ΓΝΩΜΗ Eφικτή πυρηνική τρομοκρατία

Την τρομακτική ισχύ πυρηνικών εκρήξεων την έχουμε διαπιστώσει σε χιλιάδες

πειράματα στην έρημο και στα αποτελέσματά των, στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.

Όμως ακόμα και στις πιο κρίσιμες στιγμές του Ψυχρού Πολέμου, πυρηνικά όπλα δεν

χρησιμοποιήθηκαν ποτέ γιατί η αμείλικτη προσδοκία ανταποδοτικών αντιποίνων,

που θα κατέληγαν σε αμοιβαία καταστροφή, απέτρεπε τα αντιμαχόμενα κράτη που τα

είχαν αφού άμυνα εναντίον πυρηνικών όπλων δεν είναι δυνατή. Αλλά η αποτρεπτική

αυτή λογική δεν ισχύει στην περίπτωση τρομοκρατικής πυρηνικής επίθεσης αφού

δεν υπάρχει δυνατότητα αντιποίνων. Άρα μια τρομοκρατική οργάνωση, αντίθετα από

ένα κράτος, έχει την ευχέρεια να μεταχειριστεί πυρηνικές εκρηκτικές ύλες

(πυρηνικά εκρηκτικά) εναντίον οποιουδήποτε στόχου της επιλογής της.

Όμως, αντίθετα από ένα κράτος, μια τρομοκρατική οργάνωση δεν μπορεί να

κατασκευάσει ένα πυρηνικό εκρηκτικό de novo. Ενώ είναι σχετικά εύκολο και

ευρέως γνωστό το πώς να κατασκευάσει κανείς ένα έστω και απλουστευμένο

πυρηνικό όπλο, το σχάσιμο υλικό που απαιτείται για την κατασκευή του δεν είναι

ευχερώς διαθέσιμο γιατί είναι προϊόν μαζικής βιομηχανικής διαδικασίας: και το

σχάσιμο ουράνιο και το πλουτώνιο (τα δύο απαραίτητα κατάλληλα υλικά) απαιτούν

ειδικές τεχνολογικές γνώσεις, τεράστιες εγκαταστάσεις και πολύπλοκη διαδικασία

για την παραγωγή τους. Πώς μπορεί λοιπόν μια τρομοκρατική ομάδα να αποκτήσει

ένα πυρηνικό εκρηκτικό;

Ο ευκολότερος τρόπος είναι να τους δοθεί ένα. Μέλη του πακιστανικού πυρηνικού

κατεστημένου και των πακιστανικών μυστικών υπηρεσιών είναι ακραίοι ισλαμιστές

που διάκεινται ευμενώς απέναντι στην Αλ Κάιντα, την τρομοκρατική οργάνωση του

Μπιν Λάντεν. Τα πακιστανικά πυρηνικά όπλα διαφυλάσσονται σε αεροπορικές

βάσεις, άρα είναι ασφαλή, είναι δυνατόν όμως, αν τα ακραία ισλαμιστικά κόμματα

κερδίσουν τις επόμενες εκλογές και γίνουν κυβέρνηση, να εφοδιάσουν την Αλ

Κάιντα με πυρηνικά εκρηκτικά.

Μια δεύτερη δυνατότητα απόκτησης πυρηνικών όπλων είναι οι τρομοκράτες να

αγοράσουν ένα ή περισσότερα. H Βόρεια Κορέα, που το κύριο εξαγωγικό προϊόν της

είναι οπλικά συστήματα, είναι μια πάμπτωχη χώρα που έχει όμως κατασκευάσει

πυρηνικά εκρηκτικά. Στην κατάλληλη τιμή θα πουλούσαν πυρηνικά εκρηκτικά σε

τρομοκρατική οργάνωση. Άλλος δυνατός πωλητής είναι πάλι το Πακιστάν. Ο

διαβόητος Πακιστανός μεταλλειολόγος Abdul Qadeer Khan (που κομπάζει αναληθώς

ότι είναι ο «πατέρας» της πακιστανικής πυρηνικής βόμβας) έχει πουλήσει

πυρηνικά υλικά, πυρηνικά εξαρτήματα, ακόμα και σχέδια κατασκευής πυρηνικών

βομβών σε αρκετές χώρες (Λιβύη, Ιράν, Ιράκ, B. Κορέα). Είχε κάποτε πρόσβαση σε

πυρηνικά εκρηκτικά που θα μπορούσε να έχει ήδη πουλήσει σε τρομοκράτες.

