AΦIEPΩMA Mικρασιατική καταστροφή Tο πρώτο αίμα

H φρενίτιδα του ενθουσιασμού που διακατέχει τόσο τα πλήθη του ελληνικού και

αρμενικού πληθυσμού που συνωθούνται στην προκυμαία της Σμύρνης όσο και

αξιωματικούς και οπλίτες του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος συμπαρασύρει και

την ηγεσία των Ελληνικού Στρατού να παραβλέψει τις υπόγειες διεργασίες πού

συντελούνται στο τουρκικό στοιχείο με την ενθάρρυνση Ιταλών και Γάλλων

αξιωματικών των δυνάμεων κατοχής.

Τη νύχτα 1 προς 2 Μαΐου, οι κεντρικές τουρκικές φυλακές που βρίσκονταν κάτω

από τον έλεγχο και την εποπτεία Ιταλού ταγματάρχη ανοίγονται και

απελευθερώνονται οι εκεί κρατούμενοι Τούρκοι κατάδικοι και εγκληματίες του

κοινού ποινικού δικαίου. Τα στοιχεία αυτά σε συνεργασία με Τούρκους

στρατιωτικούς εξοπλίζονται από παρακείμενη στρατιωτική αποθήκη, τον έλεγχο της

οποίας είχαν Γάλλοι αξιωματικοί, και αναμειγνύονται με τα ενθουσιώδη πλήθη. Τη

στιγμή που οι Εύζωνοι του 1/38 πλησιάζουν προς το Κονάκ (Διοικητήριο)

και τους στρατώνες στους οποίους βρίσκονται έγκλειστα τα οθωμανικά στρατεύματα

δέχονται καταιγισμό πυροβολισμών. Ανταπαντούν, δημιουργείται πανδαιμόνιο. Στις

4 το απόγευμα οι συμπλοκές έχουν σταματήσει. Ο τουρκικός στρατός με τους

αξιωματικούς του και τον στρατηγό Ναδίρ Πασά βρίσκεται αφοπλισμένος και

έγκλειστος στο ελληνικό επιβατηγό πλοίο «Πατρίς», ενώ στην παραλία

μετρώνται 15 Έλληνες και Τούρκοι νεκροί.

Τα αιματηρά επεισόδια αμαυρώνουν την έναρξη της ελληνικής κατοχής της Σμύρνης

και δίδουν τροφή για αρνητικά σχόλια εις βάρος της χώρας μας στον ευρωπαϊκό

Τύπο. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος που βρίσκεται στο Παρίσι ανησυχεί και

ζητεί από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και ουσιαστικό αντικαταστάτη στην

Ελλάδα Εμμανουήλ Ρέπουλη να σπεύσει στη Σμύρνη να μελετήσει επί τόπου

την κατάσταση και να λάβει τά επιβαλλόμενα μέτρα. Διαταγή να σπεύσει στην

Ιωνία δέχεται και ο στρατηγός Κωνσταντίνος Νίδερ και να αναλάβει την

ηγεσία του ελληνικού εκστρατευτικού σώματος. Στον συνταγματάρχη N.

Ζαφειρίου χρεώνεται η αταξία και παράλληλα συγκροτείται Έκτακτο

Στρατοδικείο, στο οποίο παραπέμπονται να δικασθούν άτακτα ελληνικά

στοιχεία, στρατιώτες και πολίτες. Ο Ελληνικός Στρατός επείγεται να καταδείξει

ότι τιμωρεί αμερόληπτα και αδιακρίτως φυλής τους υπεύθυνους των παρεκτροπών.

Την 4η Μαΐου εκδίδονται τρεις καταδικαστικές σε θάνατο αποφάσεις, ενός Ευζώνου

και δύο πολιτών, και η αυθημερόν εκτέλεσή τους δημιουργεί ζωηρή εντύπωση ιδίως

στο τουρκικό στοιχείο και εδραιώνεται η πεποίθηση για τη δικαιοκρισία του

Ελληνικού Στρατού.

Πηγές

Ι. Πηγές ως προς τις μαρτυρίες:

1. H Έξοδος, Τόμ. A’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες των δυτικών

παραλίων της Μικρασίας. Πρόλογος: Γ. Τενεκίδης. Εισαγωγή, επιλογή

κειμένων, επιμέλεια: Φ.Δ. Αποστολόπουλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών,

1980.

2. H Έξοδος, Τόμ. B’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες της

Κεντρικής και Νότιας Μικρασίας. Εισαγωγή – εποπτεία: Πασχάλης M.

Κιτρομηλίδης. Επιμέλεια: Γιάννης Μουρέλος, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1982.

3. H Έξοδος, Τόμ. Γ’ και Δ’: Μαρτυρίες από τις επαρχίες του

Παράλιου και Μεσογειακού Πόντου, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών.

(Υπό έκδοση)

II. Πηγές ως προς τις φωτογραφίες:

1. Φωτογραφικό Αρχείο Κέντρου Μικρασιατικών Σπουδών.

2. [OCTAVE MERLIER]

Ο τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας. Το έργο του Κέντρου

Μικρασιατικών Σπουδών, 1930 – 1973, Αθήνα, Κέντρο Μικρασιατικών

Σπουδών, 1974.

3. Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Εξήντα πέντε χρόνια

επιστημονικής προσφοράς. Αποτίμηση και Προοπτική. Πρόλογος –

επιμέλεια: Πασχάλης M. Κιτρομηλίδης, Αθήνα, Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών, 1996.

4. Υπουργείο Πολιτισμού / Διεύθυνση Λαϊκού Πολιτισμού – Κέντρο

Μικρασιατικών Σπουδών – Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της

Ελλάδος, Ο τελευταίος Ελληνισμός της Μικράς Ασίας [Εθνικό Ιστορικό

Μουσείο, 2 Δεκεμβρίου 2002 – 18 Απριλίου 2003], Αθήνα, 2002.