«Πληγή» η άκρατη απελευθέρωση

Ο Τομ Άλισον, ο άνθρωπος που είχε ρόλο «κλειδί» στην απελευθέρωση των

αερομεταφορών στις Ηνωμένες Πολιτείες τη δεκαετία του ’80 (ήταν ο επικεφαλής

σύμβουλος της αρμόδιας Επιτροπής στο Αμερικανικό Κογκρέσο), υποστηρίζει ότι αν

οι γερουσιαστές γνώριζαν τότε τις επιπτώσεις της απελευθέρωσης, δεν θα είχαν

εγκρίνει τις αλλαγές που τους είχαν προταθεί. Όπως λέει ο Άλισον, με την

κατάργηση των περιορισμών όσον αφορά τον ανταγωνισμό μεταξύ των αεροπορικών

εταιρειών αλλά και το ποιους προορισμούς θα εξυπηρετούν οι εταιρείες, το

Κογκρέσο – χωρίς να το θέλει – προκάλεσε απίστευτη αναστάτωση στον ίδιο τον

κλάδο και τεράστια προβλήματα.

Σε πρόσφατη συνέντευξή του στην «International Herald Tribune» – και έχοντας

ως στόχο να κάνει μια παρέμβαση στην προσπάθεια που πραγματοποιεί σήμερα η

Ευρωπαϊκή Επιτροπή να απελευθερώσει τον κλάδο των αερομεταφορών στη «γηραιά

ήπειρο» -, ήταν ιδιαίτερα αποκαλυπτικός. Είπε ότι η απελευθέρωση στις

αερομεταφορές προκαλεί, τελικά, περισσότερα προβλήματα για τους καταναλωτές

από όσα υποτίθεται ότι λύνει.

Οι παρενέργειες

H απελευθέρωση στις αερομεταφορές θεωρείται ότι συμβάλλει στη μείωση των τιμών

των εισιτηρίων, ιδιαίτερα σε προορισμούς με μεγάλη επιβατική κίνηση – όπως

είναι οι μεγάλες πόλεις -, αφού εντείνει τον ανταγωνισμό. Όμως οι παρενέργειες

είναι μεγάλες. Οι τιμές όσον αφορά τις πτήσεις που εξυπηρετούν μικρότερες

πόλεις (όπως δείχνει η εμπειρία των ΗΠΑ) έχουν γίνει πάρα πολύ ακριβές ή απλώς

δεν υφίστανται πλέον… Όπως είπε ο Άλισον, «είναι φθηνότερο πια να πετάξει

κανείς (σ.σ.: από τις ΗΠΑ) στο Παρίσι, παρά στη Misoula» (μικρή αμερικανική

πόλη). Στην πραγματικότητα, για να πάει κανείς σήμερα στη Misoula της

Μοντάνας, πρέπει ή να χρησιμοποιήσει αναγκαστικά το αυτοκίνητό του ή να πάρει

το λεωφορείο ή να… αγοράσει ποδήλατο.

Ο Άλισον επισημαίνει ακόμη ότι η απελευθέρωση έχει επιφέρει περικοπές στους

μισθούς που προσφέρουν οι αεροπορικές εταιρείες και στις αντίστοιχες εισφορές

προς τα Ασφαλιστικά Ταμεία, έχει προκαλέσει απολύσεις (παρά την αύξηση των

δρομολογίων), έχει οδηγήσει σε χρεοκοπία πολλές εταιρείες (ή τις έχει

αναγκάσει να ζητήσουν προστασία από τους πιστωτές τους με βάση τον νόμο περί

χρεοκοπιών), έχει μειώσει τις παρεχόμενες υπηρεσίες από τις εταιρείες, έχει

αυξήσει τις τιμές των αεροπορικών εισιτηρίων για προορισμούς με χαμηλότερη

κίνηση και γενικώς έχει κάνει τη ζωή… ποδήλατο σε ταξιδιώτες και

εργαζομένους στις αεροπορικές εταιρείες.

