Kαθρέφτης του κόσμου οι HΠA

Τι θα φέρει το 2004 για την παγκόσμια οικονομία; Τι θα γίνει με την παραγωγή

στον αναπτυσσόμενο κόσμο, αλλά και στις πλούσιες, ανεπτυγμένες χώρες; Μήπως

δεν θα έπρεπε, πλέον, να κάνουμε αυτόν το διαχωρισμό, καθώς οι πλούσιες χώρες

έχουν εισέλθει σε μια μετα-βιομηχανική εποχή, ενώ οι αναπτυσσόμενες χώρες

έχουν μπει – ή σύντομα θα μπουν – σε μια εποχή που σημαντικό μέρος του

πληθυσμού τους θα απασχολείται στη βιομηχανία, όπως συμβαίνει και στις

πλουσιότερες χώρες;

Χαμένη ευκαιρία

Οι φόβοι που υπήρχαν στις ΗΠΑ πριν από εννέα μήνες, ότι η αμερικανική

οικονομία μπορεί να υποκύψει στον αποπληθωρισμό, έχουν εξαλειφθεί. Εκείνο που

μένει είναι η αίσθηση ότι χάθηκε μια τεράστια ευκαιρία. Από τότε που ο Τζορτζ

Μπους ανέλαβε τα ηνία στον Λευκό Οίκο, η ετήσια πραγματική αύξηση του

αμερικανικού ΑΕΠ έφτασε, κατά μέσον όρο, στο 2,3%. H ανάπτυξη αυτή θα

εθεωρείτο επαρκής, αν καταγραφόταν την περίοδο που ο πατέρας Μπους ή ο Ρόναλντ

Ρίγκαν ήταν πρόεδροι. Όμως, μετά την αναπτυξιακή έκρηξη επί Κλίντον, ο αυτός ο

ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ φαίνεται μικρός.

Είναι ξεκάθαρο ότι η αμερικανική οικονομία θα έπρεπε να αναπτύσσεται με ακόμη

ταχύτερους ρυθμούς. H στατιστική υπηρεσία των ΗΠΑ αναφέρει πως υπάρχει μείωση

στον λόγο απασχόλησης / πληθυσμού, από 64,4% που ήταν το 2000 σε 62,3% σήμερα.

Επίσης, αναφέρει μείωση στον αριθμό των μισθωτών, από 131,8 εκατ. το 2000 σε

130,2 εκατ. σήμερα.

Δύο «αν»

H επανάσταση στον τομέα της τεχνολογίας και της πληροφόρησης έχει προκαλέσει

μεγάλη αύξηση στην παραγωγικότητα. Αν η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (FED) μείωνε

πιο επιθετικά τα επιτόκια ή αν ο Μπους και το Κογκρέσο προωθούσαν μειώσεις στη

φορολογία που θα ενίσχυαν τη βραχυπρόθεσμη ζήτηση, η αμερικανική οικονομία

μπορούσε να πετύχει ρυθμούς ανάπτυξης από τους υψηλότερους των τελευταίων 40

ετών.

Θα αρπάξει την ευκαιρία η αμερικανική οικονομία για να αναπτυχθεί σημαντικά το

2004; Πιθανώς. Οι μειώσεις στη φορολογία και τα χαμηλά επιτόκια θα πρέπει να

οδηγήσουν σε ανάπτυξη του ΑΕΠ κατά 4% το 2004, εκτός αν η στασιμότητα στην

απασχόληση δημιουργήσει μείωση των δαπανών των νοικοκυριών.

Ούτε η μισή

Μπορεί η ανάπτυξη αυτή να μην είναι αρκετή για να δημιουργήσει αρκετές νέες

θέσεις εργασίας και να μειώσει σημαντικά την ανεργία, αλλά αρκεί για να

επιτρέψει στις ΗΠΑ να συνεισφέρουν σημαντικά στην ανάπτυξη της παγκόσμιας

οικονομίας. Όμως, η παγκόσμια οικονομία τής μετα-βιομηχανικής εποχής θα

συνεχίσει να μοιάζει με αεροπλάνο που πετάει μόνο με έναν κινητήρα. H ανάπτυξη

του ΑΕΠ στην Ιαπωνία και τη Δυτική Ευρώπη πιθανότατα δεν θα είναι ούτε η μισή,

σε σχέση με την ανάπτυξη στις ΗΠΑ.

