Η τελική ειρηνική επίλυση του προβλήματος του Κοσόβου αποτελεί sine qua non για τη σταθερότητα στα Βαλκάνια. Το μεταβατικό καθεστώς υπό τον ΟΗΕ που ισχύει από το 1999 δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ ακόμη και η παράταση της εκκρεμότητας εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.

Ας δούμε όμως πρώτα πώς φτάσαμε έως εδώ. Το Κόσοβο ως πρόβλημα έχει τουλάχιστον 20 χρόνια ζωής, με εναρκτήρια ημερομηνία την ομιλία του Μιλόσεβιτς στην επέτειο της μάχης του Κοσσυφοπεδίου (άνοιξη 1987). Στη συνέχεια ημερομηνίεςσταθμοί είναι οι εξής:

●1989: εγκαθίδρυση στρατιωτικού νόμου στο Κόσοβο, κατάργηση αυτονομίας, εκδίωξη των Αλβανών από πολιτικές και διοικητικές θέσεις και απαρχή καταπίεσης των Αλβανών από τις γιουγκοσλαβικές (σερβικές) αρχές.

●1992: «παράνομες» εκλογές των Αλβανών Κοσοβάρων, ενίσχυση της ηγεσίας του μετριοπαθούς διανοούμενου Ιμπραχίμ Ρουγκόβα και συνέχιση της μη βίαιης αντίστασης (τύπου Μαχάτμα Γκάντι) έως τις αρχές του 1996.

●1996: αμφισβήτηση της ηγεσίας Μιλόσεβιτς από ευρύ φάσμα σερβικών κομμάτων, που όμως παραμένουν αδιάλλακτοι σε σχέση με το Κόσοβο (κατηγορίες ότι ο Μιλόσεβιτς είναι ενδοτικός στο θέμα αυτό).

●Μέσα 1996-1998: ένοπλη αντίσταση των Αλβανών υπό τον UCΚ (Απελευθερωτικό Στρατό του Κοσόβου), χωρίς την έγκριση του Ρουγκόβα, που όμως περιθωριοποιείται με την εμμονή του στη μη βία.

●1999: ΝΑΤΟϊκή στρατιωτική επέμβαση από αέρος, εγκαθίδρυση αυτοκυβέρνησης των Αλβανών υπό τον ΟΗΕ, με την απόφαση 1244 του Συμβουλίου Ασφαλείας (1999). Αποστολή του ΟΗΕ στο Κόσοβο (UΝΜΙΚ: UΝ Μission in Κosovo), αρχικά διωγμοί των Σέρβων του Κοσόβου, κυρίως από μέλη του UCΚ, αλλά στη συνέχεια σχετικός έλεγχος της κατάστασης από τον Ρουγκόβα και τους διαδόχους με τη συνεχή παρέμβαση και άγρυπνη επιτήρηση της UΝΜΙΚ.

Η ΔΙΧΟΤΟΜΗΣΗ,

που πρακτικά είναι πιο εφαρμόσιμη, σκοντάφτει στον κίνδυνο ενθάρρυνσης διασπαστικών στάσεων σε άλλες χώρες των Βαλκανίων

Όπως έχουν εξελιχθεί τα πράγματα μέχρι σήμερα, οι προφανείς και πιο λογικές λύσεις είναι δύο:

(1ον) Ελεγχόμενη (υπό διεθνή επίβλεψη) ανεξαρτησία του Κοσόβου, με χαλύβδινες εγγυήσεις για τα δικαιώματα των Σέρβων και την πολιτιστική τους κληρονομιά, δηλαδή λίγο-πολύ το Σχέδιο του μεσολαβητή του ΟΗΕ, πρώην προέδρου της Φινλανδίας, Μάρτι Αχτισάαρι, όπως το υπέβαλε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, στις 26 Μαρτίου 2006. Το Βελιγράδι απορρίπτει τη λύση αυτή με τη στήριξη της Ρωσίας.

(2ον) Διχοτόμηση, με το μεγαλύτερο μέρος να γίνεται ένα ανεξάρτητο Αλβανικό Κόσοβο και το τμήμα βόρεια του ποταμού Ιμπάρ (Μitrovica, Ζvecan, Leposavic, Ζubin Ρotok) να ενώνεται με τη Σερβία, θέση των μετριοπαθών Σέρβων του Κοσόβου (Σερβική Λίστα Κοσόβου υπό τον Οliver Ιvanovic) και της Σερβίας (Δημοκρατικό Κόμμα του Βoris Τadic). Η λύση αυτή έχει μακρά ιστορία. Είχε συζητηθεί στα μέσα της δεκαετίας του 1980 από τη Σερβική Ακαδημία Επιστημών υπό τον Dobrica Cosic. Τη λύση αυτή μάλλον θα τη δεχόταν η Σερβία και η Ρωσία ως ύστατη λύση ανάγκης.

Ωστόσο η διχοτόμηση, που πρακτικά είναι πιο εφαρμόσιμη, σκοντάφτει στον κίνδυνο ενθάρρυνσης διασπαστικών στάσεων σε άλλες χώρες των Βαλκανίων («εξωτερική βαλκανιοποίηση» ή φαινόμενο του ντόμινο). Ιδιαίτερη ανησυχία για τη λύση αυτή επιδεικνύουν, για ευνόητους λόγους, το Μαυροβούνιο (Μουσουλμάνοι στο Δυτικό Σαντζάκιο), η Δημοκρατία της Μακεδονίας (Αλβανοί στο Τέτοβο), η Ρουμανία (Ούγγροι) και βέβαια η Βοσνία. Άλλωστε τη χαριστική βολή στην ιδέα της διχοτόμησης την έχουν δώσει οι Αλβανοί Κοσοβάροι, με το να δέχονται να τη συζητήσουν ως πιθανή ύστατη λύση μόνο αν διχοτομηθεί και ενωθεί μαζί τους το νοτιοδυτικό τμήμα της Σερβίας στο οποίο πλειοψηφούν Αλβανοί.

Καταλήγοντας, μπορεί το Σχέδιο Αχτισάαρι να έχει τυπικά μπει στο ράφι (λόγω Ρωσίας και Σερβίας), όπως στο Κυπριακό το Σχέδιο Ανάν (λόγω Ελληνοκυπρίων, αλλά και της άπραγης κυβέρνησης Καραμανλή), πλην όμως οποιαδήποτε τελική λύση θα κινείται με τους όρους του Σχεδίου αυτού και ας μη λέγεται Σχέδιο Αχτισάαρι (όπως αντιστοίχως θα συμβεί και στην Κύπρο προκειμένου, στη μετά Παπαδόπουλο εποχή, να επανενωθεί το νησί).

Ο Αλέξης Ηρακλείδης είναι καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου

Τελευταία Νέα