|
|
|
Πρεσβύτερος Ινδιάνος Χόπι, στην Αριζόνα
|
H ονομασία Ινδιάνοι (Indians) ή Αμερινδοί (American Indians) αναφέρεται
συνολικά σε όλους τους ιθαγενείς πληθυσμούς του δυτικού ημισφαιρίου, με
εξαίρεση τους Εσκιμώους και τους Αλεούτους, οι οποίοι συνδέονται στενά μεταξύ
τους, αλλά διαφοροποιούνται, μορφολογικά και βιολογικά, από τους υπόλοιπους.
Οι Ινδιάνοι προέρχονται από την Ασία, μετανάστευσαν προς τον Νέο Κόσμο κατά
διαδοχικά κύματα μέσω του Βερίγγειου Πορθμού και οι πρώτοι από αυτούς
εποίκησαν τη Βόρεια, και Νότια Αμερική και τα νησιά της Καραϊβικής πριν από
20.000 έως 35.000 χρόνια. Με την πάροδο του χρόνου αποτέλεσαν μια ιδιαίτερη
ανθρώπινη φυλή, τη γεωγραφική φυλή των Αμερικανών Ινδιάνων. Στα τέλη του 15ου
αιώνα, οπότε και έφθασαν οι πρώτοι Ευρωπαίοι άποικοι, η αμερικανική ήπειρος
κατοικείτο από πολυάριθμες τοπικές φυλές, διεσπαρμένες στις μεγάλες διαθέσιμες
εκτάσεις, με ανεπτυγμένους πολιτισμούς, προσαρμοσμένους στις εκάστοτε
περιβαλλοντικές συνθήκες. Με βάση πολιτισμικά, γεωγραφικά και φυλετικά
κριτήρια μπορούμε να διακρίνουμε τρεις κύριες ομάδες Ινδιάνων: αυτούς της
Βόρειας Αμερικής, της Μέσης Αμερικής και της Νότιας Αμερικής. Συγκεκριμένα,
στη Βόρειο Αμερική και πριν από την άφιξη του Κολόμβου, υπήρχαν 5 με 10
εκατομμύρια άνθρωποι που μιλούσαν περίπου 500 διαφορετικές γλώσσες,
κατανέμονταν σε 8 «πολιτιστικές περιοχές» και ζούσαν κυρίως από το κυνήγι.
Αν και οι πρώτοι επισκέπτες των Αμερικανών Ινδιάνων ήταν οι Βίκινγκ, γύρω στα
1000, η παρουσία των Ευρωπαίων στον Νέο Κόσμο δεν έγινε ιδιαίτερα αισθητή
μέχρι τη μεταγενέστερη εισβολή Ισπανών, Άγγλων και Γάλλων. Αν και κάθε έθνος
εφάρμοσε διαφορετική επίσημη πολιτική απέναντι στους Ινδιάνους (οι Ισπανοί
επιχείρησαν να εκχριστιανίσουν τους αυτόχθονες και να τους μετατοπίσουν σε
καθορισμένες περιοχές, οι Γάλλοι ήθελαν να εδραιώσουν εμπορικές σχέσεις και η
αγγλική νομοθεσία απαγόρευσε κατάσχεση ινδιάνικης γης χωρίς επίσημη έγκριση),
το σίγουρο αποτέλεσμα της ευρωπαϊκής εισβολής ήταν ο θάνατος εκατομμυρίων
ιθαγενών, κάποιοι από σφαγές και οι περισσότεροι από την εξάπλωση νέων για
αυτούς ασθενειών (όπως γρίπη και ιλαρά).
