Αναζήτηση
|
|
Οι Αθηναίοι πολίτες είχαν την ευκαιρία, μία φορά τον χρόνο, να εξορίσουν έναν
συμπολίτη τους χωρίς δίκη, καταφεύγοντας σε έναν παράδοξο τρόπο ψηφίσματος,
τον «Εξ-οστρακισμό». Όστρακο ονομαζόταν (και ονομάζεται ακόμη από τους
αρχαιολόγους) το θραύσμα του αγγείου πάνω στο οποίο έγραφαν το όνομα του
ανεπιθύμητου πολιτικού που δεν ήταν αρεστός λόγω του έκλυτου ή του προκλητικά
πολυτελούς βίου του (κάτι μου θυμίζει αυτό). Ο οστρακισμός ήταν οπωσδήποτε
διαδικασία αντιδημοκρατική, που είχε στιγματιστεί ήδη στην αρχαιότητα. Μεταξύ
487 και 416 π.X., προσωπικότητες της πολιτικής ζωής της Αθήνας, όπως ο
Αριστείδης, ο Θεμιστοκλής και ο Κίμων είχαν εξοριστεί με αυτόν τον τρόπο, ενώ
ο Περικλής, ο Αλκιβιάδης και ο Νικίας είχαν κινδυνεύσει να εξοριστούν. Περίπου
δέκα χιλιάδες όστρακα, θραύσματα δηλαδή αγγείων, έχουν έλθει στο φως στην
Αρχαία Αγορά της Αθήνας και τον Κεραμεικό, πεταμένα στην κοίτη του Ηριδανού.
Φέρουν χαραγμένα πάνω τους τα ονόματα των ανεπιθύμητων, στολισμένα ενίοτε με
χαρακτηρισμούς που παραπέμπουν σε ροζ σκάνδαλα της εποχής.
Σε ένα από αυτά διαβάζει κάποιος: «Μεγακλής Ιπποκράτους μοιχός». H μοιχεία
ήταν σοβαρό ηθικό και νομικό παράπτωμα το οποίο εδιώκετο δικαστικά. Ήταν
ωστόσο και θέμα συχνό στις κωμωδίες (στις επιθεωρήσεις θα λέγαμε σήμερα) και
μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως μέσον επίθεσης στην Πολιτική, όπως συχνά
συμβαίνει στον «πολιτισμένο» δυτικό κόσμο μας. Σε άλλο όστρακο διαβάζουμε:
«Κίμων Ελπινίκην λαβών ίτω» (Ο Κίμων να πάρει την Ελπινίκη του και να φύγει).
Υπήρχαν φήμες ότι ο Κίμων συζούσε με την ετεροθαλή αδελφή του Ελπινίκη. Ένα
τρίτο όστρακο τα λέει έξω από τα δόντια:
«Θεμιστοκλής Νεοκλέους καταπύγων», κατηγορεί τον μεγάλο Θεμιστοκλή ως
ομοφυλόφιλο, κατηγορία που εκτοξεύεται τελευταίως επί δικαίους και αδίκους σε
καθημερινή βάση, κυρίως από τα τηλεοπτικά «παράθυρα». H παιδεραστία ήταν μέρος
της αριστοκρατικής αγωγής, ο ρόλος ωστόσο που αποδίδεται στον Θεμιστοκλή δεν
συμβαδίζει ούτε με τη φήμη ούτε και με την ηλικία του μεγάλου πολιτικού άνδρα.
Οι ηγέτες έπρεπε να έχουν καθαρό το μέτωπο, η ηθική ήταν ανέκαθεν εύκολος
στόχος για σάτιρα και διασυρμό. Ο καταδικαζόμενος έπρεπε να εγκαταλείψει την
Αττική εντός δέκα ημερών και για δέκα χρόνια, χωρίς όμως να χάσει την
περιουσία του.
Ο Πέτρος Θέμελης είναι καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας.
