AΦIEPΩMA Mικρασιατική καταστροφή Eκλογική ήττα του Bενιζέλου

Οι εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 ανέδειξαν νικήτρια την αντιβενιζελική

παράταξη (Ηνωμένη Αντιπολίτευσις) και οδήγησαν σε συντριπτική ήττα τον

Ελευθέριο Βενιζέλο. Στην Αττική ο φιλοβασιλικός υποψήφιος συγκέντρωσε διπλάσιο

αριθμό ψήφων απ’ ό,τι ο ίδιος ο Βενιζέλος! H ίδια εικόνα εμφανίζεται και στα

περισσότερα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας, ιδιαίτερα μάλιστα στην «παλιά

Ελλάδα». Παντού επικράτησαν φιλοβασιλικοί βουλευτές. Την ίδια στιγμή ο

θρυλικός «Αβέρωφ» ήταν αγκυροβολημένος στην Κωνσταντινούπολη και η Δυτική και

Ανατολική Θράκη, χάρη στις διπλωματικές ικανότητες του Βενιζέλου, είχαν γίνει

ελληνικές.

Το εκλογικό αποτέλεσμα αιφνιδίασε φίλους και αντιπάλους του Μεγάλου Κρητικού.

Ο ίδιος ο Βενιζέλος απέδιδε το εκλογικό αποτέλεσμα στην κούραση του λαού από

τον πόλεμο.

«Δεν πρέπει – έγραψε στον Λόυντ Τζωρτζ – να καταδικάσουμε τον

ελληνικό λαό που είχε σαφώς κουραστεί από τον πόλεμο, επειδή στο κάτω –

κάτω, είναι γεγονός ότι βρέθηκα στην ανάγκη να συνεχίσω την

επιστράτευση επί δύο χρόνια μετά την ανακωχή και ότι δεν υπήρχε ασφαλές σημείο

που να δείχνει μία άμεση αποστράτευση…». H αντιβενιζελική παράταξη

στήριξε την προεκλογική της εκστρατεία στον τερματισμό του πολέμου με σύνθημα

«Αποστράτευση». Επιδίωξε να ταυτίσει τον Βενιζέλο με τον πόλεμο, ενώ η

προεκλογική ρητορεία των υποψηφίων της Ηνωμένης Αντιπολιτεύσεως

κινήθηκε σε ακραία εκχυδαϊστικά όρια.

Όταν κατά τις προεκλογικές συγκεντρώσεις και ομιλίες των αντιβενιζελικών

υποψηφίων στις αγροτικές περιφέρειες, οπαδοί του Βενιζέλου πρόβαλαν το

επιχείρημα «ο Βενιζέλος μεγάλωσε την Ελλάδα», αυτοί ρωτούσαν με ειρωνική

διάθεση:

«Βρε κουτό-Γιαννε, το δικό σου χωράφι μεγάλωσε;».

Έχει κατηγορηθεί ο Βενιζέλος – με το πλεονέκτημα τής εκ των υστέρων γνώσης –

μάλιστα από φίλους και στενούς συνεργάτες του, ότι διενήργησε εκλογές σε μία

εποχή που τα κρίσιμα θέματα της Μικράς Ασίας, της Βορείου Ηπείρου και της

Θράκης ήταν ακόμη εκκρεμή. Ο Βενιζέλος απάντησε σ’ αυτή την κριτική τον

Απρίλιο του 1931 με επιστολή του στον Γεώργιο Βεντήρη και υποστήριξε ότι

μετά την υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών δεν είχε πλέον καμία δικαιολογία

να αναβάλει τις εκλογές. Παράλληλα εκτιμούσε τόσο ο ίδιος όσο

και οι στενότεροι συνεργάτες του ότι «ο λαός θα ενέκρινε τα γενόμενα».

«Είχα ανάγκη – υπογραμμίζει – να είμαι βέβαιος ότι ο λαός εγκρίνει την

πολιτικήν μου πριν ή προβώ εις την περαιτέρω δράσιν την οποίαν επέβαλεν

η ανάγκη της επιβολής της Συνθήκης των Σεβρών…».

Άλλωστε και το ευρωπαϊκό περιβάλλον αυτό υποδείκνυε. Και στη Μεγάλη Βρετανία

και τη Γαλλία είχαν διενεργηθεί εκλογές μετά το τέλος του πολέμου. Στοιχείο

που καταδείκνυε ότι οι συνθήκες ειρήνης σημάδευαν το τέλος της εμπόλεμης

κατάστασης και την επιστροφή στην ομαλότητα.

Πηγές

Ι. Πηγές ως προς τις μαρτυρίες:

1. H Έξοδος, Τόμ. A’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών

παραλίων της Μικρασίας. Πρόλογος: Γ. Τενεκίδης. Εισαγωγή, επιλογή

κειμένων, επιμέλεια: Φ.Δ. Αποστολόπουλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών,

1980.

2. H Έξοδος, Τόμ. B’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες της

Κεντρικής και Νότιας Μικρασίας. Εισαγωγή – εποπτεία: Πασχάλης M.

Κιτρομηλίδης. Επιμέλεια: Γιάννης Μουρέλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1982.

3. H Έξοδος, Τόμ. Γ’ και Δ’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες του

Παράλιου και Μεσογειακού Πόντου, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

(Υπό έκδοση)

II. Πηγές ως προς τις φωτογραφίες:

1. Φωτογραφικό Αρχείο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.

2. [OCTAVE MERLIER]

Ο τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας. Το έργο του Κέντρου

Μικρασιατικών Σπουδών, 1930 – 1973, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1974.

3. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Εξήντα πέντε χρόνια

επιστημονικής προσφοράς. Αποτίμηση και Προοπτική. Πρόλογος –

επιμέλεια: Πασχάλης M. Κιτρομηλίδης, Αθήνα, Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών, 1996.

4. Υπουργείο Πολιτισμού / Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού – Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών – Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Ο

τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας [Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, 2

Δεκεμβρίου 2002 – 18 Απριλίου 2003], Αθήνα, 2002.