Αλλοτρίωση
|
Ινδιάνοι της φυλής των Ζούνι, φωτογραφημένοι το 1879 από τον John Κ. Hillers. Υπάρχουν ακόμα στα σύνορα Αριζόνας και Νιου Μέξικο
|
Μετά την πρώτη, κυριολεκτικά θανατηφόρα, επαφή με τους Ευρωπαίους, οι Ινδιάνοι
άρχισαν τις εμπορικές σχέσεις με τους κατακτητές, σχέσεις που άλλαξαν εντελώς
τον τρόπο ζωή τους. Οι αυτόχθονες εμπορεύτηκαν τις γούνες των ζώων που
κυνηγούσαν με αντάλλαγμα άλογα ή πυροβόλα όπλα. Οι εξωτερικοί εισβολείς και τα
«δώρα» τους άλλαξαν διά παντός την ισορροπία της εξουσίας μέσα στις κοινότητες
των Ινδιάνων, αφού παρείχαν ένα συντριπτικό πλεονέκτημα στις φυλές που τα
καρπώνονταν έναντι αυτών που συνέχιζαν τη παραδοσιακή ζωή τους. Μαζί με τους
εξερευνητές και τους άποικους ήρθαν και ιεραπόστολοι που επιδίωξαν να
προσηλυτίσουν τους ντόπιους, στερώντας τους έτσι το δικαίωμα σε ένα
αναπόσπαστο μέρος της κουλτούρας τους. Στη συνέχεια, η αντιπαράθεση των λευκών
με τους αυτόχθονες εντάθηκε με την ανακάλυψη σημαντικών ορυκτών πόρων στις
περιοχές των Ινδιάνων και ιδιαίτερα κοιτασμάτων χρυσού. Ο «δρόμος προς τη
Δύση» που αποτυπώθηκε έντονα και στον κινηματογράφο, δεν ήταν τίποτα άλλο από
την μετατόπιση των λευκών προς τις νέες περιοχές και – με την κρατική
υποστήριξη – η αναζήτηση του Ελντοράντο.
Ακολούθησαν πολλές άγριες συρράξεις σ’ όλη την έκταση της Βόρειας Αμερικής. Σ’
αυτές, πολλοί Ινδιάνοι πολεμιστές άφησαν ιστορία, ο αρχηγός των Απάτσι
Τζερόνιμο είναι ίσως ο διασημότερος από αυτούς. Την ήττα των Ινδιάνων την
ακολούθησε η συνθηκολόγηση. Τόσο στις ΗΠΑ όσο και στον Καναδά οι Ινδιάνοι
υποχρεώθηκαν να διαμένουν έγκλειστοι σε ειδικές, μόνιμες περιοχές και να
οργανωθούν, ακολουθώντας τον τρόπο των κατακτητών, σε διοικητικά συμβούλια και
δομές ξένες προς τη δική τους παράδοση.
Σήμερα υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο Ινδιάνοι στον Καναδά και δύο
εκατομμύρια στις ΗΠΑ, όπου περίπου οι μισοί από αυτούς διαμένουν σε πόλεις.
Παρά τη μερική ενσωμάτωσή τους στον σύγχρονο τρόπο ζωής κατάφεραν να
διατηρήσουν τις ξεχωριστές τους κουλτούρες, ιδιαίτερα εκεί όπου έχουν ακόμα
πρόσβαση στα πατρογονικά εδάφη. Συνεχίζουν όμως ακόμα και σήμερα να είναι
θύματα ρατσισμού, ενώ οι συνθήκες διαβίωσης στις εξαιρούμενες περιοχές και
οικισμούς τους είναι κακές. Στις ΗΠΑ είναι οκτώ φορές πιο πιθανό να κολλήσουν
οι Ινδιάνοι φυματίωση από οποιονδήποτε άλλο πολίτη και το 37% απ’ αυτούς
πεθαίνουν πριν φτάσουν την ηλικία των 45 ετών. Στον Καναδά, το ποσοστό των
Ινδιάνων αυτόχειρων είναι τριπλάσιο του εθνικού μέσου όρου, ενώ η παιδική
θνησιμότητα των Ινδιάνων είναι 60% υψηλότερη από του συνολικού πληθυσμού.
