Kαίνε τους «πνεύμονες της Eυρώπης»

Τα έχουν πει «πνεύμονες της Ευρώπης»: τα ρωσικά δάση, από την Ευρώπη έως

την Ασία, εκτείνονται σε 12 ωριαίες ατράκτους και σε περισσότερα από 10

εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. H απειλή του καρκίνου, όμως, φαντάζει πιο

πραγματική από ποτέ. Ακούει σε ένα όνομα: ιδιωτικοποίηση.

Οι απλοί Ρώσοι τα λατρεύουν. Για την ησυχία τους, για την αφθονία τους σε

άγρια μανιτάρια και σε σπάνια είδη ζώων. Γι’ αυτούς αποτελούν στοιχείο της

ρωσικής εθνικής ταυτότητας. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν όμως, ο πρόεδρος της Ρωσίας,

φαίνεται πως έχει άλλη γνώμη. Στα υψηλότερα κλιμάκια εξουσίας, ορισμένοι

θεωρούν τα δάση της χώρας ως έναν ακόμη φυσικό πλουτοπαραγωγικό πόρο όπως το

πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τα πολύτιμα μέταλλα. Έτσι, στη θέα των

εκατομμυρίων πεύκων που καλύπτουν το 70% της μεγαλύτερης χώρας του κόσμου,

εκείνοι σκέπτονται τρόπους για να αντλήσουν το μέγιστο δυνατό χρηματικό ποσό.

Τα περιβαλλοντικά ζητήματα φαίνεται πως ακολουθούν τελευταία στον κατάλογο των

προτεραιοτήτων των γραφειοκρατών, όπου φιγουράρει πρώτη η κυριότερη ρωσική

εμμονή: το κέρδος.

Οι ανησυχίες. Περιβαλλοντολόγοι και ειδικοί επιστήμονες σε δασικά

θέματα εμφανίζονται ιδιαίτερα ανήσυχοι. Οι φωτιές στα δάση, τα φυτοπαράσιτα, η

αχαλίνωτη παράνομη υλοτόμηση και, τώρα, το ενδεχόμενο της ιδιωτικοποίησης των

δασών αποτελούν τον μεγάλο κίνδυνο που απειλεί έναν από τους πολυτιμότερους

φυσικούς πόρους του κόσμου. «Τα δάση της Ρωσίας έχουν μεγάλη αξία. Το 22% των

δασών του κόσμου βρίσκονται στη Σιβηρία», υποστηρίζει ο Ρίτσαρντ Έστον,

διευθυντής στο γραφείο του Ινστιτούτου για τις Υφιστάμενες Κοινότητες στη

Μόσχα. «Είναι μια ανεκτίμητη πηγή σε ένα ιδιαίτερα εύθραυστο περιβάλλον.».

Έχει ήδη ολοκληρωθεί νομοσχέδιο βάσει του οποίου αλλάζει ριζικά ο τρόπος

διαχείρισης των δασών της Ρωσίας. Αν και η τελική του μορφή παραμένει

αδιευκρίνιστη, φαίνεται πως θα επιτρέψει κάποιας μορφής ιδιωτικοποίηση των

δασών. Οι εταιρείες θα μπορούν να αγοράζουν δασική έκταση, εφόσον θα την έχουν

ήδη νοικιάσει για διάστημα 15 ετών. Δεν αποκλείεται επίσης ο νέος νόμος να

ανοίξει τον δρόμο σε κατασκευαστικές δραστηριότητες σε δάση που μέχρι τώρα

θεωρούνταν προστατευόμενες περιοχές. Έτσι, πιστεύεται ότι θα δοθεί «λύση» στην

όλο και μεγαλύτερη ζήτηση εκτάσεων από πλούσιους Ρώσους που θέλουν να χτίσουν

δεύτερες και τρίτες κατοικίες στην εξοχή.

H αποτυχία. Γεγονός είναι πάντως, πως, αν και τα ρωσικά δάση

καταλαμβάνουν τεράστια έκταση, η κυβέρνηση απέτυχε να τα εκμεταλλευτεί με

οικονομικά επαρκή και προσοδοφόρο τρόπο. Υπολογίζεται ότι το 25% της ρωσικής

ξυλείας – που μάλιστα είναι υψηλής ποιότητας – σαπίζει. Επίσης, η παραγωγή

περιορίζεται σε εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά. Μπορεί στη Ρωσία να αναλογεί το ένα

τέταρτο των πόρων ξυλείας στον κόσμο, όμως αυτό μεταφράζεται σε μόλις 3% της

παγκόσμιας αγοράς.

Το θέμα της ιδιωτικοποίησης δημιουργεί πολλά ερωτηματικά, επισημαίνει ο Αλεξέι

Γιαροσένκο, της ρωσικής Greenpeace. «Θα είναι πολύ δυσκολότερο στο μέλλον να

χαρακτηρίζονται περιοχές προστατευόμενες και μας ανησυχεί το ενδεχόμενο να μην

υπάρχουν πλέον τέτοιες περιοχές. Επίσης, η τιμή της ενοικίασης θα είναι ο

μοναδικός καθοριστικός παράγοντας. H εταιρεία που θα προσφέρει τα περισσότερα

μετρητά θα μπορεί να νοικιάσει τη γη». Ο ίδιος προσθέτει ότι στοιχεία της

τοπικής παράδοσης, με παρελθόν αιώνων, θα εξαλειφθούν, αν πράγματι η κυβέρνηση

προχωρήσει με τα σχέδια της ευρύτερης ιδιωτικοποίησης. «Δεν θα πρέπει να

αγνοείται το δικαίωμα των πολιτών να επισκέπτονται τα δάση, να μαζεύουν

μανιτάρια… Για τα μικρά χωριά, δεν υπάρχει άλλη πηγή εισοδήματος».

Οι άλλοι κίνδυνοι

Δεν είναι όλοι αρνητικοί στην ιδιωτικοποίηση. Ο Έστον πιστεύει ότι ο ρωσικός

δασικός τομέας χρειάζεται απεγνωσμένα μεταρρυθμίσεις, αν και στο θέμα της

ιδιωτικοποίησης διατηρεί κάποιες επιφυλάξεις όσον αφορά σε θέματα χειρισμού.

Ακόμη, θέτει θέμα και άλλων κινδύνων: «Τα δάση της Ρωσίας απειλούνται από τις

φωτιές. Εκατομμύρια εκτάρια χάνονται κάθε χρόνο γιατί κάποιοι ανάβουν φωτιές

και ψήνουν. Μοιάζει με αστείο αλλά δεν είναι. Για το 95% των πυρκαγιών

ευθύνεται ο άνθρωπος». H Ρωσία υπολογίζεται ότι χάνει περίπου 30

δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως στο παράνομο εμπόριο ξυλείας – μεταξύ άλλων με

την Κίνα, την Ιαπωνία και τη Σκανδιναβία. Σε ποσοστό 30% μάλιστα η υλοτόμηση

πιστεύεται ότι είναι παράνομη. Υπό απειλή όμως δεν βρίσκονται μόνο τα δάση της

Σιβηρίας. Έξω από τη Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη, οι δασώδεις εκτάσεις

περιορίζονται με ανησυχητικό ρυθμό, υποχωρώντας μπροστά στις εξοχικές

κατοικίες των λίγων προνομιούχων. Οικολόγοι καταγγέλλουν ότι οι εργολάβοι

μολύνουν σκόπιμα τα δάση με τερμίτες, ώστε νόμιμα – στη συνέχεια – να

δικαιολογήσουν τον αφανισμό τους

Επιμέλεια: Ρένα Δημητρίου