Περιμένεις μισό αιώνα για μια ταινία από το Χόλιγουντ που να θίγει τους μύθους και τα ταμπού του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ξαφνικά βγαίνουν τρεις μαζί. Τα «Σφραγισμένα χείλη» (με την Κέιτ Ουίνσλετ), η «Εναντίωση» (με τον Ντάνιελ Κρεγκ) και η «Επιχείρηση Βαλκυρία» (με τον Τομ Κρουζ) προσπαθούν όλες, με διαφορετικούς τρόπους, να διαφοροποιηθούν από τις μονοδιάστατες ερμηνείες του παρελθόντος.
Παραδοσιακά το Χόλιγουντ απεικόνιζε τη φρίκη του πολέμου ως ένα μανιχαϊστικό αγώνα ανάμεσα στο καλό και το κακό: Οι Ες-Ες φρουροί των στρατοπέδων ήταν απάνθρωπα τέρατα, οι Εβραίοι ανυπεράσπιστα θύματα που οδηγούνταν σαν κοπάδι στον θάνατο. Η Ουίνσλετ υποδύεται μια φρουρό Ες-Ες με ανθρωπιά· ο Κρεγκ υποδύεται τον Τούβια Μπιέλσκι, τον Εβραίο αντάρτη που διεξήγαγε ανταρτοπόλεμο εναντίον των Γερμανών στην Πολωνία· και ο Κρουζ υποδύεται τον συνταγματάρχη Κλάους φον Στάουφενμπεργκ, τον αρχηγό της αποτυχημένης συνωμοσίας για τη δολοφονία του Χίτλερ, τον Ιούλιο 1944.

Τα «Σφραγισμένα χείλη» είναι μυθοπλασία, όμως οι άλλες δύο ταινίες φέρεται ότι απεικονίζουν πραγματικά γεγονότα και οι 12χρονοι ώς 15χρονοι, που αποτελούν σήμερα την πλειονότητα του φιλοθεάμονος κοινού, θα θεωρήσουν ότι είναι η απλή αλήθεια. Αμφότερες συνιστούν πολύ καλή ψυχαγωγία· αλλά αμφότερες είναι επίσης εσφαλμένη ιστορία, επειδή η πραγματικότητα της εβραϊκής αντίστασης στο Ολοκαύτωμα και της γερμανικής αντίστασης στον Χίτλερ είναι πολύ πιο περίπλοκη, ηθικά απαιτητική και γοητευτική απ΄ όσο μπορεί να επιτρέψει μια ταινία.

Όταν αμφισβητεί έναν μύθο, το Χόλιγουντ απαιτεί να αποδεχθούμε έναν άλλο. Ο Κρουζ υποδύεται έναν Στάουφενμπεργκ εν είδει πειρατή, που φοράει τη στολή του Τρίτου Ράιχ και επίδεσμο στο μάτι, όμως έχει συνείδηση και αρχίζει μια σταυροφορία για να σκοτώσει τον ναζί δράκο. Ο πραγματικός Στάουφενμπερ- γκ δεν ήταν άγιος και η συνωμοσία για τον φόνο του Χίτλερ δεν ήταν κάποια απλή λυτρωτική πράξη μιας ομάδας ηρώων.

Ο Στάουφεν- μπεργκ ήταν ένας εθνικιστής αριστοκράτης. Ουδέποτε εντάχθηκε στο κόμμα των ναζί, αλλά ενθουσιάστηκε όταν ο Χίτλερ κατέλαβε την Πολωνία και αγαλλίασε όταν ο ναζιστικός στρατός εισέβαλε στη Δυτική Ευρώπη. Δεν είχε συνειδησιακό πρόβλημα με την κατάκτηση της Πολωνίας για να τραφεί η ναζιστική πολεμική μηχανή: «Ο πληθυσμός εδώ είναι ένα απίστευτο σκυλολόι· πάρα πολλοί Εβραίοι και πολλοί μιγάδες. Είναι ένας λαός που αισθάνεται άνετα μόνο κάτω από το μαστίγιο», έγραψε σε επιστολή στη σύζυγό του. Περιέργως, ο Κρουζ δεν λέει τέτοια πράγματα στην ταινία. Μερικοί απ΄ αυτούς που συνωμότησαν μαζί με τον Στάουφενμπεργκ εναντίον του Χίτλερ είχαν υπάρξει προηγουμένως δραστήριοι υποστηρικτές του Ολοκαυτώματος. Δεν ήταν αγαθοί δημοκράτες, αλλά σκληροί στρατοκράτες που ήθελαν να ανατρέψουν έναν ηγέτη ο οποίος έχανε τον πόλεμο.