Ηθική δικαίωση
Σημαντικό μέρος του αγώνα που καταβάλλουν οι Ινδιάνοι σήμερα είναι για την
ηθική δικαίωσή των αγώνων των προγόνων τους. Το καλοκαίρι του 1996, 560 φυλές,
με μήνυση που κατάθεσαν στο υπουργείο Δικαιοσύνης, ζήτησαν να τους επιστραφεί
το ποσό των 137,2 δισ. δολαρίων, το οποίο, όπως υποστηρίζουν, καταχράστηκε το
αμερικανικό Δημόσιο διαχειριζόμενο την περιουσία τους τα τελευταία 115 χρόνια.
Έπειτα από σημαντικές δικαστικές και πολιτικές διαμάχες, η λύση που
υιοθετήθηκε υποχρεώνει το αμερικανικό κράτος να αποδίδει ετησίως στους
ιθαγενείς περίπου 560 εκατ. δολάρια, ποσόν που αποτελεί ποσοστό επί των
συνολικών εσόδων του κράτους από τις περιοχές τους. Καμιά όμως από τις δύο
πλευρές δεν φαίνεται ικανοποιημένη με τη ρύθμιση.
«Βασιλιάδες» του τζόγου!
Οι μοναδικές σημαντικές επενδύσεις που βλέπει κανείς σήμερα σε ινδιάνικες
περιοχές είναι εγκαταστάσεις καζίνων. Από τη νομιμοποίηση των καζίνων το 1988
έως σήμερα, οι 204 από τις 335 ινδιάνικες φυλές διαθέτουν επιχειρήσεις τζόγου!
Τα οικονομικά οφέλη από αυτές τις επιχειρήσεις είναι σημαντικά, ιδιαίτερα όταν
οι καταυλισμοί συνορεύουν με πολιτείες όπου απαγορεύεται ο τζόγος, και
συνεισφέρουν στη συγκέντρωση των άλλοτε διεσπαρμένων μελών μιας φυλής πίσω στη
βάση της. H συσπείρωση όμως στηρίζεται και αποσκοπεί στο κέρδος, αποξενώνοντας
περισσότερο παρά ποτέ τους Ινδιάνους από τον παραδοσιακό ινδιάνικο τρόπο ζωής
και τις αξίες του.
Σιού ή Ντακότα, στην περιοχή των Μεγάλων Πεδιάδων
Ερυθρόδερμοι επαναστάτες
|
|
Οι Σιού ή Ντακότα είναι μία από τις ινδιάνικες φυλές της περιοχής των Μεγάλων
Πεδιάδων. H λέξη Ντακότα σημαίνει σύμμαχοι, ενώ Σιού είναι συντόμευση της
λέξης «Ναντουεσιού» που σημαίνει οχιές (δηλαδή εχθροί), ονομασία που τους
δόθηκε από την αντίπαλη φυλή των Οτζίμπουα. Σήμερα οι Σιού δεν ξεπερνούν τις
40.000 και το 75% εξ αυτών ζει σε προστατευόμενες περιοχές (καταυλισμούς) στη
Βόρεια και Νότια Ντακότα, στη Μοντάνα και τη Νεμπράσκα, ενώ μερικές χιλιάδες
Σιού ζουν στον Καναδά.
