H σχιζοφρενική οικονομία των HΠA

Τα στοιχεία που αφορούν την αμερικανική οικονομία, τα οποία είδαν το φως της

δημοσιότητας στις ΗΠΑ στις αρχές Μαρτίου, συνθέτουν μια εικόνα που μόνον ένας

σχιζοφρενής μπορεί να σχηματίσει. Οι πραγματικές επενδύσεις εξακολούθησαν να

αυξάνονται σημαντικά. Τόσο η παραγωγή όσο και οι πωλήσεις επιβεβαιώνουν τις

προβλέψεις για ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ με ετήσιο ρυθμό 4% ή και

περισσότερο. Ωστόσο, παρ’ όλα αυτά, η απασχόληση παρέμεινε στάσιμη. H

δημιουργία θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ εξακολουθεί να βρίσκεται σε τέλμα.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η απασχόληση στην Αμερική δεν μπορεί να αυξηθεί. Περίπου

300.000 περισσότεροι Αμερικανοί απασχολούνται σήμερα στην εκπαίδευση και την

υγεία σε σχέση με έναν χρόνο πριν – γεγονός που μεταφράζεται σε ετήσιο ρυθμό

αύξησης της απασχόλησης 1,7%. Επίσης, 250.000 περισσότεροι Αμερικανοί

απασχολούνται στις επιχειρήσεις από ό,τι πριν από έναν χρόνο – γεγονός που

μεταφράζεται σε ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της απασχόλησης 1,6%. Όμως, η

απασχόληση βρίσκεται σε τέλμα, όχι επειδή δεν γίνονται προσλήψεις, αλλά επειδή

δημιουργούνται λιγότερες θέσεις εργασίας από αυτές που χάνονται.

Απομένει το 0,5%

Αυτό είναι εύκολο να το δείξει κανείς. Οι συνολικές ονομαστικές δαπάνες στις

ΗΠΑ αυξάνονται 5,5% κάθε χρόνο. Ο ετήσιος πληθωρισμός διαμορφώνεται σε 1,5%.

Και η συνολική ανάπτυξη της παραγωγικότητας φτάνει το 3,5% σε ετήσια βάση.

Έτσι, ο υπολογισμός είναι εύκολος: 5,5% – 1,5% – 3,5% = 0,5%. Αυτό το 0,5%

είναι ό,τι απομένει για την αύξηση της απασχόλησης, καθώς αυτή είναι όλη κι

όλη η αύξηση της απασχόλησης που απαιτείται, ώστε να καλύπτεται η ζήτηση, αν

αναλογιστούμε την αύξηση της παραγωγικότητας. Είναι ξεκάθαρο από πού

προέρχεται η αύξηση της παραγωγικότητας στις ΗΠΑ. Σε μια οικονομία στην οποία

ο χρόνος που απαιτείται για να βρουν οι άνεργοι νέες δουλειές βρίσκεται κοντά

στο ρεκόρ που είχε καταγραφεί μετά τον B’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι εργαζόμενοι

προτιμούν να λένε «μάλιστα αφεντικό» κάθε φορά που τους ζητείται να αυξήσουν

την απόδοσή τους, παρά να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους.

H «νέα οικονομία»

Ένα μεγαλύτερο ποσοστό της αύξησης της παραγωγικότητας προέρχεται από τη

μεγάλη ανάπτυξη στους υπολογιστές και τις τηλεπικοινωνίες, που μειώνουν

σημαντικά το κόστος εργασίας. Ούτε οι πιο αισιόδοξοι δεν μπορούσαν να

φανταστούν πόσο θα αυξανόταν ο πλούτος από τη «νέα οικονομία». Εκείνο που δεν

περίμενε κανείς, όμως, ήταν ότι ο πλούτος αυτός διοχετεύεται, όχι στους

μετόχους τεχνολογικών εταιρειών αλλά στους καταναλωτές των προϊόντων τους.

Γιατί, όμως, αυτό μας προκαλεί έκπληξη; Στο τέλος του 19ου αιώνα οι τεράστιες

επενδύσεις και η τεχνολογική πρόοδος στους αμερικανικούς σιδηροδρόμους

φαινόταν να ωφελούν τους πάντες εκτός από τους μετόχους των σιδηροδρομικών

εταιρειών. Και αυτό, σε μια χρονική στιγμή που η πτώση στις τιμές των μετοχών

διαδεχόταν την άνοδο γεμίζοντας τα χαρτοφυλάκια επενδυτών της Γουώλ Στρητ με

μετοχές που δεν είχαν καμία αξία.

Κίνητρα για επενδύσεις

Ένα άλλο μέρος της παραγωγικότητας των ΗΠΑ προέρχεται από το γεγονός ότι τα

κεφάλαια των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας δίνουν κίνητρα στις αμερικανικές

επιχειρήσεις να προχωρήσουν σε μαζικές επενδύσεις στον τρόπο οργάνωσης και

λειτουργίας τους. Είναι εντυπωσιακό που οι ΗΠΑ έχουν ετήσιο ρυθμό αύξησης της

παραγωγικότητας 3,5% αντί για ρυθμό ανάπτυξης 1,2% που υπήρχε πριν από το

1995. Αυτό μεταφράζεται σε ετήσια προσαύξηση του παγκόσμιου εισοδήματος κατά

250 δισ. δολάρια, μόνο από την πηγή αυτή. Πρόκειται για ετήσια αύξηση της

παραγωγικής ικανότητας ίση με το ένα τέταρτο της οικονομίας της Ινδίας.

Πολιτικό πρόβλημα

H μεγάλη αύξηση στην παραγωγικότητα έχει δημιουργήσει πολιτικό πρόβλημα στον

πρόεδρο Μπους, ο οποίος κατηγορείται για την αύξηση της ανεργίας. Για όλους

εκτός από τον Μπους – και όσους είναι άνεργοι – η αύξηση της παραγωγικότητας

είναι μια μεγάλη ευκαιρία που μπορεί να οδηγήσει τελικά σε αύξηση των

πραγματικών κερδών και των πραγματικών μισθών, αν όσοι καθορίζουν την

οικονομική πολιτική αντισταθούν στον πειρασμό να λάβουν μέτρα που θα τους

κάνουν πιο δημοφιλείς πολιτικά αλλά θα βλάψουν την οικονομία: μέτρα για την

«προστασία» της παραγωγής και της απασχόλησης.

H μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο, η αμερικανική, βρίσκεται αντιμέτωπη με την

πρόκληση να δημιουργήσει – και όχι να αντιγράψει – νέες τεχνολογίες και πιο

παραγωγικές επιχειρήσεις. Αν η Αμερική συνεχίσει να αναπτύσσεται όπως

αναπτύσσεται τώρα, αυτό είναι πολύ καλό για τις υπόλοιπες, λιγότερο

ανεπτυγμένες οικονομίες, στις οποίες επίσης θα αυξηθεί η απασχόληση. H

σχιζοφρενική αμερικανική οικονομία αποτελεί σημάδι ότι ο κόσμος μπαίνει σε μια

οικονομική εποχή στην οποία θα συμβούν πραγματικά θαυμαστά πράγματα, αλλά μόνο

αν τα συλλάβουμε και τα κατανοήσουμε με τον τρόπο που πρέπει.

© Project Syndicate, Μάρτιος 2004

O Bradford DeLong είναι Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ

της Καλιφόρνιας και πρώην βοηθός του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ επί

προεδρίας Κλίντον

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