Έχουμε βέβαια και την περίπτωση της Ρωσίας που έχει χιλιάδες τακτικά πυρηνικά

όπλα ευρέως διεσπαρμένα και αποθηκευμένα σε ελλιπώς φυλασσόμενες

εγκαταστάσεις. Τα τακτικά πυρηνικά όπλα συνήθως είναι σχετικά μικρά, σαν έναν

ταξιδιωτικό σάκο ας πούμε. Το να κλέψει κανείς ένα ή περισσότερα και να τα

πουλήσει σε μεσάζοντες λαθρεμπόρους θεωρείται ανησυχαστικά εύκολο.

Εξάλλου μία τρομοκρατική ομάδα θα μπορούσε να αποκτήσει σχάσιμο υλικό και να

αποπειραθεί να κατασκευάσει ένα απλό αλλά αποτελεσματικό πυρηνικό εκρηκτικό.

Το πλουτώνιο δεν είναι κατάλληλο γιατί απαιτεί τεχνολογικά πολύπλοκη

συναρμολόγηση, αλλά εμπλουτισμένο ουράνιο εύκολα μπορεί να συγκροτηθεί σε ένα

αλυσιτελές, αλλά εντυπωσιακό πυρηνικό όπλο. Αρκούν είκοσι κιλά εμπλουτισμένου

ουρανίου (που έχουν το μέγεθος μιας φραντζόλας ψωμιού γιατί το ουράνιο είναι

πιο βαρύ κι από τον μόλυβδο κι από τον χρυσό). H Ρωσία έχει χιλιάδες τόνους

εμπλουτισμένο ουράνιο, κατάλληλο για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, και

αποθηκευμένο αλλά ελλιπώς φυλασσόμενο, και με τη μορφή πρώτης ύλης σε πολλούς

αντιδραστήρες στις πρώην Δημοκρατίες της Σοβιετικής Ένωσης. Αποτέλεσμα: Μόλις

πριν από λίγο καιρό ο κύριος Toyulyakov, υποδιευθυντής της Atomflot -της

κρατικής εταιρείας πυρηνικών παγοθραυστικών της Ρωσίας -συνελήφθη προσπαθώντας

να πουλήσει μερικά κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου σε λαθρεμπόρους πυρηνικών.

Πόσες τέτοιες αγοραπωλησίες έχουν κιόλας γίνει απαρατήρητα;

Τέλος η περίπτωση ραδιολογικών όπλων. H συνταγή για την κατασκευή τους είναι

δυστυχώς πασίγνωστη και σχετικά εύκολη: Παίρνετε ένα βαρέλι γεμάτο συμβατική

εκρηκτική ύλη, όπως ο δυναμίτης. Βάζετε μέσα μερικά κομμάτια εξαιρετικά

ραδιενεργών ράβδων εξαντλημένων πυρηνικών καυσίμων ενός πυρηνικού

αντιδραστήρα, το καθένα μεγέθους ενός μολυβιού. Μεταφέρετε το βαρέλι σε ένα

αστικό κέντρο και το ανατινάσσετε. H επακόλουθη θανατηφόρος ραδιενέργεια θα

καλύψει μια περιοχή σαν το Κολωνάκι για περίοδο μηνών και θα προκαλέσει

ραδιολογική ασθένεια στους εκεί κατοίκους που για μερικούς θα αποβεί μοιραία.

Υπάρχουν χιλιάδες τόνοι ράβδων εξαντλημένων καυσίμων ανά την Υφήλιο

αποθηκευμένων σε δεξαμενές νερού δίπλα σε πυρηνικούς αντιδραστήρες. Βέβαια

όποιος προσπαθήσει να κλέψει τέτοιες ράβδους θα πεθάνει σε μικρό χρονικό

διάστημα από την έντονη ραδιενέργεια που εκπέμπουν, αλλά αυτόχειρες

τρομοκράτες δεν είναι σπάνιο είδος στην εποχή μας.

Ο κίνδυνος πυρηνικού τρομοκρατικού πλήγματος υφίσταται για χώρες που έχουν

δημιουργήσει μνησικακία και εχθρότητα σε ισλαμικούς πληθυσμούς. H αντιμετώπισή

του πρέπει να χαίρει άμεσης προτεραιότητας ανάμεσα στις διεθνείς προσπάθειες

περιορισμού της εξάπλωσης πυρηνικών εκρηκτικών. Δεδομένου ότι αποτρεπτικά

αντίποινα εναντίον τρομοκρατών δεν είναι εφικτά, η πρόληψη είναι η μόνη

πρακτική δυνατότητα να αποσοβηθεί ο κίνδυνος.

O Κώστας Τσίπης είναι καθηγητής Πυρηνικής Φυσικής στο M.I.T.