Ωστόσο, η έλλειψη ανάπτυξης στη Δυτική Ευρώπη και την Ιαπωνία δεν είναι μεγάλο

μειονέκτημα για τις αναπτυσσόμενες χώρες, επειδή η Ευρώπη και η Ιαπωνία δεν

ήταν ποτέ ιδιαίτερα «ανοικτές» σε εισαγωγές από αναπτυσσόμενες χώρες. H αύξηση

της ζήτησης στις ΗΠΑ θα δημιουργήσει αύξηση και στη ζήτηση για προϊόντα που

εξάγουν οι αναπτυσσόμενες χώρες.

Ακόμη πιο σημαντικό είναι ότι ο αναπτυσσόμενος κόσμος δεν έχει πολλά να

φοβηθεί από έναν ξαφνικό πανικό στη Γουώλ Στρητ. Τα αμερικανικά επιτόκια είναι

τόσο χαμηλά και ο φόβος για μια μεγαλύτερη υποχώρηση του δολαρίου τόσο

μεγάλος, που είναι σχεδόν αδύνατον να φανταστεί κανείς ότι θα υπάρξει μια

ξαφνική εκροή κεφαλαίων από τις αναπτυσσόμενες προς τις ανεπτυγμένες χώρες.

Έτσι, το 2004 δεν είναι πιθανό να δούμε μια ξαφνική μετακίνηση κεφαλαίων, σαν

αυτή που έπληξε το Μεξικό το 1995 ή την Ανατολική Ασία το 1997 – 1998. Αν

επικρατήσει υστερία στις παγκόσμιες κεφαλαιαγορές, το πιθανότερο είναι να

υπάρξει φυγή κεφαλαίων από τις ΗΠΑ.

Το πιο σημαντικό

Στην οικονομία, πιο σημαντικές από τους βραχυπρόθεσμους κύκλους είναι οι

μακροπρόθεσμες τάσεις, όπως είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, η οποία στις

ΗΠΑ εμφανίζει σταθερούς ρυθμούς.

Μία είναι η σημαντική ερώτηση για την παγκόσμια οικονομία: Πότε θα επεκταθεί

και στον υπόλοιπο κόσμο η σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας που

καταγράφεται στις ΗΠΑ και τροφοδοτείται από την έκρηξη στην τεχνολογία; Αυτό

δεν το ξέρουμε ακόμη, αλλά είναι βέβαιο ότι κάποτε θα συμβεί.

Το συμπέρασμα είναι ότι οι κυβερνήσεις, οι εταιρείες, οι επενδυτές, οι

εργαζόμενοι και οι γονείς σε όλο τον κόσμο θα πρέπει να αρχίσουν να

στοιχηματίζουν σε μακροπρόθεσμες τάσεις, όπως είναι η αύξηση της

παραγωγικότητας. Το στοίχημα αυτό δεν θα αποδώσει, πιθανότατα, το 2004 ή τα

επόμενα δύο χρόνια. Σίγουρα, όμως, θα αρχίσει να αποδίδει μέσα στην επόμενη

δεκαετία.

Ο Καρλ Μαρξ δεν ήταν εντελώς λάθος, όταν έγραψε ότι οι πιο βιομηχανοποιημένες

χώρες είναι οι καθρέφτες, στους οποίους ο υπόλοιπος κόσμος μπορεί να δει το

μέλλον του. Ο καθρέφτης των ΗΠΑ δείχνει ότι τα οφέλη από τις οικονομικές

αλλαγές, οι οποίες είναι δυνατές χάρη στην τεχνολογική επανάσταση, είναι πολύ

σημαντικά. Το ζητούμενο για τις άλλες χώρες είναι πώς θα καταφέρουν κι αυτές

να πετύχουν το ίδιο.

© Project Syndicate, Δεκέμβριος 2003

Επιμέλεια διεθνών οικονομικών θεμάτων: Γιώργος Κανελλόπουλος