Αναζήτηση
«Μεταμορφώσεις», είναι το θέμα που επέλεξε ο θεωρητικός Kurt Forster,
υπεύθυνος για την 9η Biennale αρχιτεκτονικής της Βενετίας: τίτλος
πολυσήμαντος, με βαθιές ιστορικές ρίζες, σύμφυτος με τη διαχείριση του χώρου,
ανοιχτός σε ερμηνείες και γόνιμες κριτικές προσεγγίσεις. Οι συμμετέχοντες, απ’
όλο τον κόσμο αρχιτέκτονες, με κίνητρο το νήμα του θέματος, φώτισαν με τις
δικές τους επιλογές τον δρόμο της αμφίδρομης σχέσης του χώρου με τον άνθρωπο,
που εγγράφεται στα οικοδομήματα και στις κατασκευές.
Οι «μεταμορφώσεις» είναι ταυτόσημες με τη Βενετία, ποιητές και
συγγραφείς αφιέρωσαν κείμενα άκρατης ευαισθησίας στην υδάτινη πόλη των
θαλάσσιων δρόμων και των καναλιών. Το θέατρο, με τις μεταμφιέσεις στη γιορτή
αλλά και στην καθημερινότητα: οι αντανακλάσεις και τα λαμπυρίσματα, οι
παφλασμοί και οι σιωπές των σκοτεινών νερών, η αμφισημία των κτιρίων μέσα και
έξω από το νερό, οι γέφυρες: σύμβολο που συνδέει την αρχιτεκτονική όλων των
εποχών με την οδό, τη διάβαση και με τον καταλυτικό ρόλο και τη σημασία των
ορίων.
Ανάμεσα στα εκθέματα, σχέδια, μακέτες, φωτογραφίες – η δύσκολη αναπαράσταση
της αρχιτεκτονικής παραγωγής – αρκετές στοχαστικές ανάσες και ευρηματικοί
τρόποι παρουσίασης.
Από τις εξαντλητικές διαδρομές στα εθνικά περίπτερα και στην ατέρμονη γραμμική
έκθεση του Arsenale, προέκυπτε μια συνοπτική εικόνα της παγκόσμιας
αρχιτεκτονικής παραγωγής, η συμπυκνωμένη πληροφόρηση για την κλίμακα των έργων
και οι άπειρες δυνατότητες της τεχνολογίας αλλά και η άμετρη, αλαζονική έως
προκλητική θα έλεγα, στάση ορισμένων υπερπαραγωγών, ανάμεσα σε πολλές
ενδιαφέρουσες και ευφυείς προτάσεις, που δαμάζουν με ευαισθησία ακόμα και τα
δεδομένα του μεγάλου αριθμού.
Παράλληλα, αναδύεται από την έκθεση μια στάση στοχαστική που πλουτίζει και
φορτίζει με νόημα την καθαρή αρχιτεκτονική προσέγγιση ακόμα και στις μικρές
χειρονομίες της μεταμόρφωσης του χώρου.
Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκει και η φετινή ελληνική παρουσία.
Οι υπεύθυνοι A. Αντονάς, Z. Ξαγοράρης, X. Χάρη, Φ. Ωραιόπουλος με επιλεγμένα
παραδείγματα in situ, μέσα από κείμενα, σχέδια και μακέτες διερεύνησαν το θέμα
της διαχείρισης των ορίων και το νόημα του κενού, με έναν τρόπο ανοιχτό σε
ερμηνείες, που προκάλεσε σχόλια θετικά έως εγκωμιαστικά, αλλά όπως είναι
φυσικό και ορισμένες κριτικές ως προς την εύκολη αντίληψη και αναγνωσιμότητα
από τους βιαστικούς επισκέπτες του εκθεσιακού υλικού.
Ήταν έκπληξη για μας, που γνωρίζαμε από άλλες αντίστοιχες εκθέσεις το ελληνικό
περίπτερο και το περιβάλλον του η εντυπωσιακή μεταμόρφωσή του.
Το άνοιγμα του εσωτερικού χώρου με την κατάργηση διαχωριστικών πετασμάτων, η
αποκάλυψη της φωτεινής οροφής που φιλτράρει το φως και αναδεικνύει με τρόπο
μαγικό τους άδειους γκρίζους τοίχους, καθώς η έκθεση αναπτύσσεται στις
οριζόντιες επιφάνειες των μεταλλικών τραπεζιών, η ευρηματική διάτρηση του
κλειστού μεσότοιχου προς την πίσω αυλή και προς το γειτονικό κτίριο, εφαρμογή
της σημασίας που έχει η διαχείριση των ορίων και η αμφίδρομη λειτουργία του
βλέμματος: απόψεις που με τρόπο αναλυτικό αναπτύσσονται στον εκθεσιακό χώρο.
Ο Jacques Derrida θεωρεί ότι η πρώτη χάραξη πάνω στο φυσικό τοπίο, η
γεωμετρική εγγραφή πάνω στη γη, με τα διαθέσιμα πρωτόγονα γεωργικά εργαλεία,
συνδέεται άμεσα με την ιστορία της οδού και του κτίσματος. Υποστηρίζει επίσης
ότι η καταγωγή της γραφής παραπέμπει στη συνεχή ελικοειδή διαδρομή του
χειριστή, από αριστερά προς τα δεξιά και από δεξιά προς αριστερά
(βουστροφηδόν).
Αυτή η σχέση κειμένου και κτίσματος αναδύεται από την αινιγματική ανοιχτή σε
ερμηνείες έκθεση στο ελληνικό περίπτερο.
H σημασία που έχει μια θεωρία πίσω από κάθε αρχιτεκτονική χειρονομία γίνεται
φανερή στα παραδείγματα της ελληνικής συμμετοχής στην Biennale της
Βενετίας και αποδεικνύει ότι όταν αυτή η πρόθεση γίνεται έργο, οδηγεί στην
αρχετυπική επιθυμία να χαράξεις ένα δρόμο, μια διαδρομή, ένα νόημα στον χώρο.
H Σουζάνα Αντωνακάκη είναι αρχιτέκτονας.