Μία επιπλέον επίπτωση, την οποία οι Αμερικανοί δεν έχουν ακόμη αντιληφθεί,

λέει ο Άλισον, είναι το γεγονός ότι η απελευθέρωση οδήγησε «σε μαζική

μετακύλιση των χρεών των αεροπορικών εταιρειών στους φορολογούμενους». Αυτό

έγινε επειδή (στα πλαίσια της απελευθέρωσης) συστάθηκε Ομοσπονδιακή Υπηρεσία,

η οποία συγκεντρώνει και καταβάλλει τις συντάξεις στους εργαζομένους που

δούλευαν σε αεροπορικές εταιρείες οι οποίες οδηγήθηκαν σε χρεοκοπία.

«Δεν το περίμενα»

«Δεν το περίμενα πως θα συνέβαιναν αυτά τα πράγματα», λέει ο Άλισον

αναφερόμενος στις αποφάσεις που ελήφθησαν κατά τη δεκαετία του ’80. Τότε ήταν

ένθερμος υποστηρικτής της απελευθέρωσης των αμερικανικών αερομεταφορών.

Αναφέρω την εμπειρία του, επειδή αυτή σχετίζεται με τις συζητήσεις που

γίνονται στην Ευρώπη για απελευθέρωση στις αερομεταφορές. Την αναφέρω, ακόμη,

ως απτό παράδειγμα των προβλημάτων που προκάλεσε στους ανθρώπους και στην

Οικονομία η ιδεολογία της άκρατης απελευθέρωσης και ιδιωτικοποίησης.

Υπάρχουν κάποιες υπηρεσίες που από τη φύση τους πρέπει να αποτελούν μονοπώλια.

H παροχή υπηρεσιών τηλεφωνικού καταλόγου είναι μια από αυτές. Άλλη μία είναι η

παροχή πόσιμου νερού στις κοινότητες. Οι ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης που

έσπευσαν να προσφέρουν «φθηνό και άφθονο νερό» σε αναπτυσσόμενες χώρες όταν

απελευθερώθηκε η αγορά, τώρα παραδέχονται πως δεν μπορούν να προσφέρουν αυτό

το «φθηνό νερό» που είχαν υποσχεθεί και ταυτόχρονα να κερδίζουν (σ.σ.: γιατί,

άραγε, δεν με εκπλήσσει καθόλου αυτό;). Πρότειναν ότι μια τέτοια (κοινωνική)

υπηρεσία θα πρέπει να προσφέρεται από αυστηρά ελεγχόμενα κρατικά μονοπώλια μη

κερδοσκοπικού χαρακτήρα.

H «οδηγία Μπολκεστάιν»

Πρόσφατα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέσυρε την «οδηγία Μπολκεστάιν», που

αφορούσε τους κανόνες του ανταγωνισμού στις υπηρεσίες μέσα στην ευρωπαϊκή

κοινή αγορά. Για μία ακόμη φορά, το πρόβλημα ήταν (όπως φάνηκε από την οδηγία

αυτή) ότι είχε αγνοηθεί κάθε έννοια κοινής λογικής. H πρόθεση που είχε η E.E.

όταν αποφασίσθηκε να συσταθεί μια κοινή αγορά, ήταν να βελτιωθεί το επίπεδο

διαβίωσης για όλους και όχι να μπει βόμβα στα θεμέλια των μισθών και των

κοινωνικών παροχών στις πιο ανεπτυγμένες χώρες στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Κάτι

τέτοιο θα έκανε η οδηγία Μπολκεστάιν, με βάση την οποία θα επιτρεπόταν σε

εταιρείες που προέρχονταν από πλουσιότερες χώρες να απασχολούν προσωπικό σε

χώρες με φθηνότερο εργατικό δυναμικό, καταβάλλοντας όμως τις (ασφαλιστικές)

κρατήσεις στη χώρα-έδρα τους.

H πρόθεση όσων υποστηρίζουν τη δογματική (ανεξέλεγκτη) απελευθέρωση, είναι να

εξαλειφθεί αυτό που ονομάζουν «αντιπαραγωγικότητα». Με τη λογική αυτή, πρέπει

να περικοπούν μισθοί και άλλες παροχές που δεν είναι ανταγωνιστικοί με τους

μισθούς που υπάρχουν σε λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες. Στην περίπτωση της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, αυτό οδήγησε στη δημιουργία μιας οπισθοδρομικής θεωρίας που

– όπως και στην περίπτωση των αερομεταφορών – χαμηλώνει το επίπεδο διαβίωσης

και προκαλεί, τελικά, προβλήματα στην κοινωνία.

© Tribune Media Services International

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