«Επιχείρηση Βαλκυρία»


Πρωτότυπος τίτλος: Valkyrie Σκηνοθεσία: Μπράιαν Σίνγκερ Πρωταγωνιστής: Τομ Κρουζ Υπόθεση: Η ταινία αναφέρεται στην τελευταία, αποτυχημένη απόπειρα κατά της ζωής του Χίτλερ, στις 20 Ιουλίου 1944. Ο Κρουζ υποδύεται τον αρχηγό των αντιναζιστών συνωμοτών, νεαρό συνταγματάρχη της Βέρμαχτ Κλάους φον Στάουφενμπεργκ.

Στην Ελλάδα: Θα προβάλλεται από τις 19 Φεβρουαρίου.

Με σαγόνι από γρανίτη


Το «Defiance» απλουστεύει το εξίσου περίπλοκο θέμα της εβραϊκής αντίστασης. Επί δεκαετίες, οι Εβραίοι που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του Ολοκαυτώματος εμφανίζονταν ως παθητικά θύματα, ένας μύθος που υπονοούσε ότι υπήρξαν κατά κάποιον τρόπο συνεργοί στην εξολόθρευσή τους. Ταινίες όπως «Η λίστα του Σίντλερ» και «Ο πιανίστας» καλλιεργούσαν την ιδέα ότι οι Εβραίοι ήταν τρομοκρατημένοι και αδύναμοι.

Για να αποκατασταθεί αυτή η αδικία, έχουμε τώρα τον Κρεγκ, οπλισμένο με υποπολυβόλο και με σαγόνι από γρανίτη, να πολεμά μέσα στα δάση τη ναζιστική καταπίεση. Και πάλι η αλήθεια είναι πιο περίπλοκη και πιο ενδιαφέρουσα. Οι μαχητές του Μπιέλσκι συνδέονταν με σοβιετικούς αντάρτες και μερικοί υποψιάζονται ότι η προσπάθεια να σώσουν Εβραίους μπερδευόταν με την πολιτική επιταγή να απωθηθούν οι Γερμανοί και να επέλθει η σοβιετική κυριαρχία. Η ομάδα του Μπιέλσκι μπορεί μάλιστα να ενέχεται στον φόνο 128 Πολωνών τον Μάιο του 1943 στο Ναλιμπόκι.

Οι Εβραίοι αναμφίβολα αντιστάθηκαν στη φρίκη, μερικές φορές με τα όπλα. Αντιστάθηκαν στο γκέτο της Βαρσοβίας, ανατίναξαν το στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα, κατάφεραν ακόμη και να καταστρέψουν ένα από τα τέσσερα κρεματόρια του Άουσβιτς. Η αντίσταση των Εβραίων ελάχιστα έχει καταγραφεί, για τον απλό λόγο ότι αυτοί που αντιστάθηκαν δεν έζησαν για να πουν την ιστορία τους. Μία από τις λίγες φωτογραφίες της αντίστασης δείχνει έναν νεαρό να ξεπροβάλλει από τα ερείπια του γκέτο της Βαρσοβίας, περικυκλωμένος από στρατιώτες των ναζί. Επέζησε της φωτογράφισης για λίγα λεπτά· το παράξενο μισό χαμόγελο στο πρόσωπό του είναι αθάνατο.

Όμως η αντίσταση από τους Εβραίους δεν ταιριάζει εύκολα στο μοντέλο του ήρωα δράσης που απαιτεί το Χόλιγουντ και προσφέρει ο Κρεγκ, επειδή ήταν ηρωισμός ενός πολύ διαφορετικού είδους.

Και μόνο το να επιβιώσεις ήταν μια πράξη αντίστασης, όμως ένας ήσυχος θάνατος ήταν επίσης ένας τρόπος για να αντισταθείς. Όπως έγραψε ο Μάρτιν Γκίλμπερτ, «ακόμη και η παθητικότητα ήταν μια μορφή αντίστασης. Το να πεθάνεις με αξιοπρέπεια ήταν μια μορφή αντίστασης». Δεν είναι ωστόσο μια μορφή αντίστασης που προσφέρεται για τη μεγάλη οθόνη… Ο Γερμανός συγγραφέας Τ. Β. Αντόρνο δήλωσε κάποτε: «Το να γράφεις ποίηση μετά το Άουσβιτς είναι βαρβαρότητα».

Τελευταία Νέα