Τελευταία Νέα