Είναι κοινός τόπος ότι το κομματικό σύστημα έχει εισέλθει σε μια φάση μεγάλης αλλαγής. Σήμερα, 11 μήνες μετά τις βουλευτικές εκλογές, μια καλύτερη αξιολόγηση των δυναμικών που αναπτύσσονται είναι δυνατή.

1Κανένα από τα δύο μεγάλα κόμματα δεν θα σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Στην πολιτική φυσικά όλα είναι δυνατά, όμως το παρόν ισοζύγιο ισχύος έχει τέτοια χαρακτηριστικά, ώστε ο σχηματισμός αυτοδύναμης πλειοψηφίας μετά τις επόμενες εκλογές αποτελεί το λιγότερο πιθανό από τα λιγότερο πιθανά σενάρια.

2 Αυτή η «σκληρή» τάση αποδυναμώνει σημαντικά το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών στο άμεσο μέλλον. Καμία κυβέρνηση δεν θα έκανε πρόωρες εκλογές για να απολέσει το ένα και μοναδικό πλεονέκτημα που διαθέτει, την- ισχνήσημερινή πλειοψηφία. Υπολογισμοί του τύπου «ας επωφεληθούμε τώρα από τη αδυναμία του ΠΑΣΟΚ» είναι ακραία αφελείς. Κανείς δεν προκαλεί το δικό του ναυάγιο με κριτήριο το ότι ο αντίπαλος βρίσκεται ήδη στη θάλασσα. Μόνον ένα πολύ ισχυρό «έκτακτο» γεγονός (παράδειγμα: μια πολύ ευνοϊκή για τις ελληνικές θέσεις εξέλιξη στο Σκοπιανό ή μια «ηρωική» στάση της κυβέρνησης στο ίδιο θέμα ή η απώλεια κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας) θα ωθούσε ή θα εξανάγκαζε την κυβέρνηση να προσφύγει άμεσα στις κάλπες. Χωρίς μία τέτοια- εξαιρετική- εξέλιξη, οι συζητήσεις περί πρόωρων εκλογών είναι ανορθολογικές, όταν δεν είναι ανόητες.

3Το ΠΑΣΟΚ, με την Αριστερά (ΣΥΡΙΖΑ + ΚΚΕ) στο 20% (τουλάχιστον), δεν μπορεί να προσβλέπει στην προνομιακή (για τις μετεκλογικές εξελίξεις) θέση του πρώτου κόμματος, εκτός εάν ο ΛΑΟΣ προσεγγίσει το 8%-10%, κάτι που στην παρούσα περίοδο δεν μοιάζει πιθανό. Όσο ευνοϊκές και αν είναι για το ΠΑΣΟΚ οι μετακινήσεις των εκλογέων μεταξύ αυτού και της Ν.Δ., η μεγάλη ισχυροποίηση της Αριστεράς συνιστά ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο για την αξιωματική αντιπολίτευση. Οι ερασιτεχνικές αναγνώσεις των δημοσκοπικών ευρημάτων (τα οποία δίνουν μια διαφορά γύρω στο 3,5% υπέρ της Ν.Δ.) υποτιμούν το γεγονός που γνωρίζει από ένστικτο και ο λιγότερο πολιτικοποιημένος πολίτης αυτής της χώρας: εάν η Αριστερά προσεγγίσει ή υπερβεί το 20%, τότε στις εκλογές θα είναι πρώτη δύναμη η Ν.Δ. Αυτή την κοινή σοφία καμία περίπλοκη ανάλυση δεν μπορεί να την αναιρέσει.

4 Ο ΣΥΡΙΖΑ τρέφεται δημοσκοπικά από την αδυναμία, τις διαιρέσεις και την κακή εικόνα του ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, η πολιτική και οι πρωτοβουλίες του ΣΥΡΙΖΑ, οι οποίες δεν στερούνται ευφυΐας, τακτικής δεξιοτεχνίας και πραγματισμού,

ΜΕΤΑΞΥ ΕΠΙΒΙΩΣΗΣ ΚΑΙ ΚΑΘΙΕΡΩΣΗΣ

Το κόμμα που θα μείνει δέσμιο των παλαιών ιδεολογικών, προγραμματικών και ρητορικών κλισέ θα χάσει αργά ή γρήγορα τη μάχη

