|
|
|
«Το πρώτο που περιμένουμε από τη νέα μέθοδο ανάγνωσης των παπύρων είναι κάποια βελτίωση σε κομμάτια που έχουν ήδη δημοσιευτεί και που δεν έχουν διαβαστεί πλήρως», λέει στα «NEA» ο ομότιμος καθηγητής, παπυρολόγος, Βασίλης Δ. Μανδηλαράς
|
Στον Οξφόρδη, τη Μέκκα της παπυρολογίας, υπάρχουν αποθηκευμένοι 50.000 πάπυροι
από την αρχαία πόλη Οξύρρυγχος της Αιγύπτου. Μέχρι τώρα, οι πάπυροι της
Οξυρρύγχου έκαναν γνωστή στον κόσμο την ποίηση της Σαπφούς, του Αλκαίου, έργα
του Αισχύλου, όπως «Αιτναίοι», «Μυρμιδόνες», «Προμηθέας Πυρφόρος», τους
«Ιχνευτές» του Σοφοκλή, την «Υψιπύλη» του Ευριπίδη και το αρχαιότερο
Ευαγγέλιο, τα λόγια του Ιησού.
Με ικανοποίηση αλλά και συγκρατημένο πνεύμα υποδέχθηκε ο ομότιμος καθηγητής
της Παπυρολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Βασίλης Δ. Μανδηλαράς την είδηση της
ανακάλυψης από Βρετανούς επιστήμονες μιας νέας μεθόδου ικανής να φωτογραφίσει
τα σβησμένα γράμματα στα σπαράγματα των παπύρων της Οξυρρύγχου που
εμφανίζονται όταν οι αρχαίοι πάπυροι φωτιστούν με φάσμα υπέρυθρων ακτίνων.
«Είναι ευπρόσδεκτη η νέα μέθοδος που προάγει τις παπυρολογικές σπουδές, αλλά
τα αναμενόμενα αποτελέσματα δεν μπορεί να εκτιμηθούν, γιατί δεν γνωρίζουμε τις
πρόσφατες μελέτες και δημοσιεύσεις», είπε χθες στα «NEA» ο κ. Μανδηλαράς,
πρόεδρος της Ελληνικής Παπυρολογικής Εταιρείας, που θεωρείται και δάσκαλος των
περισσότερων από τους λίγους εν Ελλάδι παπυρολόγους.
«Τίποτα δεν μπορεί να αποκλείσει την έκπληξη αφού πολλά από τα μεταλλικά
κιβώτια ασφαλείας στην Παπυρολογική Αίθουσα του Μουσείου Ασμόλιαν, όπου
φυλάσσονται οι πάπυροι της Οξυρρύγχου, δεν έχουν ανοιχτεί ποτέ. Έχουν όμως
δημοσιευτεί ήδη 4.648 κείμενα μέχρι το 2001 σε 67 μεγάλους τόμους και έχει
καταγραφεί το σύνολο των παπύρων.
Κανονικά ένας παπυρολόγος με ένα ισχυρό μικροσκόπιο είναι σε θέση να διαβάσει
τις μισοσβησμένες ή χαμένες λέξεις. H νέα μέθοδος θα βοηθήσει να επιβεβαιωθούν
εικασίες που έχουν γίνει, να επιβεβαιώσει τα αμφίβολα γράμματα. Οι αρχαίοι δεν
χρησιμοποιούσαν πάντα ανεξίτηλο μελάνι. Σ’ εκείνα που είναι σβησμένα, που
έχουν αμαυρωθεί, δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί».
Τι προσφέρει η παπυρολογία στη γνώση των αρχαίων ελληνικών γραμμάτων;
«H παπυρολογία διαβάζει τους παπύρους, κυρίως της Ελληνιστικής Αιγύπτου και
προσφέρει αντικειμενική έρευνα για πολλούς κλάδους: την Κλασική Φιλολογία, τη
Θεολογία, την Ιστορία του Δικαίου και τη Νομική, από την οποία και ξεκίνησε.
Υπάρχουν όμως και άλλα κείμενα: εμπορικά, επιστολές, μαθηματικά, επιστημονικά,
μαγικά, μουσικά, κρυπτογραφικά. Αυτό που κυρίως ενδιαφέρει είναι η σπουδή των
παπύρων που γράφτηκαν στην ελληνική ή λατινική γλώσσα στην Αίγυπτο από την
εποχή των Πτολεμαίων ώς την αραβική κατάκτηση (641 μ.X.).
Τα περισσότερα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας έφτασαν ώς τις μέρες
μας από βυζαντινά χειρόγραφα, συχνά αμαυρωμένα από τη σύγχυση της κριτικής και
της ερμηνείας. Καταλαβαίνετε, όσο πιο παλιό είναι ένα χειρόγραφο τόσο πιο
κοντά βρίσκεται στο αρχικό κείμενο και μπορούμε να το εμπιστευτούμε
περισσότερο. Οι πάπυροι είναι πολύ αρχαιότεροι, πολύ πιο κοντά στο πρωτότυπο
και μας δίνουν τα εφόδια να προχωρήσουμε στην έκδοση και αποκατάσταση των
κειμένων κάνοντας σύγκριση».
Πώς διασώθηκαν τόσοι ελληνικοί πάπυροι στην Αίγυπτο;
«Οι Αιγύπτιοι γράφουν σε πάπυρο από το 4000 π.X. και οι πάπυροι διασώθηκαν
λόγω των συνθηκών. Αν μείνουν θαμμένοι στο έδαφος σε βάθος 5 μέτρων, η υγρασία
και ξηρασία, ευνοεί τη διατήρησή τους. Με τον πάπυρο έγραφαν, έφτιαχναν
χαρτόνι και σκληρά καλύμματα για τις σαρκοφάγους από παλιά φύλλα σε δεύτερη
χρήση, βαλσάμωναν τους νεκρούς αλλά και τους ιερούς κροκοδείλους. Οι
αγαπημένοι πάπυροι με φιλολογικό περιεχόμενο συνόδευαν τον νεκρό στην
τελευταία κατοικία».
Με κομμένη την ανάσα…
|
|
«H φιλολογική κοινότητα περιμένει με κομμένη την ανάσα λεπτομερέστερες
ειδήσεις για τη νέα μέθοδο ανάγνωσης και τα αποτελέσματά της – και τούτο γιατί
δεν θα αφήσει, όπως φαίνεται, αναγνωστικές αμφιβολίες στα παπυρικά κείμενα, τα
οποία, όταν δεν είναι απελπιστικά σπαραγμένα, είναι από θηριωδώς δυσανάγνωστα
έως εντελώς αδιάβαστα», λέει στα «NEA» ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στη
Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης I.N. Καζάζης.
«Είναι και η στιγμή της μεγαλοπρεπέστερης δικαίωσης και του συλλογικού μόχθου
της Αμερικανικής Φιλολογίας, του περίφημου “Θησαυρού της Αρχαίας Ελληνικής”
(TLG) του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας. Μόνον χάρη στην παραβολή προς τα
κείμενα του TLG των οσοδήποτε λειψών παπυρικών κειμένων θα γίνει φανερό ποια
κείμενα είναι ήδη γνωστά: η ταύτισή τους θα είναι ακαριαία και ασφαλής, και
κάποτε δυνατή και η συμπλήρωσή τους. Όσα πάλι κείμενα απομείνουν αταύτιστα –
αυτά θα ξέρουμε ότι είναι κείμενα νέα – θα πρέπει να εκδοθούν και να σχολιαστούν».
