Φράγμα – εφιάλτης από πάγο

Δύσκολες ώρες για το οικοσύστημα της Ανταρκτικής. Για δεύτερη φορά σε 26

μήνες ένα τεράστιο παγόβουνο έχει αποκλείσει με τον όγκο του μέρος της

Θάλασσας του Ρος, με αποτέλεσμα τόσο οι «κάτοικοι» της περιοχής, δηλαδή οι

πιγκουίνοι, όσο και άλλα θαλάσσια είδη να κινδυνεύουν από… ασιτία.

Το συγκεκριμένο παγόβουνο έχει την ονομασία C-19. Το μήκος του φθάνει τα 124

μίλια και το πλάτος του τα 19,2 μίλια. Από την ώρα που αποκολλήθηκε από την

παγωμένη ήπειρο, τον Νοέμβριο του 2002, μέχρι τη στιγμή που προσάραξε στα

αβαθή της Θάλασσας Ρος, τον Ιανουάριο του 2003, ο Κέβιν Αρίγκο και ο Κερτ Βαν

Ντίζκεν, οι οποίοι είναι γεωφυσικοί στο Πανεπιστήμιο του Στάντφορντ των ΗΠΑ,

το παρακολουθούσαν συνεχώς, χρησιμοποιώντας μάλιστα και δεδομένα από

δορυφόρους της NASA.

Τρεις φορές η Ελλάδα. Οι δύο επιστήμονες, οι οποίοι δημοσιοποίησαν τα

αποτελέσματα της δουλειάς τους στο περιοδικό της Ένωσης Αμερικανών Γεωφυσικών,

φάνηκαν ιδιαίτερα προβληματισμένοι με την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στην

περιοχή. Έτσι όπως πήγε και κάθησε, το παγόβουνο εμποδίζει την ανάπτυξη του

φυτοπλαγκτού, το οποίο που είναι απαραίτητο στοιχείο για τη διατροφική αλυσίδα

που συντηρεί τα είδη της περιοχής.

Το φυτοπλαγκτόν σχηματίζεται σε ορισμένες παράκτιες ζώνες της Ανταρκτικής,

όταν δεν υπάρχουν επιφανειακά στρώματα πάγου, όταν η θάλασσα είναι ανοικτή.

Μια τέτοια περιοχή είναι η Θάλασσα Ρος, η οποία έχει έκταση περίπου 397.000

τετραγωνικά χιλιόμετρα, τρεις φορές δηλαδή το μέγεθος της Ελλάδας. Άλλες

αντίστοιχες περιοχές έχουν μικρότερη έκταση, που κυμαίνεται από 1.000 έως και

20.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Ο ήλιος. Οι περιοχές αυτές δέχονται τη μεγαλύτερη ακτινοβολία από τον

ήλιο αρχές της άνοιξης, όταν οι ημέρες έχουν μεγαλύτερη διάρκεια. Με τη

βοήθεια του ηλίου, το φυτοπλαγκτόν αναπτύσσεται ακολουθώντας τη διαδικασία της

φωτοσύνθεσης. Δέχεται δηλαδή τις ακτίνες του ηλίου και με τη βοήθεια της

χλωροφύλλης τις μετατρέπει σε… φαγητό.

Το φυτοπλαγκτόν με τη σειρά του αποτελεί πρώτης τάξεως τροφή για ορισμένους

μικροσκοπικούς οργανισμούς που έχουν σχήμα γαρίδας. Οι οργανισμοί αυτοί είναι

εκλεκτός μεζές για τους πιγκουίνους, τους γλάρους, τις φώκιες, ακόμη και τις

φάλαινες.

