Πρώτα ο πολιτισμός, έπειτα το εμπόριο

«Ενεργούμε σαν ο πρώτος κοινωνικός θεσμός να είναι το εμπόριο. Αυτό όμως δεν

συνέβη ποτέ στην Ιστορία». Εντυπωσιακή κουβέντα για έναν οικονομολόγο, έστω κι

αν πλέον συστήνεται ως κοινωνικός στοχαστής. Ο διάσημος συγγραφέας Τζέρεμι

Ρίφκιν, που μίλησε χθες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων

του Megaron Plus, λέει στα «NEA» ότι «δεν υπάρχει κανένα ιστορικό παράδειγμα

όπου ο άνθρωπος να έφτιαξε πρώτα αγορά και μετά κουλτούρα».

Και διευκρινίζει: «Τώρα νομίζουν ότι η κουλτούρα ανήκει στη σφαίρα της

διασκέδασης, ενώ πραγματική ζωή είναι η αγορά και το εμπόριο. Αυτό είναι

λάθος. Πρώτα δημιουργείται γλώσσα και μύθος και μετά εμπόριο. Αυτά διδάσκει η

Ιστορία. Από τις αμερικανικές σχολές βγαίνουν σπουδαίοι οικονομολόγοι, με

μεταπτυχιακά και διδακτορικά, που δεν έχουν όμως καμία γνώση. Δεν ξέρουν

λογοτεχνία, δεν ξέρουν ιστορία, δεν ξέρουν ανθρωπολογία. Τίποτα από όλα αυτά

που πράγματι συνθέτουν τη ζωή. Έχει αποδειχθεί ότι όπου επικράτησε ο άκρατος

υλισμός, μπορεί να ικανοποιήθηκαν οι βασικές ανάγκες, αλλά οι δείκτες ευτυχίας

έπεφταν πάντα. Έκαναν κάποτε ένα πείραμα: πήραν ένα μικρό πίθηκο από τη μαμά

του, του έβαλαν στη μια γωνία τροφή και στην άλλη ένα περιβάλλον φιλικό,

ζεστό, χωρίς τροφή. Σε αυτό πήγε».

Ο 61χρονος Αμερικανός έχει γράψει 17 βιβλία που πραγματεύονται τις συνέπειες

των επιστημονικών και τεχνολογικών καινοτομιών στην οικονομία, στην απασχόληση

και το περιβάλλον. Ανάμεσά τους «Το τέλος της εργασίας», «Ο αιώνας της

βιοτεχνολογίας», «H οικονομία του υδρογόνου» και πρόσφατα «Το ευρωπαϊκό

όνειρο» (κυκλοφορούν από τις Εκδ. Λιβάνη), όπου εκθειάζει το ευρωπαϊκό μοντέλο

σε σχέση με το αμερικανικό. Γνωρίζοντας ότι μιλάει σε πολιτιστικό συντάκτη, ο

Τζέρεμι Ρίφκιν λέει ότι ο πολιτισμός και οι υπηρεσίες θα βρίσκονται στην αιχμή

της νέας οικονομικής φάσης που ξεκινάει, και θα είναι το αντίβαρο στην απώλεια

θέσεων εργασίας που προκαλεί η τεχνολογία.

Γι’ αυτό άλλωστε και δεν θεωρεί καταλυτικό μακροπρόθεσμα τον ρόλο της φτηνής

εργασίας στον παγκόσμιο καταμερισμό ­ επιπλέον υπολογίζει περισσότερο την

Ινδία από την Κίνα, επειδή έχει δημοκρατικό πολίτευμα. «Ο πολιτισμός

περικλείει την πολιτική και την οικονομία. Γι’ αυτό και σας πληρώνουν. Εσείς

το ξέρετε, εγώ το ξέρω, αλλά οι οικονομικές σας σελίδες το αγνοούν»!

Ο Τζέρεμι Ρίφκιν πιστεύει πολύ στην αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου,

για την οποία θεωρεί πιο έτοιμη την Ευρώπη. Οι ΗΠΑ πάλι βρίσκονται μπροστά σε

μεγάλα διλήμματα, καθώς «για πρώτη φορά στην ιστορία τους πρέπει να

εγκαταλείψουν το ατομικιστικό μοντέλο και να καταλάβουν ότι πρέπει να

συνεργαστούν και να συνυπάρξουν». Ο Τζέρεμι Ρίφκιν πιστεύει ότι η Αμερική

είναι βαθιά διαιρεμένη («η ίδια μου η οικογένεια είναι μισή μισή», λέει) καθώς

οι μεν πιστεύουν πολύ στις κλασικές αξίες του αμερικανικού ονείρου (που λέει

ότι ο καθένας λειτουργεί μόνος του, απέναντι στην κοινωνία και απέναντι στον

Θεό, και είναι απόλυτα υπεύθυνος για την προσωπική του επιτυχία ή αποτυχία) οι

δε «αρχίζουν και βρίσκουν τον ευρωπαϊκό δρόμο ελκυστικό».

«Αντιδρούν γρηγορότερα, σκέφτονται λιγότερο»

«H τεχνολογία έχει δημιουργήσει ένα πολύπλοκο πλέγμα καθημερινών χρήσεων, στις

οποίες οι νέοι εθίζονται από νωρίς», λέει ο Τζέρεμι Ρίφκιν. «Αυτό έχει

σημαντικές επιπτώσεις πάνω τους. Μεγαλώνουν σε έναν κόσμο οπτικό (κομπιούτερ,

τηλέφωνα, μπλακμπέρι) και γρήγορο, κάτι που έχει συνέπειες στο νευρικό

σύστημα. Δεν έχουν υπομονή και έχουν πρόβλημα συγκέντρωσης. Μιλούν με

ελλειπτικούς κώδικες και μειώνεται το λεξιλόγιό τους. Με δύο λόγια έχουν

καλύτερα ανακλαστικά αλλά σκέφτονται λιγότερο. Συχνά δυσκολεύονται να

παρακολουθήσουν μία αφήγηση και χάνουν κάτι στο θέμα της κατανόησης και της

συναισθηματικής ταύτισης, χάνοντας και την εμπιστοσύνη τους στην κοινωνία».

Ο Έλληνας και η σχιζοφρένεια…

Για την Ελλάδα ο Τζέρεμι Ρίφκιν είναι αισιόδοξος: «Είστε από τα παραδείγματα

χωρών που μπήκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και έκαναν μεγάλη πρόοδο. Είσαστε και

σεις μια απόδειξη ότι ο κόσμος που έρχεται είναι ο κόσμος των διεθνικών

συνεργασιών. Ξέρω, βέβαια, ότι ο Έλληνας σήμερα ζει μέσα σε μια σχιζοφρένεια.

Από τη μια μεριά επιθυμεί διακαώς τη διατήρηση του κοινωνικού κράτους,

προσβλέποντας σε ένα σκανδιναβικό μοντέλο. Από την άλλη θαυμάζει εξίσου την

οικονομία της αγοράς. Είναι λογικό. Οι Έλληνες ήταν πάντα από τους καλύτερους

εμπόρους στον κόσμο. Άρα ο δρόμος είναι προδιαγεγραμμένος».