Εάν η έννοια της είδησης ορίζεται και ως το αναπάντεχο γεγονός- για παράδειγμα, «άνθρωπος δαγκώνει σκύλο», όχι το (σύνηθες) αντίστροφο- τότε η ετήσια έκθεση «World Ρress Τrends» της Διεθνούς Ένωσης Εφημερίδων θα έπρεπε να είχε περάσει στα ψιλά. Κανένα σημείο της πολυσέλιδης αναφοράς, που καταγράφει κυκλοφορία και διαφήμιση σε σχεδόν όλες τις χώρες του κόσμου για όλες τις κατηγορίες των εφημερίδων, δεν διαφοροποιείται αξιοσημείωτα από τη γενική εικόνα των περασμένων ετών. Ωστόσο, από την έκθεση της ΔΕΕ προκύπτουν ορισμένα κρίσιμα συμπεράσματα- απλώς, τούτα δεν εντοπίζονται τόσο στα στοιχεία αυτά καθαυτά αλλά στην αντιπαραβολή τους με γνωστά δεδομένα της ευρύτερης διεθνούς αγοράς των ΜΜΕ και της διαφήμισης.

Το αρχικό και βασικό πρόβλημα μιας παγκόσμιας καταγραφής συνίσταται στο ότι οι μέσοι όροι που προκύπτουν συνήθως αποκρύπτουν σημαντικές επιμέρους αποκλίσεις. Για παράδειγμα, η συνολική ετήσια (συγκρίνοντας το 2007 με το 2006) αύξηση κυκλοφορίας τών επί πληρωμή εφημερίδων κατά 2,6% αποτελεί θετική είδηση- ώσπου να μελετήσει κανείς τα στοιχεία στις διαφορετικές ηπείρους, όπου γίνεται σαφές ότι στις προηγμένες χώρες ο Τύπος φθίνει (-2% σε Ευρώπη και Β. Αμερική,-4,3% στην Αυστραλία) ενώ στις αναπτυσσόμενες αυξάνει τις πωλήσεις του (λόγου χάρη, +4,7% στην Ασία και +6,7% στη Λατ. Αμερική). Υπάρχει πληθώρα αιτιών γι΄ αυτήν την αντίθεση, όπως η μεγαλύτερη διασπορά των νέων (ανταγωνιστικών προς τον Τύπο) μέσων στις ανεπτυγμένες χώρες ή ο διαρκώς μειούμενος αναλφαβητισμός και η ανάδειξη μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων στις αναπτυσσόμενες. Η ίδια δυναμική αντικατοπτρίζεται τόσο στη γενική αγορά της διαφήμισης (όπου ο παγκόσμιος μέσος όρος +6% για το 2008 συνιστά μέσο όρο μίας ισχνής απόδοσης του Πρώτου Κόσμου και μιας αλματώδους αύξησης των ανερχόμενων

Η ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΔΕΕ

αναφέρει ότι το 2011 τα έσοδα των εφημερίδων από online διαφήμιση θα είναι το 12% του συνολικού τους διαφημιστικού τζίρου

χωρών) όσο και στην ευρύτερη οικονομία, όπου οι ειδήμονες μιλούν πλέον για την κινητήριο δύναμη ΒRΙC (Βrazil, Russia, Ιndia, China).

Μία απόχρωση της κεντρικής θεωρίας ότι οι εφημερίδες αποτελούν μιας μορφής ενδιά-μεσο- δηλαδή αντικαθιστούν μερικώς την τηλεόραση καθώς το μορφωτικό και βιοτικό επίπεδο ανεβαίνει, για να παραχωρήσουν στα ανώτατα στάδια οικονομικής ανάπτυξης τη θέση τους στα ψηφιακά μέσα- εμφανίζεται και στην Ευρώπη. Την τελευταία πενταετία οι χώρες όπου η κυκλοφορία των εφημερίδων εμφανίζει κάμψη τείνουν να είναι αυτές του πρώην δυτικού μπλοκ ενώ η πλειοψηφία αυτών που δείχνουν άνοδο ανήκαν στο ανατολικό- πιθανότατα δε, η απόκλιση να μην οφείλεται μόνο στην όποια απόσταση τού κατά κεφαλήν εισοδήματος αλλά και στον (γόνιμο για εφημερίδες) αέρα ελευθερίας και πλουραλισμού από το 1989-90 και έπειτα, όταν οι λαϊκές δημοκρατίες αντικαταστάθηκαν από κανονικές. Ωστόσο, η διαφορά Ανατολής- Δύσης σαφώς μειώνεται στον χώρο των δωρεάν εφημερίδων, καθώς η διάδοσή τους είναι συνεχής σε όλη την ήπειρο, με αποτέλεσμα να αποτελούν σχεδόν το 25% της συνολικής κυκλοφορίας.

Η αντίστιξη Πρώτου και λοιπού Κόσμου (αλλά και δυτικής- ανατολικής Ευρώπης) υφίσταται και στη διαφημιστική απορρόφηση των εφημερίδων, εν τούτοις εδώ η παγκόσμια εικόνα δεν μπορεί να είναι κολακευτική. Με αύξηση εσόδων λιγότερη από 1% (ενώ η μέση συνολική αύξηση είναι άνω του 5%), καθίσταται προφανές ότι οι εφημερίδες οπισθοχωρούν- άλλωστε, το μερίδιο αγοράς τους μειώθηκε από σχεδόν 29% σε 27,5% σε μόλις ένα χρόνο. Και το Ίντερνετ, που για πολλούς συνιστά τη μεγάλη ευκαιρία του Τύπου; Πέραν των αναφορών στην αύξηση online αναγνωστών, η έκθεση της ΔΕΕ δεν είναι ιδιαίτερα διαφωτιστική- ή περίπου: αναφέρει ότι το 2011 τα έσοδα των εφημερίδων από online διαφήμιση θα είναι το 12% του συνολικού τους διαφημιστικού τζίρου. Δεδομένου ότι, σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές, στο ίδιο έτος η διαφήμιση στο Ίντερνετ θα ισούται με αυτήν στις εφημερίδες, μαθηματικώς προκύπτει ότι οι ηλεκτρονικές εκδόσεις των εφημερίδων θα κατέχουν το 13,6% της συνολικής πίτας στο Διαδίκτυο. Το κατά πόσο τούτο αποτελεί επιτυχία είναι στην κρίση του καθενός.

Ο Κωνσταντίνος Καμάρας είναι σύμβουλος της Διεθνούς Ένωσης Εφημερίδων και αντιπρόεδρος του ΙΑΒ Εurope- πανευρωπαϊκού οργανισμού για τη διαδραστική επικοινωνία.