H τροφή λιγοστεύει. Οι δύο επιστήμονες επιχείρησαν με τη βοήθεια

ηλεκτρονικών υπολογιστών να διαπιστώσουν τον ρυθμό ανάπτυξης της παραγωγής

φυτοπλαγκτού. Διαπίστωσαν λοιπόν ότι σε 37 από αυτές τις περιοχές, από το 1997

μέχρι το 2002, υπήρξε μεγάλη παραγωγή και γι’ αυτό η παρουσία των πιγκουίνων

ήταν πολυπληθής. «H αύξηση ή η μείωση του φυτοπλαγκτού καθορίζει την αύξηση ή

τη μείωση των πιγκουίνων. H διαπίστωση αυτή είναι πολύ σημαντική, αν

αναλογιστεί κανείς ότι στην ανατολική Ανταρκτική το 90% αυτών των ζώων ζουν

και αναπαράγονται σε τέτοιες παράκτιες ζώνες».

Τώρα όμως που το παγόβουνο προσάραξε στη Θάλασσα Ρος, τα πράγματα δυσκολεύουν.

Ο τεράστιος όγκος του λειτουργεί σαν τεχνητό φράγμα που εμποδίζει τους

δυνατούς ανέμους να απομακρύνουν προς τον ωκεανό τον επιφανειακό πάγο της

θάλασσας στις παράκτιες ζώνες. Αν ο πάγος δεν φύγει, οι ακτίνες του ηλίου δεν

θα θερμάνουν το νερό και το φυτοπλαγκτόν δεν θα μπορέσει να αναπτυχθεί για να

θρέψει τα άλλα είδη.

H ζωή στην Ανταρκτική

Ένα από τα μεγαλύτερα σε πληθυσμό είδη πιγκουίνων που ζουν στην

Ανταρκτική είναι αυτό που φέρει την ονομασία Pygoscelis adeliae. Οι

συγκεκριμένοι πιγκουίνοι φθάνουν σε ηλικία έως 20 χρόνων, η περίοδος όμως της

αναπαραγωγής τους ξεκινά πολύ νωρίτερα, όταν έχουν ηλικία 3 έως 5 ετών. H

αναπαραγωγική διαδικασία αρχίζει συνήθως κάθε Οκτώβριο και ολοκληρώνεται τον

Μάρτιο. Ζουν σε φωλιές που φτιάχνουν με μικρές πέτρες και γεννούν δύο αυγά.

Όμως το αν θα μεγαλώσουν τα μικρά τους δεν εξαρτάται από τους ίδιους τους

γονείς, αλλά από την επάρκεια του φαγητού. Πάντως τα μικρά των πιγκουίνων

χρειάζονται μόλις δύο μήνες για να μπορέσουν να σταθούν στα πόδια τους. Για να

εξασφαλίσουν την τροφή τους, που είναι κυρίως κάποιοι μικροοργανισμοί που

μοιάζουν με γαρίδες, οι πιγκουίνοι διανύουν απόσταση 5-120 χιλιομέτρων, κατά

μήκος της παράκτιας ζώνης της Ανταρκτικής. Για να καλύψουν αυτήν την απόσταση

χρειάζονται από 5 μέχρι και 72 ώρες. Μια και τρέφονται και με ψάρια όμως, η

φύση έχει προικίσει το συγκεκριμένο είδος με την ικανότητα να βουτά σε βάθη

έως 175 μέτρων. Συνήθως αρκούνται σε καταδύσεις περίπου 70 μέτρων, αφού εκεί

βρίσκουν την τροφή που χρειάζονται.

Το δράμα επαναλαμβάνεται

Οι πιγκουίνοι που ζουν στη Θάλασσα του Ρος είχαν βρεθεί αντιμέτωποι με

τον ίδιο εφιάλτη και πριν από δύο χρόνια. Τότε, ένα άλλο παγόβουνο, το οποίο

ονομαζόταν B-15 και ήταν ακόμη μεγαλύτερο από το C-19, είχε διασπαστεί σε

μικρότερα μέρη και είχε αποκλείσει την περιοχή κατεβάζοντας κατά 40% την

παραγωγή του φυτοπλαγκτού, από τον Νοέμβριο του 2000 μέχρι τον Μάρτιο του

2001. Εκείνη την εποχή, ο πληθυσμός των πιγκουίνων δέχθηκε μεγάλο πλήγμα

εξαιτίας της έλλειψης τροφής.

Στέφανος Κρίκκης, Εύη Ελευθεριάδου