Πριν από τον 17ο αιώνα οι Ντακότα ζούσαν στην περιοχή γύρω από τη λίμνη
Σουπίριορ και ασχολούνταν με τη συλλογή άγριου ρυζιού και φασολιών, με το
κυνήγι ελαφιού και βούβαλου και με την αλιεία. Οι συνεχείς πόλεμοι με τους
Οτζίμπουα τούς ανάγκασαν να μετακινηθούν στη Νότια και Δυτική Μινεσότα. Οι
Λακότα και Νακότα διώχθηκαν από τη Μινεσότα και κατέφυγαν στις Μεγάλες
Πεδιάδες (σημερινές Βόρεια και Νότια Ντακότα), εγκατέλειψαν την παραδοσιακή
γεωργία και στράφηκαν στο κυνήγι των βουβαλιών. Πολλά πολιτιστικά
χαρακτηριστικά των Σιού ήταν όμοια με αυτά άλλων φυλών Ινδιάνων της περιοχής
των Πεδιάδων. Ζούσαν σε σκηνές, γνωστές και ως τίπι (tepee), οι άνδρες
αποκτούσαν κοινωνικό κύρος ανάλογα με τα κατορθώματά τους κατά τη διάρκεια της
μάχης, ενώ τα άλογα και τα «σκαλπ» που ήταν λάφυρα κάποιας επιδρομής τα
θεωρούσαν ως τεκμήρια ανδρείας και τα επιδείκνυαν με καμάρι. Οι Σιού
εκτελούσαν μια περίπλοκη μορφή του χορού του ήλιου και συνέδεαν στενά το
υπερφυσικό στοιχείο με τη μάχη και τον πόλεμο. Οι γυναίκες Σιού ήταν επιδέξιες
στο κέντημα, όπου χρησιμοποιούσαν ως βελόνες αγκάθια σκαντζόχοιρου και στη
διακοσμητική με χάντρες, φτιάχνοντας κυρίως γεωμετρικά μοτίβα.
|
Ένοπλοι Σιού στην τοποθεσία Τραυματισμένο Γόνατο, τον Μάρτιο του 1973
|
Οι Σιού προέβαλαν την πιο σθεναρή αντίσταση από όλες τις φυλές των Πεδιάδων
στην εισβολή των λευκών στα εδάφη τους, γύρω στο 19ο αιώνα. Από το 1854
πολεμούσαν τον αμερικανικό στρατό, μέχρι που το 1890 στην τοποθεσία Πληγωμένο
Γόνατο ηττήθηκαν οριστικά. Πολλές γυναίκες και παιδιά σφαγιάσθηκαν εκεί από το
αμερικανικό ιππικό βάζοντας τέλος στη μαζική, ένοπλη αντίσταση των Σιού.
Έπειτα από το περιστατικό αυτό οι περισσότεροι από αυτούς αναγκάσθηκαν να
εγκατασταθούν σε μόνιμους καταυλισμούς που τους παραχώρησε η κυβέρνηση.
H μίζερη ζωή στους ινδιάνικους καταυλισμούς οδήγησε πολλούς νέους της φυλής
των Σιου να μεταναστεύσουν στις μεγάλες πόλεις. Εκεί, εμπνεόμενοι από το κλίμα
πολιτικής αμφισβήτησης της εποχής (Μαύροι Πάνθηρες, αντίθεση στο Βιετνάμ
κ.λπ.) δημιούργησαν το 1968 το Αμερικανικό Ινδιάνικο Κίνημα (AIK). Βασικός
σκοπός του κινήματος ήταν να παροτρύνει τους νέους Ινδιάνους να
αυτοπροσδιοριστούν και να κερδίσουν τη διεθνή υποστήριξη και την εφαρμογή των
διεθνών συνθηκών για τα δικαιώματα των ιθαγενών.
Το 1973 περίπου 200 Σιού και μέλη του AIK κατέλαβαν το ιστορικό χωριό
Τραυματισμένο Γόνατο. Οι αρχές πολιορκούσαν το χωριό επί τρεις μήνες,
διστάζοντας να επιτεθούν, σκοτώνοντας όμως δυο Σιού. Τον Μάιο του 1973 οι Σιού
παραδόθηκαν υπό τον όρο να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για τις συνθήκες ζωής
των Ινδιάνων. Οι αρχές όχι μόνο δεν τήρησαν τη συμφωνία, αλλά συνέχισαν να
τρομοκρατούν όλες τις ινδιάνικες προστατευόμενες περιοχές. Συγκεκριμένα, στο
Πάιν Ριτζ, καταυλισμό των Σιού, 80 στρατευμένα μέλη του AIK δολοφονήθηκαν μέσα
σε λίγους μήνες.