διαμορφώνουν σταδιακά έναν «νέο χώρο» που αρχίζει να δείχνει αντοχή στον χρόνο. Η βαθμιαία καθιέρωση ενός πρωτότυπου ηγετικού διδύμου (Τσίπρας- Αλαβάνος) προς το παρόν ενοποιεί τον νέο χώρο, αντί να τον διαιρεί ή να δημιουργεί σύγχυση. Όσο διαρκεί η «αφασία» στο ΠΑΣΟΚ, όσο ο ΣΥΡΙΖΑ διαχειρίζεται με «αξιοπρέπεια» τη δυναμική του (παρά τα πολλά μικρά λάθη που κάνουν τα ηγετικά στελέχη του) τόσο η προοπτική επιστροφής του ΣΥΡΙΖΑ στα παλαιά μεγέθη (γύρω στο 5%) γίνεται μη ρεαλιστική. Από τη στιγμή που έγινε η μεγάλη στροφή στους συσχετισμούς, η οροφή του ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι δεδομένη, μπορεί δε να τοποθετείται ιδιαίτερα υψηλά. Τι μπορεί να περιορίσει αυτή τη δυναμική; Κυρίως ο κακός εαυτός του ΣΥΡΙΖΑ και η κουλτούρα «small is beautiful» πολλών στελεχών ή συνιστωσών του. Βέβαια, η ικανότητα αντίδρασης του ΠΑΣΟΚ θα επηρεάσει εν τέλει το πόσο ψηλά θα φθάσει ο ΣΥΡΙΖΑ, ωστόσο η ικανότητα αυτή είναι σήμερα περιορισμένη.

5 Στην παρούσα συγκυρία, η συνεργασία του ΣΥΡΙΖΑ με το ΠΑΣΟΚ θα βλάψει τον ΣΥΡΙΖΑ εκλογικά. Γι΄ αυτό οι πιθανότητες μιας τέτοιας συνεργασίας είναι μικρές. Φυσικά, ο ΣΥΡΙΖΑ θα υποχρεωθεί στο μέλλον, εάν θέλει να ασκήσει επιρροή στην πορεία της ελληνικής κοινωνίας, να αντιμετωπίσει χωρίς τις συνήθεις υπεκφυγές το πρόβλημα των κυβερνητικών συνεργασιών. Σήμερα ωστόσο και μέχρι τις επόμενες εκλογές, το ΠΑΣΟΚ, λόγω ακριβώς της πρωτόγνωρης εξασθένισης του, δεν είναι σε θέση να ασκήσει αποτελεσματική πίεση στον ΣΥΡΙΖΑ. Η λογική της «χαμένης ψήφου» δεν αποτελείπρος το παρόν- πραγματική απειλή για τον ΣΥΡΙΖΑ.

6Οι συνήθεις συχνές συζητήσεις περί «νέου κόμματος» των αθηναϊκών σαλονιών σήμερα, για πρώτη φορά, «έχουν νόημα». Αργά ή γρήγορα ο εκλογικός νόμος θα αλλάξει (για να επιλυθεί η δυσκολία σχηματισμού πλειοψηφίας) και θα δημιουργήσει χώρο για τον σχηματισμό ενός μικρού ή μικρομεσαίου κόμματος-μπαλαντέρ, ικανού να συνεργαστεί και με τα δύο κόμματα εξουσίας. Για τον παρόντα χρόνο, δεν θα ήταν φρόνιμο να παραβλέψει κανείς ότι η ιστορία είναι γεμάτη από «πρωτοπόρους» που κατέστρεψαν τις πολιτικές τους καριέρες στην προσπάθεια να χτίσουν έναν «νέο φορέα». Η αυξημένη εκλογική κινητικότητα αυξάνει την αστάθεια των μεγάλων ιστορικών κομμάτων. Δεν μειώνει όμως την ιστορικότητά τους και άρα την ικανότητά τους να διαρκούν μέσα στον χρόνο.

Τα ανωτέρω αναδεικνύουν το δίπολο ΠΑΣΟΚ – ΣΥΡΙΖΑ σε κεντρικό δίδυμο του κομματικού ανταγωνισμού. Η πίεση έχει αυξηθεί υπέρμετρα, ενεργοποιώντας πολλά αμυντικά αντανακλαστικά. Το κόμμα που θα μείνει δέσμιο των παλαιών ιδεολογικών, προγραμματικών και ρητορικών κλισέ θα χάσει αργά ή γρήγορα τη μάχη. Εάν και τα δύο παραμείνουν στα παλαιά μετερίζια, η λεωφόρος για μια «τρίτη δύναμη» θα έχει μάλλον ανοίξει. Ά bon entendeur, salut!

Ο Γεράσιμος Μοσχονάς είναι επίκουρος καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.

Τελευταία Νέα